ҚҰҚЫҚ негіздері дәріс құрастырушы

«Мемлекеттік қызмет туралы» Заңында белгіленген, мемлекеттік қызметте болуға байланысты шектеулерді сақтамағаны үшін мемлекеттік қызметшіге тәртіптік жазалар:

1) ескерту;

2) сөгіс;

3) қатаң сөгіс;

4)қызметке сәйкес еместігі туралы ескерту;

5) атқаратын қызметінен босату қолданылуы мүмкін.

Тәртіптік жазаны лауазымдық өкілеттігіне сәйкес осындай құқығы бар адамдар қолданады. Жасағаны үшін заңда өзгедей жауаптылық көзделген әрекет үшін қолдануға болмайды. ҚР нормативтік-құқықтық актілермен белгіленетін тәртіппен қолданады.

Ал, теріс қылықтар заңды жауапкершілікке байланысты бірнеше түрлерге бөлінеді: әкімшілік, азаматтық-құқықтық, материалдық мүліктік, тәртіптік. Соның ішінде біздің қарастырайын деп отырғанымыз-әкімшілік құқық бұзушылық.

Егер әкімшілік құқық бұзушылық жасаған жеке адам өзінің іс-әрекетінің (әрекетсіздігінің) зиянды салдарының туындау мүмкіндігін алдын ала білсе, бірақ жеткілікті негізсіз оның алдын алуға болады деп ұшқары ойласа, не тиісті назар салған және ескерген жағдайда оның алдын алуға болса да осындай салдардың туындау мүмкіндігін алдын ала білмесе, әкімшілік құқық бұзушылық абайсызда жасалды деп танылады.

Егер адам бірнеше әкімшілік құқық бұзушылық жасап, ол істерді бір судья, орган қараса, бұл адамға белгілі бір түрдегі жазалары қолданылған жағдайда әкімшілік қамауға алудың ең ұзақ мерзімі-30 тәулікпен, ал төтенше жағдай режимінің талаптарын бұзғаны үшін әкімшілік қамауға алу 45 тәуліктен аспауы қажет. Қоғам қашанда белгілі бір тәртіпке сүйене отырып өмір сүреді.

Әкімшілік жауапкершілік дегеніміз- әкімшілік құқық нормаларына сүйене отырып, өкіметтің арнайы органына немесе лауазымды адамның құқық бұзушыға әкімшілік жауапқа тарту қалпына келтіру шараларды қолдануда көрініс табатын заңды жауапкершіліктің маңызды түрі.

Әкімшілік жауаптылықта болуға тиіс тұлғалар:

1) ақыл-есі дұрыс, 16-жасқа жеткен жеке адам;

2) заңды тұлға.

Әкімшілік жауаптылықты болдырмайтын мән-жайлар.

Қажетті қорғану.

Қажетті қорғану жағдайында, яғни жеке басын, тұрғын үйін, меншігін, жер учаскесін және қорғанушының немесе өзге де адамдардың басқа да құқықтарын, қоғамның немесе мемлекеттің заңмен қорғалатын мүдделеріне қол сұғушыға зиян келтіру арқылы құқыққа қарсы қол сұғылудан қорғау кезінде, егер бұл ретте қажетті қорғану шегінен шығып кетуге жол берілмеген болса, ҚР әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексте көзделген әрекетті жасау әкімшілік құқық бұзушылық болып табылмайды.

Құқыққа қарсы қол сұғушылық жасаған адамды ұстау кезінде, бұл адамды мемлекеттік органдарға жеткізу және оның жаңа қолсұғушылықтар жасауын болдырмау үшін, егер мұндай адамды басқаша құралдармен ұстау мүмкін болмаса және бұл ретте осы үшін қажетті шараларды асыра қолдануға жол берілмесе, ҚР Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінде көзделген әрекетті жасау әкімшілік құқық бұзушылық болып табылмайды. Адамға қажеттіліктен асып, шектен тыс, жағдайдан туындамаған айқын зиян келтірген кезде, олардың ұсталған адам жасаған қол сұғушылықтан сипаты мен қауіп дәрежесіне және ұстаудың мән-жайына көпе-көрінеу сәйкес келмеуі қол сұғушылық жасаған адамды ұстау үшін қажетті шараларды асыра қолданушылық деп танылады. Мұндай асыра қолдану тек қасақана зиян келтіру жағдайларында ғана әкімшілік жауаптылыққа әкеп соғады.

