«холдинг кәсіпқОР» коммерциялық емес акционерлік қОҒамы

22 

 

II. Техникалық  және  кәсіби  білім  беретін  оқу  орындарының  оқу 

ӛндірісінің даму жоспарын жасау бойынша әдістемелік ҧсыныстар 

 

Техникалық  және  кәсіби  білім  беретін  оқу  орындарының  жетекшілеріне 

әдістемелік  кӛмек  кӛрсету  мақсатында  «Холдинг  «Кәсіпқор»  бейкоммерциялық 

акционерлік  қоғамы  ӛндірістік  оқыту  мен  тәжірибенің  оқу  жұмыс 

бағдарламаларын  орындау  аясында  оқыту  ӛндірісін  жоспарлау  бойынша 

әдістемелік  ұсыныстарды  жасау  үшін  нормативті-құқықтық  базаны  үйрену 

бойынша жұмыстарды ұйымдастырды. 

Техникалық  және  кәсіби  білімнің  оқыту  бағдарламаларын  жүзеге 

асыратын  оқыту  ұйымдарындағы  оқыту  үдерісіне  ӛндірістік  оқыту  шеберінің 

жетекшілігімен  оқу-ӛндірістік  шеберханаларда,  оқу  шаруашылықтарында  және 

оқу  полигондарында,  сонымен  қатар,  сәйкес  бейіндегі  тікелей  ӛндіріс  пен 

ұйымдарда  орындалатын  теориялық  және  ӛндірістік  оқулар  кіреді  (ҚР  «Білім 

туралы» Заңының 32 бабы 1 тармағын қараңыз ). 

Техникалық  және  кәсіби  білім  берудің  оқыту  бағдарламалары  жүзеге 

асыратын 

оқыту 

ұйымдары 

оқу-ӛндірістік 

шеберханаларда, 

оқу 

шаруашылықтарында  және  оқу  полигондарында  шығарылатын  ӛз  ӛндірісінің 

ӛнімін сатады (ҚР «Білім туралы» Заңының 32 бабы 3 тармағын қараңыз ). 

ҚР  «Білім  туралы»  Заңының  Білімді  ұйымдастыру  құзыреттілігі  43 

бабының  9)  және  10)  тармақшаларына  сәйкес  Білім  ұйымы  тӛмендегілермен 

айналысуға құқығы бар: 

-  Қазақстан  Республикасының  заңнамасымен  белгіленген тәртіпте  ақылы 

негізде тауарларды (жұмыстар, қызметтерді) ұсынуға; 

-  Қазақстан  Республикасының  заңнамасында  белгіленген  тәртіпте 

жарғылық  қызметін  жүзеге  асыру  үшін  қаржылық  және  материалдық 

құралдардың қосымша кӛздерін тартуға; 

61 баптың 3) тармақшасы Қаржыландыру жүйесі, тәртіптері және кӛздері. 

ҚР  «Білім  туралы»  Заңына  сәйкес  ақылы  қызмет  кӛрсетуден  түсетін  табыстар 

Қазақстан 

Республикасының 

заңнамасына 

қайшы 

келмейді 

білімді 

қаржыландырудың қосымша кӛзіне жатады. 

ҚР «Білім туралы» Заңының 63 Ақылы негізде тауарларды (жұмыстарды, 

қызметтерді)  білім  ұйымдарына  ұсыну  3  баптың  9)  тармақшасына  сәйкес  білім 

беру  ұйымдарының  оқу-ӛндірістік  шеберханалардың,  оқу  шаруашылықтарының 

және  оқу-тәжірибелік  учаскелерінің  ӛнімдерін  шығару  және  сатумен  айналысуға 

құқықтары бар. 

Қазасқтан  Республикасының  «Білім  туралы»  Заңының  жоғарыда 

кӛрсетілген ережелерін  тиімді  жүзеге  асыруды қамтамасыз  ету  техникалық  және 

кәсіби білім беретін оқу орындарының оқу-ӛндірістік қызметін дамыту жоспарын 

жасау қажеттілігін болжайды. 

Жоспарды  жасау  үдерісі  ӛндірістік  оқыту  мен  тәжірибесінің, 

зертханалық-тәжірибелік  жұмыстардың    оқу  жұмыс  жоспарларының  және  оқу-

ӛндірістік  шеберханалардың,  зертханалар  мен  оқу  шаруашылықтарының  есебін 

мұқият  талдауын  қажет  ететін  біршама  күрделі  және  кӛлемді  жұмыс  болып 

23 

 

табылады. 

Техникалық  және  кәсіби  оқу  орындарының  оқу  ӛндірісін  дамытудың 

жоспарын сапалы жасауды қамтамасыз ету үшін құрамында бӛлім меңгерушілері, 

аға  шеберлер,  ғылыми-ӛндірістік  шеберханалардың  басшылары,  зертхана 

меңгерушілері,  ӛндірістік  оқыту  шеберлері  мен  экономист  бар  оқу-ӛндірісті 

жұмыс  жӛніндегі  директордың  орынбасарының  жетекшілігімен  жұмыс  тобын 

құру ұсынылады. 

