Жылдарға Өскемен қаласының аумағын дамыту бағдарлама жобасы

Азық-түлік және өңдеуші өнеркәсіп

Салаға 10 сала астылар кіреді. Жетекші салалар: май өңдеуші, етті, сүтті, ұн-тарту, жарма, нан пісіру, алкоголь кіреді.

4 сурет- Тауарлы азық-түлік өнім және өңдеуші өнеркәсіп өндірісі (млрд. теңге) және азық түлік өнім өндірісінің ТИК (%).

2014-2016 жылдары саладағы келесі жобалар жүзеге асырылды:

1) «Ақсай Нан» ЖШС – «Әлеуметтік нан өндірісі бойынша жабдықты жаңғырту», 2014 жылы жобалық қуаттылыққа шығу қамтамасыз етілген;

2) «ИртышТанур Плюс» ЖШС – «Жеміс сақтау қоймасының құрылысы» 2014 жылы қолданысқа енгізілді;

Құны 526 млн. теңге «ТАК-ТИН» ЖШС – «Жаңа жабдықтардың енгізе отырып тәулігіне шикізат өнімділігі 200 тонна майлы дақылдарды қайта өңдеу бойынша зауыт құрылысы» жобасын 2017 жылы қолданысқа енгізу жоспарлануда

Қазақстан Республикасының Ұлттық қорынан бөлінген қаражаттар қаладан шағын және орта бизнестің 28 жобаларын қолдауға азық-түлік және өңдеуші өнеркәсіпте 1,8 млрд. теңгеге несие алынды. Бұл кәсіпорындарға тауарлы өнім өндірісінің көлемін маңызды ұлғайтуға мүмкіндік берді.
«2020 Өнімділік» бағдарламасының негізгі мақсаты – басымды секторларда еңбек өнімділігін ұлғайту. Қала бойынша бағдарламаға 4 инвестициялық жоба: «Азия Авто» АҚ, машина жасауда «Өскемен арматур зауыты» АҚ, тамақ өнеркәсібінде «Айтас МП» ЖШС, құрылыс маткериалдарында «Alma Grad Real Estate» ЖШС қатысады.
Жергілікті қамтуды дамыту

Отандық тауар өндірушілерді мемлекеттік органдардың, ұлттық компаниялардың, жүйе құрайтын кәсіпорындардың сатылымында жергілікті қамтуды қолдау және нығайту болып саналады.

«Қазақстанда жасалған» өткізілген акциялар туралы ақпарат қала әкімінің сайтында, жергілікті бұқаралық ақпарат құралдарында орналастырылған. 19 сауда нысандарының фасадтарында «Қазақстанда жасалған» жазумен баннерлер 19 сауда нысандарына орналастырлды.

Қаланың 8 ірі сауда желілерінде 12 дүкен, оптомаркет және қаланың базарларын кіргізетін, отандық тауарлардыжүзеге асыру үшін секциялар ұйымдастырылды.
Саланың даму жағдайына SWOT-талдау

Негізгі мәселелері:

1. 
   металлургия және машина жасау саласында негізгі өндірістік қорлардың жоғарғы тозымдылығы;
   
2. 
   инфрақұрылымның маңызды бөлігін жоғалту (ғылыми-зерттеу орталықтары, конструкторлық бюро, тәжірибе-эксперименталды база, сынақ және техникалық бақылау орталығы);
   
3. 
   ірі металлургиялық кәсіпорындардың барынан, қоршаған ортаны ластанудың жоғары деңгейі;
   
4. 
   таулы металлургиялық кешенде шикізат қорының азаюы;
   
5. 
   жоғары энерго-еңбек-өнімнің материал сыйымдылығы;
   
6. 
   металлға дүниежүзілік бағадан металлургия саласының жоғары қала құраушыларының саны;
   
7. 
   машина жасау саласында жоғары халықаралық бәсекелестіктің бары;
   
8. 
   жеңіл өнеркәсіп өнімінің шектеулі номенклатура және ішкі тұтынудың төмен деңгейі;
   
9. 
   2016 жылы машина жасау саласында девальвациялауға байланысты теріс қарқыны бар;
   
10. 
    Ағаш өңдеу саласында төмен тауарлы және ағаш өңдеу өндірісінің жоғы;
    
11. 
    Азық-түлік өнеркәсібінде өндірістік процестерді механизациялау және автоматтандырудың төмен деңгейі.
    