Аса қажеттілік жағдайында, яғни осы адамның немесе өзге де адамдардың өміріне, денсаулығына құқықтары мен заңды мүдделеріне, қоғамның немесе мемлекеттің мүдделеріне тікелей қатер төндіретін қауіпті жою үшін ҚР Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексімен қорғалатын мүдделерге зиян келтіру, егер бұл қауіпті өзге құралдармен жою мүмкін болмаса және бұл орайда аса қажеттілік шегінен асуға жол берілмесе, әкімшілік құқық бұзушылық болып табылмайды. Қатер төндірген қауіптің сипаты мен дәрежесіне және қауіп жойылған, құқық қорғау мүдделеріне тең немесе зиянды болдырмаудан айтарлықтай көбірек зиян келтірген жағдайға анық сәйкес келмейтін зиян келтіру-аса қажеттілік шегінен асып кету деп танылады. Мұндай асып кету қасақана зиян келтірген жағдайда ғана жауаптылыққа әкеп соғады.

2. С.Д. Баққұлов. Құқық негіздері.-Алматы, 2004.

3. А.Таранов.ҚР әкімшілік құқығы.-Алматы, 2003

4. Е.Баянов.Әкімшілік құқықтың схемалар бойынша анықтамасы.-Алматы, 2003.

2. ҚР Президентінің «Қазақстан Республикасы Президенті туралы» 1995 жылғы 26-желтоқсандағы Конституциялық заң күші бар Жарлығы.

3. ҚР-ның «Қазақстан Республикасының Үкіметі туралы» 1995 жылғы 18 желтоқсандағы Конституциялық заңы.

4. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы ҚР 2001 жылғы 30 қаңтардағы Кодексі.-Алматы, 2001.

5. «Мемлекеттік қызмет туралы» Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 23 шілдедегі № 453 Заңы.

6. «Жергілікті мемлекеттік басқару туралы» Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 23 қаңтардағы №148-11 Заңы.

1. Қазақстан Республикасының құқық қорғау органдарының қызметінің және ұйымдастырылуының негіздері.

2. ҚР прокуратурасы: жүйесі, құрылымы.

3. Ішкі істер органдары.

4. ҚР-ның Қауіпсіздік комитеті органдардың жүйесі, мақсаты.

5. ҚР-дағы сот және сот әділдігі.

1. 
   ҚР құқық қорғау органдарының қызметінің және ұйымдастырылуының негіздері.
   

прокуратура, ішкі істер органдары, ұлттық қауіпсіздік органдары, соттар, адвокатура.

Прокуратура, ішкі істер органдары, тергеу органдары жинақталып келгенде күш құрылымы болып табылады, ол кімдердің тарапынан болса да, мейлі өз еліміздегі азаматтардың, мейлі шетелдік азаматтардың, мейлі азаматтығы жоқ адамдардың тарапынан болсын, заңдарды қол сұғушылықтан қорғау күзетінде тұрған сақшылар болып табылады.

Құқық қорғау органдары құқық қорғайтын және қоғамдық тәртіп пен құқықтық тәртіпті, заңдылықты қорғау қамтамасыз ететін органдарға бөлінеді.

1) конституциялық бақылау;

2)әділ соттылық;

3)соттардың ұйымдастырылуын қамтамасыз ету;

4) прокурорлық қадағалау;

5) қылмысты анықтау және тергеу;

6) заң көмегі және қылмыстық іс бойынша қорғау сияқты іс-әрекеттер жатады.

2.ҚР прокуратурасы: жүйесі, құрылым.

Прокуратура мемлекет атынан Республиканың аумағында заңдардың, ҚР Президенті жарлықтарының және өзге де нормативтік құқықтық актілердің дәлме-дәл әрі біркелкі қолданылуын, жедел-іздестіру қызметінің, анықтау мен тергеудің, әкімшілік және орындаушылық іс жүргізудің заңдылығын жоғары қадағалауды жүзеге асырады, заңдылықтың кез келген бұзылуын анықтау мен жою жөнінде шаралар қолданады, сондай-ақ Республика Конституциясы мен заңдарына қайшы келетін заңдар мен басқа да құқықтық актілерге наразылық білдіреді.

