Кіріспе зерттеу тақырыбының өзектілігі

жүктеу 2,58 Mb. бет 25/61 Дата 12.04.2023 өлшемі 2,58 Mb. #42126 түрі Құрамы

Навигация по данной странице:

• Балыққа, теңізге байланысты айтылатын сөздер

Мелде // Мелдім (Түрікм.: Красн., Ашх., Небид., Таш., Мары., Гур., Маңғ.) – сұр мен ақтың аралығындағы мал түсі. (әсіресе жылқыға қолданылады). Түрікменше меле, қарақалпақтарда мелле құла ат мағынасын береді. Суын (Гур., Маңғ.) – таза тұқымды жылқы ат, арғымақ. Әке-шешесі бірдей арғымақ болса, онан туған жылқыны суын дейміз. Орхон-Енисей жазбаларында suyun бұғы мағынасында қолданылған. Түрікмендерде сугун бұғы; хакастарда сыын марал; монғолдарда согоо бұғының ұрғашысы. Осыларға ұқсатудан жүйрік ат бейнесін білдіретін «суын» атауы пайда болса керек. Абылаңқы (Гур., Бақс., Сем.: Мақт., Ұрж.; Рес., Орын., Омбы.) – ерте туған төл. Мынауың тайынша ма, баспақ па дегенде, жоқ абылаңқы дейміз (Орын., Ад.). Колхозда абылаңқы қозы да бар (Гур., Бақс.). Ертедегі түркі жазба ескерткіштерінің бірінде : аөла қозы, кейде оғлақ қозы деп атайды. Балыққа, теңізге байланысты айтылатын сөздер: Жергілікті халықтың тілінде байқалатын лексикалық ерекшеліктердің ішіндегі бір мол сала – балыққа, теңізге байланысты айтылатын сөздер. Мұндай сөздер әсіресе теңіз жағасында өсіп-өнген, ертеден балық кәсібімен шұғылданып келе жатқан тұрғын халықтың тіліне тән. Мұнда біз теңізге, балыққа қатысты сөздердің арасынан зерттеліп отырған территорияға кең тараған төмендегідей кейбір сөздер туралы қысқаша болса да мағлұмат бере кетпекпіз. Сыла (Қ.орда.,Арал.; Гур., Маңғ.) – балықтың бір түрі. Денесі шағын, түсі ақшыл, ұзынша балық. Кейде қойбалық деп те атайды (орысша жерех). Гурьевтің Жылыой ауданында, Сондай-ақ Есіл, Нұра жағында аққайран, Балқашта ақбалық, Қазақстанның енді бір жерлерінде ақсыла делінеді. Сыланың көпшілігі көлде болады. Қортпа (Түрікм.: Красн., Қиян., Бенд., Гур., Маңғ.) – қызыл балықтың бір түрі. Орысша аты – белуга. Арал теңізінің балықшылары бекіре, Зайсан көлінің балықшылары қорытқа дейді. Шулап кетті құлаққа, шағалаң да, Қортпа балық қуанды балық қуанды жағаларда... жүктеу 2,58 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз