Кењес љкіметініњ орнауы

Азамат соғысы аяқталғаннан кейін, әскери-коммунистік салмақ жаңа әлеуметтік-экономикалық және саяси нақтылық ымыраға келмейтін шиеленіске енді. Өсуі коммунистік өндіру мен үлестенуге өту алдағы революциялық қиялды қирату тенденциясына әкеліп соқты. Бұл сипаттағы бүлдірушілік бүкіл елдің халық шаруашылығымен қатар Қазақстанның экономикасына әсер етті.

Мал шаруашылығы өте қиын жағдайда болды. 1914 жылмен 1922 жыл аралығында ірі қара мал 2,1 млн-ға, жылқы — 2 млн-ға, ұсақ мал (қой мен ешкі) — 6,5 млн, түйе — 0,3 млн. басқа кеміді. Осы жылдары негізінен малдың барлық түрі 10,8 млн. басқа кеміді.

Ауыл шаруашылығындағы ең күрделі апат — түгелдей ашаршылыққа ұшырау болды. Сол уақыттағы жергілікті мәліметтер бойынша, 1921—1922жж.

Орынбор губерниясында 445 мың, Қостанайда 255 мың, Оралда — 400 мың, Ақтөбеде 360 мың, Бөкей Ордасында — 100 мың адам ашаршылыққа ұшырады. Кейінгі деректер бойынша, республикада 2 млн. 300 мың адам ашаршылыққа ұшыраған.

Ашаршылық кезінде қырылу, ашаршылық салдарынан ауруға ұшырау және ашаршылық аудандарынан жаппай көшу тұрғылықты халықтың кемуіне әкеліп соқты. 1914ж. өлкеде 4811662 адам тұрса, 1922ж. 3795963 адам қалған. Мемлекеттік күштеу саясаты ауыл мен село наразылығын күшейте түсті. Кейбір жағдайларда өкімет қолданған әкімшілік террорына шаруалар қарсылық көрсетіп, тіпті кейбір жерлерде қарулы қарсылықта көрсетіп отырды. 1920ж. Семей облысында бүліншілік бұрқ етті, оған өкіметтің азық-түлік өктемділігіне төзбеген орташалар мен дәулетті топтардың көптеген бөлігі қатысты. Сол жылы мұндай толқулар Батыс Қазақстанғада тарады, онда Қызыл Армияның бұрынғы командирі А.Сапожков басшылық жасаумен шаруалар қозғалысы етек алды. 1921ж. ақпан-наурыз айларында өлкенің Ақмола, Петропавл, Көкшетау т.б. уездерінде шиеленіс күшейе түсті.