Аталмыш  әдістемелік  ұсыныстар  оқу  ӛндірісінің  ұйымдары  бойынша 

техникалық  және  кәсіби  білім  беретін  оқу  орындарының  ӛндірістік  мүмкіндігін 

анықтаудың бірыңғай тәртібін жасау мүмкіндігін қарастырады. 

Оқу  ӛндірісін  ұйымдастыру  мен  дамыту  жоспарын  жасау  ӛндірістік 

тапсырмаларды  орындау  және  ӛнімдерді  әзірлеу  үдерісінде  келесі  оқыту 

міндеттерін шешуге мүмкіндік береді: 

оқу-ӛндірістік  жұмыстарды  орындау  үшін  бар  құрылғыларды  қолдану 

және  ӛндірістік  оқытуды,  кәсіби  тәжірибені  дұрыс  жоспарлау  үшін  бастапқы 

деректерді орнату; 

білім  алушыларда  жұмыс  орнын  ӛзіндік  бақылау,  жоспарлау  және 

оңтайлы  ұйымдастыру  дағдыларын  қалыптастыру,  осылайша  мамандық  пен 

біліктілік деңгейіне сәйкес білікті жұмыскерлер үшін белгіленген нормаларды оқу 

соңында    игеру  және  ӛнімдерді  дайындауды,  ӛндірістік  тапсырмаларды  сапалы 

орындауды қамтамасыз етеді; 

ӛндірістік  тапсырмаларды  орындау  негізінде  білім  алушыларда  сапалы 

кәсіби дайындықты қамтамасыз етуге септігін тигізу. 

 

2.1 Оқу-ӛндірістік қызметті дамыту жоспарын жасау қағидалары мен 

әдістемесі 

 

Оқу-ӛндірістік  қызметті  дамыту  жоспары  ӛндірістік  оқыту  үдерісінде 

ӛндірістік жұмыстарды орындау (ӛнімдерді жасау) қарастырылған техникалық 

және кәсіби білім беретін орындарда жасалады. 

Оқу  орындарының  оқу-ӛндірістік  қызметін  дамыту  жоспарын 

(бизнес-жоспарды) 

қҧрудың 

негізі 

ӛндірістік 

оқытудың 

оқу 

бағдарламалары 

және 

ӛндірістік 

оқыту 

ҥдерісінде 

ӛндірістік 

тапсырмаларды  орындау  мен  тҥрлі  ӛнімдерді  дайындау  ҥшін  қолданыла 

алатын білім алушылардың оқыту уақытының қоры болып табылады. 

Ӛндірістік қызметке кететін оқу уақытының қоры кіріспе мен қорытынды 

нұсқаулық  және  машықтандыратын  жаттығулар  үшін  қажетті    оқу-ӛндірістік 

жұмыстың  әрбір  тақырыбын  оқу  бағдарламасы  бойынша  оқуға  кететін  оқу 

уақытының жалпы кӛлемінен алу жолымен анықталады. 

Тікелей  ӛндірістік  қызметке  жұмсалған  оқу  уақытының  қоры  толық 

кӛлемде  есептеуге  қабылданбауы  мүмкін,  себебі  түрлі  кезеңдердегі  білім 

алушылардың еңбек ӛнімділігі әртүрлі және тек оқудың соңына қарай біліктілік 

деңгейіне  сәйкес  мамандардың  еңбек  ӛнімділігіне  жақындайды.  Осыған 

24 

 

байланысты  оқу  кезеңі  бойынша  еңбек  ӛнімділігі  серпінін  бейнелейтін 

аудармалық коэффициенттер енгізіледі. 

Ӛндірістік  тапсырмаларды  орындау  және  ӛнімді  шығару  бойынша 

кәсіби білім беретін оқу орындарының ӛндірістік мүмкіндіктері сағатқа жұмыс 

нормасының келтірілген уақыт қоры деп аталатын бойынша анықталады. 

Келтірілген  уақыттың  қорын  анықтау  үшін  оқу  жоспары  бойынша 

білім  алушының  ӛндірістік  қызметіне  кеткен  оқу  уақыты  қажет,  аудармалық 

коэффициентке бӛледі. 

Келтірілген  уақыт  нормативтері  және  аудармалық  коэффициенттер 

барлық  мамандықтар  бойынша  ӛндірістік  оқытудың  қолданыстағы  оқу 

бағдарламасына сәйкес жасалады. 

Оқу  орнының  оқу-ӛндірістік  жоспарын  құрастыру  кезінде  ӛнім 

дайындау  мен  ӛндірістік  тапсырмаларды  орындауға  қатысатын  білім 

алушылардың саны ескеріледі. 

