Картографияның мәні Картография (гр chartes – папирус қағазы + grapho – жазамын, сызамын) – географиялық карта, оны құрастырудың, басып шығарудың және қолданудың әдістері мен процестері (тәсілдері) жөніндегі ғылыми пән. Картография

Аумақты қамту және масштабы бойынша карталарды жіктеу

жүктеу 131,69 Kb. бет 42/62 Дата 25.10.2023 өлшемі 131,69 Kb. #44016

Навигация по данной странице:

• Аумақты қамтуына қарай географиялық карталар төмендегідей топтарға бөлінеді
• Мазмұнына қарай карталар үлкен екі топқа бөлінеді

Аумақты қамту және масштабы бойынша карталарды жіктеу Картаны жіктеудің басты белгілеріне мазмұны, аумақты қамтуы, атқаратын қызметі, масштабы, пайдалану əдістері, шыққан жылы жəне т.б. жатады. Солардың ішіндегі ең маңыздылары картаның масштабы, мазмұны мен қызметі оның сипатын айқындайды. Мазмұнына қарай карталар жалпы географиялық, тақырыптық немесе, арнайы болып бөлінеді. Зерттелетін аумақты жалпы шолып танысу мүмкіндігі жалпы географиялық карталарда қамтылған, онда аумақтың негізгі физикалықгеографиялық жəне əлеуметтік-экономикалық элементтерінің алуан түрлі сипаттары кескінделеді. Бірде-бір құрамдас бөлігі ерекшеленбейтін жалпы географиялық картаның мазмұнының құрамына су нысандары, жер бедері, елді мекендер, жол тораптары, əр түрлі шекаралар, топырақ пен өсімдік жамылығысының кейбір элементтері енгізілген. Бір, екі, сирек жағдайда өзара байланысы бар бірнеше табиғи жəне əлеуметтік-экономикалық элементтері тереңдетіліп нақты көрсетілетін жəне олардың бірі тақырыбын айқындайтын карталарды тақырыптық карталар дейміз. Арнайы немесе тақырыптық карталардың қатарына төменде көрсетілген карталар жатады. Аумақты қамтуына қарай географиялық карталар төмендегідей топтарға бөлінеді: 1. Дүние жүзінің картасы; 2. Жартышарлар картасы (батыс, шығыс, оңтүстік, солтүстік); 3. Материктер мен мұхиттардың картасы; 4. Мемлекеттер тобының картасы (Орталық Азия, Балқан жəне т.б.) 5. Мемлекеттің жəне оның жеке бөліктерінің картасы. Қызметіне қарай белгілі бір қажеттілікті өтеп, міндеттерді шешуге мүмкіндік беретін оқу, əскери, навигациялық, теңіздік, жол жəне туристік карталарға бөлінеді. Географиялық карталар көп мақсатты қызмет атқаратындықтан жіктеудің бұл түрі шашыраңқы болуымен көзге түседі. Пайдалану əдістеріне қарай қабырға карталары, стол карталары; бояуының сипаты мен бетінің санына қарай бір бояулы жəне көп бояулы, бір бетті, көп бетті болып бөлінеді. Картаға түсірілетін жер бетіндегі денелермен құбылыстар оның мазмұнын құрайды (грекше карта-табақ). Мазмұнына қарай карталар үлкен екі топқа бөлінеді.Олар: жалпы географиялық карталар және тақырыптық карталар. Жалпы географиялық карталарда жер бетіндегі барлық обьектілер – жер бедері, жер бетіндегі сулар (өзендер,көлдер,теңіздер), өсімдіктер,елді мекендер, қатынас жолдары, шекаралар, өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығының кейбір көріністері және т.с.с. бейнеленеді. Олардың ешқайсысы ерекше дараланып көрсетілмейді. Жалпы географиялық карталардың мысалына топографиялық карталар жатады. Тақырыптық карталар жалпы географиялық карталардың негізінде жасалады. Оларды табиғат құбылыстарының, шаруашылық салаларының халықтық саяси-әлеуметтік жағдайларының жеке бір түрі басқаларынан арнайы ерекшеленіп көрсетіледі. Мысалы: атластарыңдағы дүние жүзінің саяси картасы, оқулықтағы техтоникалық тақталар картасы, климаттық белдеулер картасы- осындай тақырыптық карталар. жүктеу 131,69 Kb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз