I 1. Дөптерлеріңе кестені толтырыңдар. Сүйектердің байланысуы

I 1. Дөптерлеріңе кестені толтырыңдар.

отырмағанда

омыртқа жотасыны:

қисаюі

2. Суретке караңдар. 1

табан каңқасы жөн

онын жалпақтабан

дыльқ кезінде өзгеруі

Биология. 8-сынып. 11.2009.

Сабақтың тақырыбы: Сүйек сынғанда жәнебуын шыққанда көрсетілетін алғашқы жәрдем.

Сабақтың мақсаты: 1.Оқушыларды сүйек сынғанда,буын шыққанда көрсетілетін жәрдем түрлерімен таныстыру.

2. Оқушылардың сарамандық икемдігін арттыру,

3.Оқушыларды адамгершілікке, бас гигиенасын таза ұстауға тәрбиелеу

Сабақтың типі:Жаңа сабақ

Сабақтың түрі: кездесу

Сабақтың әдісі: иллюстративті баяндау. трек-сызба құру.

Сабақтың пән аралық байланысы: математика

Сабақтың көрнекілігі: электронды оқулық,сызба-нұсқалар

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру бөлімі.

ІІ. Жаңа сабақты түсіндіру.

ІІІ. Бекіту.

ІV. Үйге тапсырма беру.

V. Үй тапсырмасын сұрау

І. Амандасу. Сабаққа әзірлеу. Түгелдеу, Сабақ мақсатымен таныстыру. §26.

ІІ.Байламдардың созылуы. Оқыс қимылдаған кезде, буында сүйектердің ығысуы шекті шамадан асып кеткенде j байламдар закымдалады немесе созылады. Закымдалғаң буын айналасы ісіп, қатты ауырады. Байлам созылғанда тамырлар үзіліп, жарақаттанған жерге қан құйылады. Бұл кезде, алдымен, зақымданган жерге мұз, қар немесе салқын шүберек басу керек. 20 минуттан кейін қысып буатын таңғыш салып, зардап шеккен адамды медициналық мекемеге жеткізу керек.

Буынның шығуы. Буын басы буын ойысынан шығып кеткенде буын беттерінің жанасуы бұзылады. Сәл ғана қимыддан қатты ауыру байқалады. Мұндай жағдайда зақымданған жерге суық затты басып, зардап шеккен адамды қозғалтпай, жедел медициналық мекемеге жеткізу керек.

Сүйектің сынуы. Сүйектің механикалык беріктігі жоғары. Сүйек тұтастығының бұзылуы сыну деп аталады.Ашық сыну кезіндеі сүйек қана емес, тері, бұлшық ет және қан тамырлары да зақымданады. Мұндай жағдайда алдымен қан кетуді қысатын таңғыш көмегімен тоқтатып, жараны стерильді салфеткамен таңады. Содан кейін закымдалған жерді қозғалтпай шендеуіш (шина) салып немесе кез келген қолданбалы материалды (тегіс немесе мата оралған тақтай, қатты қатырмақағаз, т.б.) пайдаланып немесе зақымдалған аяқты сау аяққа қосып таңу керек (64, ө-сурет).

Кеуде қуысы сүйектерінің сынуы. Егер бұғана немесе жауырын закымданса, жарақаттанған қолды орамалмен мойынға таңып, қолтыққа мақта немесе кез келген матаны бүктеп қояды. Егер кабырга сынса, зардап шеккен адамды орындыққа отырғызып, терең дем шығартады да, кеуде куысын кысып дөкемен орап тастайды.

Сан және балтыр сүйектері сынғанда шендеуіш салу

қысатын таңғыш

ІІІ.Сарамандық бөлім. № 6-зертханалық жұмыс
V §26
V. 1.Адам қаңқасының қысқа сүйектерін атаңдар.

Олардың құрылысы қандай?

2.Қаңқаның жалпақ сүйектерін атаңдар.

Олардың құрылысы қандай?

3.Түтік тәрізді сүйектердің құрыпысының жалпақ

сүйек құрылысынан ерекшелігі неде?

4.Қаңқаның қандай бөлігі қозғалмайтын болып

байланысқан?

5. Жік арқылы байланысудың ерекшелігі неде?

6. Жартылай қозғапмалы байланыс қалай жүзеге асырылады?

2. Сүйек шығу белгіпері қандаи?

3. Омыртқа жотасы, бас сүйегі, кеуде қуысы сұйектері сынған кезде қандай сақтық шараларын сақтау керек?

Сүйек сынғанда, буын шыққанда және байламдар созылғанда алгашқы көмек көрсету

Параграф мазмүнында алғашқы кемек көрсету сипат-^талған. Әрбір жарақатқа берілген нүскау бойынша кемек

^көрсетіледі.

Керектщурал-жабдъщтар: катты катырмака^аз, тақтай, ңдеуі_Ш орамал.

Жцмые мацсаты:

1- Сіңір созылғанда қысатын таңғыш сала білу. 2. Білек, иық, тізе, санға шендеуіш (шина) салу өрекетін ^тҮсіңді_ре білу.

91БҮЛШЫК ЕТТЕР, БҮЛШЫҚ ЕТ ТИГІ-

млңызы

§27. БҮЛШЫҚ ЕТГЕР, БҮЛШЫҚ ЕТ ТИПТЕРІ, ОЛАРДЫҢ КҮРЫЛЫСЫ МЕН МАҢЫЗЫ

Бүлшық еттердің маңызы. Біздің организміміздің енжар бөлігі — каңқаны бүлшык еттер кимыл-козғалыска келтіреді. Бүлшык еттер тірек-кимыл жүйесінің белсенді бөлігін күрайды. Олар біздің денемізді тік бағытта ұстайды жөне денеміздщ өр түрлі калыпка келуіне мүмкіндік береді. Қүрсак бүлшық еттері ііпкі мүшелерді біркальшты үстайды және корғайды. Көкет (диафрагма) кеуде қуысын күрсақ куысынан бөледі. Колденең жолакты бұлшык еттер көз алмасының козғалуын, жүтуды; кабырғааралык бүлшық еттер тыныс козғалыстарын, т.б. камтамасыз етеді. Адамда 600-ден астам қанка бүлшық еттері бар жене олар көл-денең жолакты үлпадан түзілгең(65-сурет).

Бүлшық еттің қүрылысьі^Бірыңғай салалы, көлденең жолакты канка, көлденең жолакты жүрек (миокард) бүлшык еттері болады.

Бұлшық еттердің негізгі топтары. Бүлшык еттерді орналасуына карай бас және.мойьщ, дене және аяк-кол бүлшык еттері деп бөледі. &^СШ- «иги*^

Бас булшыц еттеріне

Саусактар мен

Үлкен

кеуде ^ч бүлшың еті

/ /

Трапеция у төрізді бұлшьгқ ет

Колдын ушбасты булшық

. Кұрсаң бул- еті шык еті

пак бұлшьгқ еті

Тшнші

ет

Терт басты булшык ет

Шынтақ пен саусаңтарды бугу булшьщ

еті
— 65-сурет. Дене және аяқ-ңол бұлшык еттері

93БҮЛШЫҚ ЕТТЕРДІҢ ЖҮМЫСЫ. БҮЛ-ШЫК ЕТ КОЗҒАЛЫ-СЫНЫҢ РЕТТЕЛУІ