Республикада танктер мен самолеттер жасау үшін ақша жинау қозғалысы басталды

Қазақстан ауыл шаруашылығы соғыс уақытында елге 30,8 млн. пұт астық, 14,4 млн. картоп және көк өніс, 15,8 млн. пұт ет, 3194 центнер сүт пен 17,6 мың центнер жүнді соғысқа дейінгі бес жылдан артық берді.

Республиканың бұл экономикалық табысы өте қиыншылықпен келді. Еңбекке жарамды ер адамдардың жартысынан көбі әскер қатарында болды. Өнеркәсіп орындарында әйелдер күші құрамы 50%-тен астам болды, ал жеңіл өнеркәсіпте 80—90% болды. Әскер қатарына дейінгі жастар мен жасөспірімдер жұмыс күші құрамы барлық Қазақстан жұмысшыларының 35—40% қамтыды. Еңбек тәртібі күшейтілді, жұмыс уақыты ұзартылды. 6 күндік жұмыс ақпары мен 11 сағаттық жұмыс уақыты белгіленді, демалыс айлары берілмеді. Еңбек тәртібін бұзумен өнеркәсіптін кету 5 жыл мен 8 жылға дейін түрмеге жабу мен айыпталынды.

Экономиканы басқару әскери тәртіпке енгізілді, азық-түлік карточкалық жүйеде болды.

Қазақстанның жұмыс күшінің маңызды бөлігін арнайы жер аударылғандар құрды. Соғыстың басында олардан Еңбек Армиялары құрылды, республикада олардың саны 700 мыңға жетті, олардың 200 мыңын қазақтар құрды. 1941ж. күзде Қазақстанда фашистермен ымыраға келушілік жаласы жабылған Поволжьеден 361 неміс жер аударылды. 1943—1944жж. Қазақстанға күшпен 507 мың балқар, карашай, ингуштер мен чечендер, 110 мың түрік-михетенцтер, 180 мың қырым татарлары көшірілді. Көптен ондаған мың адамдар көшірілгеннен алғашқы айларда — ақ аштық пен ауруға ұшырап қырылды, тірі қалғандары еңбек әскерлеріне айналды. Оларға жаңа жерлерін тастап кетуге тиым салынды, ол жағдай бұзылған болса, 20 жыл каторгалық жұмысқа жазаланды.

 Қазақстан екінші дүние жүзілік соғыс жылдарында

30ж. Батыс Европада тағы да бір тоталитарлық мемлекет — фашистік Германия күшке ие бола бастады. Фашистердің экспансионистік саясаты екі әскери-саяси блоктың құрылуына және дүниежүзілік соғыстың басталуына әсерін тигізді. Кеңес Одағы шығыс еуропалық мемлекеттер — Финляндия, Литва, Латвия, Эстония, Польша, Румынияға қатысты жүргізген агрессивті саясатының бастапқы жүйесі Европадағы коллективті қорғанысын ұйымдастыру еді. Бірақ, батыстың демократиялық державаларының болжамсыздық саясаты 1939ж. Германия мен КСРО арасында келіссөз жасауына әкелді, соның негізінде фашистер Польшаға қарсы соғыс ашып, соңы дүниежүзілік соғысқа айналды. Келіссөзді бұза отырып Германия Польшаны жаулап алды, ал 1941ж. 22 маусымда КСРО-ға басып кірді.