Ішкі істер органдарының біртұтас жүйесін-ҚР Ішкі істер министрлігі, оның құрамына кіретін департаменттер мен өзге де құрылымдық бөлімшелер, облыстардың, республикалық маңызы бар қала мен Республика астанасының, көліктегі оған бағынатын ішкі істер департаменттері, қалалық, аудандық, қалалардағы аудандық, поселкелік, желілік ішкі істер органдары, ішкі әскерлер, ІІМ қарасты оқу орындары құрайды.

1)заңға қайшы озбырлықтан адам мен азаматтың құқығы мен бостандығын қорғау, қоғамдық тәртіпті қорғау және қауіпсіздікті қамтамасыз ету, қылмыстардың және құқықты бұзушылықтың басқа да түрлерінің алдын алу, оларды анықтап, жолын кесу;

2)анықтама жүргізу ісін жүзеге асыру және қылмыстық жазалар мен әкімшілік шараларды орындау;

3)кәмелетке толмаған балалардың қараусыз қалуын және олардың құқықты бұзуын анықтау және болғызбау, қылмыс жасап, алдын ала анықтаудан, тергеуден және соттан жасырынып, қылмыстық немесе әкімшілік жазаны мойындаудан жалтарып із-түзсіз жоғалғандарды және т.б. іздестіру.

4)ұрланған мүлікті іздестіру, жол жүру ережелерін сақтауға бақылау жасау, паспорт жүйесі ережелерін іске асыруға азаматтар мен лауазымды тұлғалар бақылау жасау;

5) шетел азаматтарының республика аумағында болу ережелерін сақтауына бақылау жасау, мемлекеттік және басқа объектілерді қорғау, т.с.

Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздік органдары-республиканың қауіпсіздігін қамтамасыз ету жүйесінің құрамдас бөлігі болып табылатын және өздеріне берілген өкілеттіктер шегінде жеке адамның және қоғамның қауіпсіздігін, елдің конституциялық құрылысын, мемлекеттік егемендігін, елдің конституциялық құрылысын, аумақтық тұтастығын, экономикалық, ғылыми-техниканы қорғауды қамтамасыз етуге арналған ҚР Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін арнаулы мемлекеттік органдар.

Ұлттық қауіпсіздік органдарының қызметі заңдылық, дара басшылық, баршаның заң алдындағы теңдігі, адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын құрметтеу және сақтау, саяси партиялар мен өзге де бірлестіктер қызметінен тәуелсіздік принциптерінде құрылады. Ұлттық қауіпсіздік органдары өз қызметін жүзеге асырған кезде мемлекет адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарына кепілдік береді.

Ұлттық қауіпсіздік комитетін Республика Президенті құрады, таратады және қайта құрады және ол республиканың орталық атқарушы органдарының жүйесіне кірмейді. Ұлттық қауіпсіздік комитетін Республика Парламенті Сенатының келісімі бойынша Республиканың Президенті қызметке тағайындайтын төраға басқарады; оны Республика Президенті қызметтен босатады.

Құқық қорғау органдары жүйесіндегі маңызды орын алатын мемлекеттік органдардың бірі-соттар. Сот әділеттілігін іске асыра отырып соттар, жаза тағайындау, жазадан босату т.б. сияқты шешімдер қабылдай отырып, құқықты қолданып, өзінің биліктік құзіретін жүзеге асырып, жеке және заңды тұлғалардың құқықтары мен міндеттерін анықтай отырып, олардың мүдделерін, әділ, заң арқылы қорғауға тиіс орган. Адамдар қажет болғанда әділдік үшін сот төрелігіне жүгінеді. ҚР сот билігі мемлекеттік билік тармақтарының бірі болып табылады және заңнаманы бұзуға байланысты қоғамда туындайтын қақтығыстарды Конституцияны, заңдарды, басқа нормативтік кесімдерді негізге ала отырып, шешуді мақсат тұтады. Әділ сотты сот тек республиканың атынан, қандай да бір басқа мемлекеттік органның, лауазымды адамдардың, қоғамдық бірлестіктердің, әлеуметтік топтардың, азаматтардың еркінен тәуелсіз жүзеге асырады. Конституцияның 75-бабында «Қазақстан Республикасында әділ төрелігін тек сот қана жүзеге асырады» деп жазылған.

