Испандиярова А. Т., Мукашева Р. А

 
109 
 
"Үйлері қоңыр екен" деп 
көп ................ кетпеңіз.  
 
"Үй менікі" демеңіз үй артында ......... бар.  
 
Үй ортасына .......... тастама,  
Сөз ортасына ........ тастама. 
 
Үй үйге .................., ел елге ..............  
 
Үйі ................... көңілінде алтын сарай жүреді.  
 
Үйі жыртық ............ жейді, 
Жалқау тантық ............ жейді.  
 
Үйіңде асы жоқтың көңілінің ......... жоқ. 
Үйіңде асы жоқтың түзде ........... жок,  
 
Үйінде .............. бардың көгінде сөнбес жұлдызы бар.                                                                       
 
Үйінен .......................... шыққан адам — мүсәпір.  
 
Үйінде екі сиырың болса — .........., 
екі қатының болса — ..............                                           
 
Үйінде ............болса — асыл қазынаң.  
 
Үйіңе ............. келсін, 
алыстан ............. келсін.                                                                       
 
Үйің ............. болса, ........... жаман. 
 
Үйің үй-ақ екен,  
ішінде ............    .............. болса.  
 
Үй ішінен ....... шықса, 
тұра ............ құтыла алмассың. 
 
5-тапсырма.    Антонимдерді  бір-бірімен  сызықтар  арқылы 
байланыстырыңыз. 
 
Байланыстыру 
 
алдыңғы 

 
110 
Төбесі    
 
сырты 
Кейінгі   
 
ажырату 
Тігу 
 
 
сөгу 
Іші 
 
 
асты 
 
6-тапсырма. Сөйлемдерді мәтін бойынша толықтырыңыз. 
1. Жаңа  қосылған  жас  жұбайларға  «Қос  босағаң  берік  болсын»,  «Ақ 
босағадан  аттаған  келін  оң  аяғымен  енсін»  деуі,  немесе 
балаларға.............................................................. 
2. Уықтың керегеге жақын бүгілісін «иіні», ал шаңыраққа байланысар 
жерін................. 
3. Қазақ  үлгісінде  жасалған  киіз  үйдің  уығы  иініш,  жалпақ  болып 
келсе, 
ал 
қалмақ 
үлгісіндегі 
киіз 
үйдің 
уығы........................................................ 
4. Есік 
табалдырықпен 
маңдайшадан, 
..............................................................тұрады. 
5. Киіз  үйдің  ерекшелігі  біріншіден  көшіп-қонуға  қолайлы  болса, 
екіншіден......................................................................болады. 
6. Үйдің  оң  жағына  .........................................  жинайды.  Оның  тұсына 
тұскиіз ұстап, .................... құрады.  
7. Үйдің сол жағына тамақ салатын кебеже, қазан-аяқ салатын аяққап, 
ыдыс-аяқтар қойылады да, ........................................ жабады. 
 
7-тапсырма.  Тұрақты сөз тіркестерінің мағынасын ашыңыз. 
-  Шаңырағың шайқалу 
-  Шаңырағың ортасына түсу 
-  Жұмыртқадай ақ отау 
-  Шаңырағына ат ойнатты 
-  Алақанның аясындай 
-  Айдың күні аманда 
-  Бас кеспек болса да, тіл кеспек жоқ 
 
8-тапсырма.    Киіз  үйдің  өткен  және  біздің  ғасырда  қандай 
мақсатта қолтанылатындығы жайлы шағын әңгіме жазыңыз. 
........................................................................................................................
............................ 
 
9-тапсырма.  
Тест  
1.  Қазақ халқының ежелгі баспанасы 
a) киіз үй  

 
111 
b) күйме 
c) сарай 
d) жерасы үй 
2.  Киіз үйдің сүйегі қандай екі түрде жасалады? 
a)  «қазақ» және «қалмақ» үлгісінде 
b)  «қазақ» және «қырғыз» үлгісінде 
c)  «қазақ» және «түрік» үлгісінде 
d)  «қазақ» және «қарақалпақ» үлгісінде 
3. 
Киіз үйдің сүйегі (құрылысы) дегеніміз......... 
a)  кереге, шаңырақ, босаға 
b) уық, кереге, жертөле 
c)  кереге, сықырлауық (ағаш есік), уық, шаңырақ 
d) кереге, сықырлауық (ағаш есік), уық, босаға 
4. 
Кереге жасау үшін нені қолданды? 
a)  Темірді 
b) Шыбық талды 
c)  Бөренені 
d) Тастарды 
5. 
Үйдің күмбезді төбесін құрайтын ең  
6. 
жоғарғы бөлшегі 
a)  Кереге 
b) Уық 
c)  Шаңырақ  
d) Сықырлауық 
7. 
Шаңырақтан кейінгі киіз үйдің қасиетті бөлшегі  
a)  Уық  
b) Кереге 
c)  Ағаш есік 
d) Босаға 
8. 
Келінге арнап көтерген үйді............деп атайды 
a)  Отау 
b) Босаға 
c)  Оң жақ босаға 
d) Сол жақ босаға 
9. 
1905  жылы  қай  қалада  өткен  дүниежүзі  халықтарының 
этнографиялық  көрмесінде  қазақтың  киіз  үйі  аса  жоғары 
бағаланып, бірінші бәйгеге ие болды? 
a) Лондонда 
b) Парижде 
c) Москва 

 
112 
d) Астана 
10. 
Арқада  Сандыбай,  ағайынды  Мылтықтай,  Абылаев  Асқар, 
Үйсінбай, Шән, т.б. киіз үйге қандай қатысы бар? 
a)  Кереге орнатушылар 
b) Шаңырақ тұрғызушылар 
c)  Уықты орнатушылар 
d) Сәнді үй жасаушылар 
11. 
Шаңырақ пен керегені байланыстыратын бөлшек 
a)  Уық 
b) Шаңырақ 
c)  Кереге 
d) Босаға  
11)Киіз  үйлер  неге  байланысты  кең  немесе  тар  жасалуына  қарай 
ерекшеленеді? 
a) Кереге көздеріне 
b) Кереге бөлшектеріне 
c) Кереге сағанағына 
d) Кереге аяғына 
       12)Керегенің сағанағы деген қай жері? 
a) екі көздің жалғасатын бүйірі 
b) екі қанаттың жалғасатын бүйірі 
c) екі аяғының жалғасатын бүйірі 
d) екі төбесінің жалғасатын бүйірі 
13)Қазақ  кімге  бата  бергенде  «Шаңырағың  биік  болсын»  деуі  осыдан 
шыққан? 
a) Ата-енесіне 
b) Бала-шағасына  
c) Ұл-қызына 
d) Досына  
14)Уықтың керегеге жақын бүгілісін және шаңыраққа байланысар жерін 
қалай атайды? 
a)  «иіні», «қары» 
b) «бүйірі», «қары» 
c) «иіні», «бүйірі» 
d) «көзі», «қары» 
15)Үйдің қай жағына ағаш төсек қойып, үстіне көрпе-жастық жинайды? 
a)  Сол 
b)  Алдына 
c)  Артына 
d)  Оң