2016 жылы қала бойынша электроэнергияны өңдеу 15,8 % өсті 2014 жылғы деңгейден 20,2 % төмен. ( 3 кесте).

Электр энергиясының негізгі тұтынушылары өнеркәсіп – 26,1 %, тұрғындар – 28,6 %, басқа да тұтынушылар (шағын бизнес, сауда, банк саласы және т.б.) 45,3 % болып саналады.

Қала энерго тапшылық өңір болып саналады. Электроэнергияның тапшылығы көбінде Павлодар облысы 53,6%, Қарағанды – на 17,3% жабылады.

Қалада электр энергиясын өндіретін «УК ГЭС» ЖШС, «УК ТЭЦ» ЖШС, «Согринская ТЭЦ» ЖШС болып саналады.

Қалада электроэнергияның маңызды үлесі (90% аса) гидроресурстар, басқа энергетиканың көздерінен әзірленеді.

Электр энергиясының кепілдендірілген тасымалдаушысы «Шығысэнерготрейд» ЖШС болып саналды.

Қала тұтынушыларының электрлі жүктемесін жабу «АЕS Өскемен ГЭС» ЖШС белгіленген қуаттылығы 331,2 МВт, «Өскемен ЖЭО» ЖШС белгіленген қуаттылығы 241,5 МВт және «Согралық ЖЭО» ЖШС белгіленген қуаттылығы 50 МВт.

Желілердің тозымдылығы 71,5 %, кіші станциялардыңк тозымдылығы - 76,8 % құрады.

Энергожинақтау және энерготиімділікті арттыру

Энергожинақтау бойынша шараларды жүзеге асыру өнеркәсіп, тұрғын-үй коммуналдық шаруашылығы секторларының негізгі құрылғыларының бірі болып саналады. Энергожинақтау және энерготиімділікті жүзеге асыру бойынша шаралар энергетикалық және экологиялық қауіпсіздікті, сонымен қала экономикасының бәсекелестігін арттырады.

Қаланың энергия тұтыну құрылымы көрсеткендей өнеркәсіптік секторға 48,6 % келеді, оның ішінде энергетика - 5,3%, көліктік секторға – 0,9%, құрылысқа- 1,4% , тұрғындардың мұқтажына- 19,3%, ауылшаруашылығына - 1,9 % келеді.

2013 жылдан қалада «ПКФ Профиль»ЖШС кәсіпорынмен көше светоидты шамдар өндірісі игерілді, сонымен кеңсе, сауда және қойма мекемелеріне үшін жаңа светоидты шамдар желісін әзірлеуде. Олардың қолдануы 3 тен 10 есеге жарықтандыруға шығындарды төмендетуге мүмкіндік береді.

Бюджет секторында энергия жинақтау бюджеттік қаражаттардың рационалды пайдалану және оның әлеуметтік маңыздылыға аз емес рөлді ұсынады.

SWOT- саланың даму жағдайына талдау:

Негізгі мәселелері:

• 
  Энергетикалық жабдықтың жоғары тозымдылығы (ГЭС бойынша – 30-50%, ЖЭО бойынша – 50-65%);
  
• 
  Электрлі станция, электр беру желілері, коммутатор аппараттарынң пайдалануға енгізудің нормативтік мерзімдерімен жұмыс жасауы;
  
• 
  Қала экономикасының энергетикасына инвестицияның жетіспеуі (энерго нысандарды қайта қалпына келтіру және жөндеумен байланысты, толық көлемде жұмыстарды өткізу үшін, қажетті инвестиция көлемінен 10%).
  