Жоғарғы Сот Төрағадан, алқа төрағаларынан және судьялардан тұрады.

Жоғарғы Соттың органдары мыналар:

1)қадағалау алқасы;

2)азаматтық істер жөніндегі алқа;

3)қылмыстық істер жөніндегі алқа;

4)соттың жалпы отырысы.

Жоғарғы Соттың жағынан ғылыми-консультациялық кеңес және баспа органы құрылады.

2.Қ.И. Оспанов. Құқық негіздері: Оқу құралы.-Алматы; Жеті Жарғы, 2006.

3.Ғ.Сапарғалиев. ҚР Конституциялық құқығы.-Алматы, 1998 ж.

Нормативтік-құқықтық актілер:

1.ҚР Конституциясы. 30 тамыз 1995 жыл.(21 мамыр 2007 ж.и өзгертулер мен толықтырулар).-Алматы, 2007.

2. «ҚР Прокуратурасы туралы» ҚР 1995 жылғы 21 желтоқсандағы Заңы.

3. «ҚР Ішкі істер органдары туралы» ҚР 1995 жылғы 21 желтоқсандағы № 2707 Заңы.

1. Азаматтық құқықтың жалпы ережелері.

2. Мәміле ұғымы, түрлері және нысаны, жарамсыз мәмілелер.

3. Өкілдік және сенімхат.

4. Мұрагерлік құқық.
1.Азаматтық құқықтың жалпы ережелері.

ҚР азаматтық құқығының пәні – тауар–ақша қатынастары және қатысушылардың теңдігіне негізделген өзге де мүліктік қатынастар, сондай-ақ мүліктік қатынастарға байланысты мүліктік емес жеке қатынастарды құрайды. Азаматтық құқық реттелетін қоғамдық қатынастар негізінде мүліктік қатынастар болып табылады.

Материалдық игіліктермен, мүлікпен, жұмыспен, қызмет көрсетумен, ақшамен, құнды қағаздармен, басқа да мүліктермен байланысы бар қоғамдық қатынастар мүліктік қатынастар деп аталады. Мұндай қатынастар иелену немесе мүліктің тиістілігіне қарай (заттық қатынас) мүліктің (тиістілігіне қарай) меншік иесінің қайтыс болуына байланысты заттың тағдырын шешу (мұрагерлік қатынас) тәрізді қатынастар тұрғысынан көрінсе, онда олар азаматтық заңмен реттеледі.

Мәселен, әдеби шығармамен, ғылыми еңбекпен айналысушылар немесе өнертапқыш өзінің авторлығын анықтайтын мәселе қойса, өзінің жекелегін қорғай отырып, бұл мәселе бойынша қоғамдық дербес қатынасқа түседі. Бұл қатынас мүліктік болып табылмаса мүлікпен тығыз байланысты, өйткені өнертабысын пайдаланғаны үшін онда авторлық сыйақы алу құқығы пайда болады.Азаматтық заңдармен реттелетін мүліктік қатынастарға байланысы жоқ мүліктік емес жеке қатынастарға азаматтың есімі, жеке келбеті құқығы. Жеке өмірден құпиялылығы, тұрған үйге қол сұқпаушылық, азаматтың немесе заңды тұлғаның абыройына, қадір-қасиетіне, іскерлік беделіне байланысты туындайтын құқықтық қатынастарға жатқызуға болады.

1.Азаматтық құқықтың қатынастарға қатысушылардың теңдігі;

2.Меншікке және басқа заттық құқыққа қол сұқпаушылық;

3.Шарт еркіндігі;

4.Жеке істерге кімнің болса да озбырлықпен араласуына жол беруге болмайтындығы;

5.Азаматтық құқықтарды кедергісіз жүзеге асыру;

6.Нұқсан келтірген құқықтарды қалпына келтірілуін қамтамасыз ету;

7.Азаматтық құқықты сот арқылы қорғау.

Азаматтық алған адам сол мемлекеттің құқық субъектісі болады. Сондықтан да азаматтық заңда жеке тұлғалардың құқық қабілеттілігі туралы емес, азаматтардың құқық қабілеттілігі туралы ғана айтылған. Құқық қабілеттілігі ең алдымен толық түрде ҚР азаматтарына беріледі.

