Кењес љкіметініњ орнауы

Германияның Қазақстанға байланысты жоспары екі ойлы болды. Фашистер КСРО-ны жеңгеннен соң Орта Азия мен оңтүстік Қазақстан аумағында Гросс-Түркістан рейхскомиссариатын құру жоспарланды, ал Қазақстанның орталық, солтүстік және солтүстік-шығыс аудандары — Қарағанды, Новосібір және Кузнецк “индустриялық облыстары” қатарына енгізіп, ол жерлерге, украиндар, белорусстар, поляктар, венгрлер және т.б. Шығыс Европа халықтарын орналастыру жоспарланды. Кейінірек, фашистердің “найзағайдай” жоспарының күйреуінен кейін, олар КСРО-ның орыс емес халықтарын, Москваға қарсы күресіне пайдалану есебімен, оларға өзін-өзі басқаруды уезде беру жоспарын құрды, алайда бұл жоспарлар орындалмады. Сталин мен оның қасындағылардың әскери жеңілісінің күшеюі негізінен казармалық социализм идеологиясынан ауытқып, халықтың патриоттық сезімін күшейтуге тырысты. Дінге қарсы саясат әлсіздендірілді. 1943ж. Ташкент қаласында Мұсылмандар Орталық басқармасы құрылды және муфти сайланды. Барлық әдеби және көркем жанрлар патриоттық және ұлттық құндылықтарды уағыздап, ұлт-азаттық көтеріліс тарихы мен оның батырлары дәріптелінді.

Майдандағы әскери ерліктері үшін жүздеген мың қазақстандықтар орден мен медальдармен марапатталды, 500 жуық адам Кеңес Одағы батыры атағына ие болды, олардың қатарында қазақтың қос аруы — Алия Молдағұлова мен Мәншүк Мәметова. Төрт қазақстандық — Талғат Бигельдинов, С.Луганский, И.Павлов, Ж.Л.Беда Кеңес Одағының Батыры атаған екі мәрте алды. Соғыстан кейін атақты қолбасшы Б.Момышұлы Батыр Жұлдызы тағылды. Берлинде Рейхстаг қабырғасына жеңіс туын Р.Қошқарбаев қарады. Көптеген қазақстандықтар жау қолында қалған аудандарда партизандық құрылымдар қатарында соғысты.

Айта кететін бір жайт, сол уақытта құрылған. Түркістан легионы. Соғыстың алғашқы күндерінде-ақ жүздеген мың кеңес армиясының солдаттары жау қолына тұтқынға түсті. Олардың қатарында басқа ұлт өкілдерімен қатар қазақтар, қырғыздар мен өзбектер болды. 80% жуық түркі тілдес солдаттар адам төзгісіз фашистік концлагерлерде қаза тапты. Тірі қалғандар қатарынан Кеңес Армиясына қарсы әскери бөлімдер құру жоспарланды. Қазақстан мен Орта Азиядан шыққандар қатарынан Түркістан легионы бірнеше батальондардан құрылды, алайда оларды фашистер майданда қолдана алмады. Көптеген легионшылдар қару-жарақты алысымен майдан шебінен өтіп Кеңес Армия қатарларына қосылды, кейбірі партизандарға қосылды. Ақырында легион тарқатылды.