Су өндірісі

Ертіс және Үлбі және Ертіс өзенінің қиылысында қаланың орналасуы қаланың облыстың ең суменқамтылған өңірлеріне жатқызуға мүмкіндік береді.

Ауыз су-шаруашылық маңызды суды тұтынушылар: ауыз су-шаруашылық су құбырдан суды тұтынатын, тұрғындар, өнеркәсіптік және аулышаруашылық кәсіпорындар болып саналады.

Көтерілген судың жылдық жалпы көлемі І көтерімді сорап станция 119,6 мл. куб, оның ішінде жер асты – 49,0 млн. куб.м болып саналады.

2016 жылға қаланың тұтынушыларымен жіберілген, сапалы ауыз судың көлемі 37,4 млн.куб.м, оның ішінде жергілікті жерлерде – 37,0 млн.куб.м, ауылдық жерлерде – 0,35 млн.куб.м. құрады.

Судың негізгі тұтынушылары болып: тұрғындар (15,0 млн.куб.м), өндірістік кәсіпорындар (19,5 млн.куб.м.) коммуналдық кәсіпорындар (2,9 млн.куб.м) құрады.

SWOT- саланың даму жағдайына талдау:

Негізгі мәселелері:

• 
  тұщы жер асты суларды жеткіліксіз пайдалануы;
  
• 
  су беттерінің техногендік қалдықтармен ластануы.
  

Инновация және инвестиция

Инновациялық инфрақұрылымды дамыту үшін барлық жағдай жасалған. Ғылыми, инженерлік-техникалық кадрлар жоғары әлеуеті бар. Қолда бар кадр әлеуетін толық пайдалану үшінқалада ШҚМТУ базасында «Алтай» технопаркі, Конструкторлық бюро, металлургия Орталығықұрылды. Бұл тізбекғылыми идеяларын өнеркәсіптік өндіріс жобасына дейін жеткізумүмкіндігін береді. Қызметтегі «Алтай» Технопаркіндесәулет, құрылыс, экономика және материалтанудағы жүргізіледіжәне ұнтақтарынан алынған жаңа материалдарды әзірлеу негізінен тотықтары, нитридов, карбидтер, материалдар әзірлеу бойынша жұмыстар жүргізілуде. Осы ретте «Казцинк», «Құрылысшы» - бұрынғы «Керамика» зауыты, «Үлбі металлургия зауыты», «Цветмет», «Казгипроцветмет» және басқа кәсіпорындарды тарта отырып Д. Серікбаев атындағы Шығыс-Қазақстан мемлекеттік техникалық университетінің зертханалық базасы пайдаланылады.
2016 жылы қала кәсіпорындарының инновация маңында белседіліктің деңгейі 16,7% құрады, бұл 2014 жылдың деңгейінен 94,2% артты,2016 жылы инновациялық өнімнің көлемі 2014 жылға қарағанда 67,7 % азайтылды: 2014 жылы мыс балқыту және электролиз зауытын құрылысы бойынша инновациялық жобаны іске асыру мерзімдерінің аяқталуына байланысты, 2015 жылдың «Казцинк» ЖШС шығарылатын өнімі инновациялық санатынажатқызылмай қалды.

Сол уақытта ғылыми-зертттеу және тәжірибиелік- құрылымдық жұмыстарға шығындардың өсімі байқалуда ( 2013 жылмен салыстырғанда 1,5 ессті және 2016 жылы – 2873,7 млн. теңгені құрады).

Қала инновационалдық қызмет маңында облыс бойынша басты орынды алады (4 кесте).
4 кесте – Қаланың инновационалдық қызметінің көрсеткіштері

Инвестиция

Ақырғы 3 жылда қала экономикасына 278,2 млрд. теңге көлемінде инвестиция салынды, оның ішінде 2015жылы – 82,1 млрд. теңге.(5 кесте)
5 кесте – Қаржыландыру көздері бойынша негізгі капиталға инвестиция көлемінің қарқыны

Инвестиция құрылымында ең көп үлесті инвестиция, жылжымалы мүлікпен операция, толайым және жекелей сауда, автомобиль жөндеу алады (5 сурет).