Құқық субъектілерін сипаттайтын негізгі құқық қасиеттері құқық қабілеттілігі болып табылады.

Азаматтық құқық қабілеттілігі-азаматтық құқыққа ие болып, міндет атқару қызметі барлық азаматтарға бірдей деп тұжырымдалады.

Құқық қабілеттілігінің теңдігі дегенде заңда бұл орайда ешкімге артықшылық бермейтіндігі, ешкімге субъективтік құқық алуға тыйым салмайтындығы тұрғысынан түсіну керек.

Азаматтардың әрекет қабілеттілігі азаматтың құқық қабілеттілігімен ерешеленеді.

Азаматтық құқық қабілеттілігі оның дүниеге келген сәтінен бұл дүниеден озғанша бірге болады. Сондықтан да азаматтық құқық қабілеттілігі оның жасы мен психикалық жағдайына қатысты келеді. Нәтижесінде құқық қабілеттілігі барлардың бәрі бірдей әрекет қабілеттілігіне ие емес, бір сөзбен айтқанда, азаматта құқық қабілеттілік болғанымен, әрекет қабілеттілігі бір уақыт арасында болмауы мүмкін.

Азаматтың әрекет қабілеттілігі кәмелетке толғанда, яғни 18 жасқа толғаннан кейін толық көлемінде пайда болады. Әдебиеттерде азаматтық әрекет қабілетттілігі толық, ішінара (толық емес), әрекет қабілеттілігі әдетті, жасы кәмелетке толмағандарға тән, ал берілетін әрекет ауқымы олардың жасына байланысты.

А) жасы кәмелетке толмаған 14 пен 18 жас аралығындағылар;

Б) жасы кәмелетке толмаған 14 жасқа дейінгі жас балалар.

14 пен 18 жас аралығындағылардың әрекет қабілеттілігі мейлінше ауқымды, олар заңда көрсетілген шекте әртүрлі мәмілелер жасай береді.

-өздерінің заңды өкілдерінің келісімсіз-ақ өз бетімен жасалған мәмілелер;

-ата-анасынан рұқсат берген жазбаша хаты негізінде жасалатын мәміле.

Азаматттың жеке дербестігі есімімен қатар оның тұрғылықты жерімен анықталады. Міндеттемені орындау, мұрагерлік жасау және басқа да азаматтық-құқықтық әрекеттер азаматтық тұрғылықты жерінде жүзеге асырады.

2. 
   Мәміле ұғымы, түрлері және нысаны, жарамсыз мәмілелер.
   

Заңдарға немесе тараптардың келісіміне сәйкес жасалуы үшін бір тараптың ерік білдіруі қажет.

Біржақты мәміле, мәміле жасаған адамға міндеттер жүктейді. Ол басқа адамдарға заң құжаттарында белгіленген не сол адамдармен келісім болған реттерде ғана міндеттер жүктей алады. Егер тараптар құқықтар мен міндеттердің туындауын басталу- басталмауы белгісіз мән-жайға байланысты етіп қойса, мәміле кейінгі қалдыратын шартпен жасалады деп есептеледі. Егер тараптар құқықтар мен міндеттемелердің толықтырылуын басталу-басталмауы белгісіз мән-жайға байланысты етіп қойса, мәміле кейін күші жойылатын шартпен жасалды деп есептеледі. Егер шарттың басталуы тиімсіз болатын тарап шарттың басталуына теріс пиғылмен ықпал етсе, шарт басталмаған деп есептеледі.

Мәмілелер нысаны.

Мәмілелер ауызша және жазбаша нысанда әдеттегідей қабылданғаны өзге де растайтын белгі арқылы расталған мәміле, егер заңдарда өзгеше көзделмесе ауызша түрде жасалған болып табылады.

Жазбаша түрде жасалған шартты орындау үшін жасалған мәмілелер, егер заңдарға қайшы келмесе, тараптардың келісімі бойынша жасалуы мүмкін.

