18
ТІРЕК КӨЗІ
Көмекке мұқтаж мүгедек жандарға арналған материалдар жинағы
•
жалпы профилдегі медициналық мекемелердегі білікті медицина қызметкерлері
ұсынатын лайықты ем алу; нақты мәліметтерге сүйенген ДДҰ психикалық саулық
саласындағы олқылықтарды жою бойынша іс-әрекеттер Бағдарламасы (mhGAP) және
оның әдістемелері, бұл үрдіске қолғабыс болады.
•
медициналық көмек пен емдеу олардың мұқтаждықтарын лезде ескеруі үшін,
қызметтердің қайта құрылуына, көрсетілуіне және бағасына байыппен қатысу керек;
•
мүгедектік бойынша үкіметтің көмекші құралдарына, тұрғын үй және күнкөріс
қаражаты, жұмыс пен қоғамдастық өміріне белсенді қатысу салаларындағы
бағдарламаларға қалауынша белсенді түрде қатысу.
Қазақстан Республикасының заңнамасы бойынша мүгедектік деген не?
19
Вениамин Алаев
Алматы қаласы әкімінің мүгедектер істері
бойынша кеңесшісі,
«KEҢЕС» ҚБ заңгері
Қазақстан Республикасының заңнамасы
бойынша мүгедектік деген не?
Мүгедек – бұл ағза функцияларының бұзылуынан
туындаған денсаулықтың тұрақты өзгерісі
(жарақат, жаралар, контузия), жарақат салдарынан алған ауру мәселелері,
әлеуметтік қорғау қажеттілігіне және өмір сүру шектеуіне әкеледі.
Мүгедектік – бұл физикалық немесе психикалық жағдайлардың әсерінен
адамның күнделікті қалыпты функцияларын жүзеге асыру қабілетінен
айрылуы.
Мүгедектік физикалық болуы мүмкін (мысалы паралич, аяқ-қолының жоқ
болуы, саңыраулық), психикалық (мысалы депрессия немесе жарақаттан
кейінгі стресс) және зияткерлік (мысалы, сауат алуға мүмкіндігі шектеулі)
болуы мүмкін. Кейбір адамдар мүгедектігімен туылады, қалғандары
апат немесе аурудың салдарынан мүгедек болып шығады. Мүгедектіктің
әр түрлі дәрежелері бар: ортадан ауырға дейін, уақытшадан тұрақтыға
дейін. Мүгедектердің жағдайын жақсартуға болады, егер олар білім беру
және жұмыспен қамту тұрғысынан қолдайтын қауымның ортасында
өмір сүрсе.
Кейбір статистика мәліметтер:
•
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДҰ) мәліметтері бойынша, бүкіл әлемде
мүмкіндігі шектеулі 750 миллион адам бар;
•
Мүгедектердің 80% дамушы елдерде тұрады;
•
Кедей елдердің 10% мүгедек;
•
Әлемдегі әрбір оныншы бала мүгедектікпен өмір сүреді;
•
Кедей елдерде мүгедектігі бар балалардың 2-3% ғана мектепке барады.
Бұл деректер көбінесе, төмендетілген, көптеген жағдайларда мүгедек иеліктен, оқшаулау және
бас тартуда өмір сүреді, сондықтан олар жиі халықтық санақ қатарына алынбайды. Отбасы-
лар мүгедек балаларын жасырып, отбасылық немесе қоғамдық өмірге қатысуға мүмкіндік
бермейді.
20
ТІРЕК КӨЗІ
Көмекке мұқтаж мүгедек жандарға арналған материалдар жинағы
Әлемдік қоғамдастық не істеп жатыр?
Дамушы елдердегі мүгедектікке көзқарас.
Мүгедектік - бұл мәселе денсаулыққа ғана қатысты емес. Мүгедек кім дегеннің жауабы
мәдениет түсінігімен анықталады. Мысалы, саңырау бала ернімен оқи алады және қимыл
тілін білетін адамдармен өмір сүрсе, ол мүгедек болып саналмайды және қоғамның өміріне
қатысатын адам ретінде қабылданады.
Мүгедектерді қоғам өміріне қосу.
Мүгедектер қоғамның өнімді мүшелері бола алатындай көмекке мұқтаж, себебі бұндай
жағдайдың орнауы, бүкіл қоғамның әл-ауқатын және өркендеуін жақсартады. Кейбір кез-
дерде бұл мәселе оп-оңай шешіледі: оқитын көзілдірікпен қамтамасыз ету, қажет жандарға
мүгедектер арбасын беру немесе ғимараттар салу кезінде мүгедектер арбасына арналған пан-
дустармен қамтамасыз ету.
Мүгедектіктің алдын алу
Мүгедектерге көмек көрсетуден басқа, мүгедектікті болдырмау бағытында ЮНИСЕФ, ДДҰ
және Дүниежүзілік банк сияқты халықаралық ұйымдар қызмет көрсетеді, атап айтқанда:
- кедей елдерде денсаулық сақтауды жүкті әйелдер мен балалардың тиісті медициналық
көмекке ие болуы арқылы жақсартады;
- мүгедек балалардың мектепке баруына және өмір сүруге үйренуіне жағдай жасайды;
Дүниежүзілік банк мүгедектердің мәселелерін шешумен айналысатын көмек алушы -
донор-елдерді, даму агенттіктерін, үкіметтік емес ұйымдарды және үкіметтердің жұмысын
үйлестіретін Бүкіләлемдік серіктестікті құруға көмектесті.
Қазақстан Республикасында мүгедектік қалай тағайындалады?
Қазақстан Республикасында «мүгедектік» мәртебесі арнайы уәкілетті органмен белгіленеді:
1-қадам – Маманға немесе (егер бұл диспансерлік науқас
созылмалы ауруымен ауыратын
болса) учаскелік дәрігерге қаралу, жергілікті ауруханаға жатқызу.
2-қадам — Аурухана дәрігерлері медициналық көшірмесінде науқасқа ұсыныстар жазады.
3-қадам – Науқас медициналық көшірмесімен өзінің жергілікті дәрігерге немесе маманға
барады.
4-қадам – Учаскелік дәрігер немесе маман берген бланкі бойынша тексеруден өтеді.
НАЗАР АУДАРЫҢЫЗ: Егер науқас өзі қозғала алмаса, емдік шара үйде жасалуы
керек.
5-қадам — Дәрігердің жолдамасы және зерттеу қорытындысымен науқас мүгедектік
дәрежесін анықтайтын медициналық және әлеуметтік сараптамадан (МӘС) өтеді.
НАЗАР АУДАРЫҢЫЗ: Егер науқастың жағдайы ауыр болса, ол қозғала алмаса, онда
МӘС дәрігерлері үйге келуі қажет.