-егер мәмілелердің жекелеген түрлері үшін заңдарда өзгеше арнайы көзделмесе немесе іскерлік қызмет өрісінің әдеттегі құқықтарынан туындамаса, мәмілелерді жасау кезінің өзінде орындалатындарынан басқа, кәсіпкерлік қызмет үрдісінде жүзеге асырылатын;

-мәмілелерді жасау кезінің өзінде орындалатындарынан басқа, жүз есептік көрсеткіш жоғары сомға;

Заңдарда немесе тараптардың келісімінде көзделген өзге де реттерде жазбаша түрде жасауға тиіс.

Хат, жеделхат, телефонжазба, телетайпжазба, факс немесе субъектілерді немесе олардың еркін білдіруінің мазмұнын айқындайтын өзге де құжаттар алмасу, егер заңдарда немесе тараптардың келісімімен өзгеше белгіленбесе, жазбаша түрде жасаған мәмілеге теңестіріледі.

Азаматтық құқық теориясында мәмілелердің жарамсыз болуы мынадай түрлерге бөлінеді:

А) зат құрамының ақауы болатын мәміле;

Б) ерікке қатысты ақауы бар мәміле;

В)нысананың ақауы бар мәміле;

Г)мазмұнның ақауы бар мәміле;

Мазмұны заң талаптарына сәйкес келмейтін, сондай-ақ құқықтық тәртіп негізінде немесе адамгершілікке көпе-көрінеу қайшы келетін мақсатпен жасалған мәміле жарамсыз болады. Қажетті лицензия алмай, не лицензияның қолданылу күшінің біткеннен кейін жасалған мәміле-жарамсыз болады.

Әрекет қабілеттілігі болғанмен, мәміле жасаған кезде өз әрекеттерінің мәнін түсіне алмайтын немесе өзінің не істегенін білмейтін жағдайда болған азамат жасасқан мәмілені сот сол азаматтың талабы бойынша, ал егер тірі кезінде талап етуге азаматтың мүмкіндігі болмаса, азамат қайтыс болғаннан кейін басқа мүдделі адамдардың талабы бойынша жарамсыз деп тануы мүмкін.

3.Өкілдік және сенімхат.

Өкілдік деп басқа адамның (өкілдік берушінің) атынан бір адамның (өкілдің) сенімхатқа заңдарға, сот шешіміне не әкімшілік құжатқа негізделген өкілеттігі күшімен жасаған мәмілесін айтамыз. Өкілдік берушінің азаматтық құқықтары мен міндеттерін тікелей туғызады, өзгертеді және тоқтатады.

Өкілдік институтының маңыздылығы сонда, ол тұлғаға бір мезгілде бірнеше рынокта, оның ішінде шетелде жұмыс істеуіне мүмкіндік береді, сондай-ақ істің көзін білетін әрі ұйымдастыра алатын мамандарды тартуға қолайлы келеді. Іс-әрекеттердің бәрін өкіл арқылы істеуге бола бермейді. Заң бойынша кейбіреулер үшін оның өзі қатысуы керек болады. Заңдылық әрекеттерді өзі ғана жасауы керектігін заңда айтылмаған немесе сол әрекеттердің сипатынан тумаған жағдайлардың бәрінде де өкілдікке рұқсат беріледі. Өкілдіктің субъектілерінің құрамы 3 адамман-өкілдік беруші, өкіл және үшінші жақтан тұрады. Өкілдік беруші өкілге іс-әрекеттерді жасауды тапсырып, тиісті сенімхат берген болса ғана немесе өкіл өзінің қызметтерін заң нұсқауы немесе заңды тұлғаның құжаттары бойынша істейтін болса ғана өкілдіктің іс-әрекеттері өкілдік беруші үшін құқықтар мен міндеттер тудыра алады. Азаматтық құқықтың кез келген субъектілері, құқық қабілеттілігі бар немесе жоқ адам да, заңды тұлға да өкілдік беруші бола алады.

Азаматтық әрекет қабілеттілігі бар кез келген тұлға яғни азаматтар мен заңды тұлғалар өкіл бола алады. Мұның өзі алдымен азаматтың 18 жасқа толу керектігін көрсетеді, өйткені, бұл жаста оған азаматтық әрекет қабілеттілігі толықтай тән, ал заңды тұлғадағы өкілдік жарғымен айқындалған құқық қабілеттілікке қайшы келмеуі тиіс.