Мамандықтар бойынша келтірілген уақыттың тоқсандық және жылдық 

қорлары нормативте кӛрсетілген келтірілген уақыттың сағаттар санын олардың 

оқу  шеберханаларында  және  кәсіпорын  нысандарында  білім  алу  сабағының 

басталуы  мен  мерзімін  есепке  алумен  сәйкес  мамандықтар  бойынша  білім 

алушылар  санына  кӛбейту  арқылы  анықталады.  Алынған  мәліметтерді  №1 

формаға (№1 қосымша) енгізеді. 

Мамандықтар  және  ӛндірістік  оқытудың  оқу  бағдарламасының 

талаптары бойынша оқу-ӛндірістік жұмыстардың тізіміне сәйкес кәсіпорынның 

ӛндірістік 

тапсырыс 

номенклатурасынан, 

сонымен 

қатар, 

оқу 

шеберханаларына,  кабинеттер  мен  зертханаларға  арналған  жабдықтарды, 

кӛрнекі  құралдарды  және  бұйымдарды  дайындау,  құрылғыларды  жӛндеу 

бойынша жұмыстардан нақты жұмыстар таңдалынады. 

Орындау  жоспарланған  ӛндірістік  тапсырмалар  білім  алушылардың 

жүктемесін  және  ӛндірістік  жұмыскерлер  қажеттілігін  анықтау  үшін 

күнтізбелік жылдың тоқсандары бойынша бӛлінеді, №2 және 3 форма бойынша 

жүктеу картасы құрастырылады (№1 қосымша). 

Оқу-ӛндірістік  тапсырмаларды  тоқсан  және  жұмыс  (мамандық)  түрі 

бойынша  бӛлі  кезінде  оқу  бағдарламаларымен  қарастырылған  тәртіпте  оқу 

тақырыптарын  ӛтумен  жұмыс  реті  байланысты  болуы  керек  екенін  ескеру 

қажет.  Егер  бірінші  курстағы  алдағы  операциялық  тақырыптар  осы  тетіктің 

бұдан  арғы  жұмысын  орындауға  мүмкіндік  бермесе,  онда  ол  басқа  оқу 

курстарының білім алушыларының күшімен орындалады. 

Тетікті  жасау  циклін  қысқарту  мақсатында  мақсатты  түрде  жеке 

операцияларды ӛндірістік жұмыскерлер күшімен орындауды жоспарлайды. Бұл 

бірінші  кезекте  білім  алушылар  ӛндірістік  оқыту  бағдарламасымен  сәйкес 

аталмыш  уақытта  орындай  алмауы  немесе  орындамауы  мүмкін  жұмыстарға 

жатады. 

Ӛндірістік  жұмыскерлердің  қажетті  санын  есептеу  келесі  ретпен 

анықталады.  Бір  жылға  немесе  тоқсанға  бұйымдарды  шығару  жоспары 

бойынша  ӛндірістік  жұмыскерлер  орындайтын  норма-сағаттағы  жұмыстар 

25 

 

кӛлемі  анықталады.  Жиынтық  уақыт  жұмыс  уақытының  жылдық  қорына 

бӛлінеді және нәтижесінде ӛндірістік жұмыскерлер саны шығады. 

Бизнес-жоспарды жасау кезінде ӛндірістік жұмыскерлермен жұмыстың 

жеке  түрлерін  (күрделі  ӛнім  ӛндірісінде)  орындауды  және  басқа  оқу 

орындарымен мүмкін қоғамдасуды қарастыру қажет.  

Ӛндірісті  осылайша  ұйымдастыру  оқу  кӛзқарасымен  қарағанда  оқу 

орнын  айтарлықтай  мақсатты  жұмыстармен  қамтамасыз  етуге  және  күрделі 

бұйымдар ӛндірісіне маман-кәсібилерді тартуға мүмкіндік береді. 

Бұл айтарлықтай жетілдірілген технология мен жабдықтарды қолдану, 

шығарылатын  ӛнімнің  ӛзіндік  құнын  тӛмендету  және  тұтынушылардың 

жергілікті  нарығында  сұранысқа  ие  күрделі  бұйымдар  ӛндірісінің  кӛлемін 

арттыру мүмкіндігін береді. 

 

2.2 Оқу-ӛндірістік жҧмыстарды нормалау 

 

Оқу  орнындағы  білім  алушылардың  жұмыстарын  нормалау  түрлі 

кезеңдердегі  ӛндірістік  мүмкіндіктерді  және  технологиялық  үдеріске  сәйкес 

ӛндірістік тәжірибені есепке алумен жүргізіледі. 

Уақыттың үйренушілік нормаларын дұрыс анықтау мен қолдану білім 

алушылардың  ӛз  қызметін  жоспарлау  мен  ӛзіндік  бақылау  дағдыларын 

дамытуға,  кәсіби  шеберлігін  жетілдіруге  және  кәсіби  дайындығының  сапасын 

жақсартуға септігін тигізеді. 

Үйренушілік  нормасын  белгілеу  үшін  уақыттың  техникалық  (есептік) 

нормасы анықталады. 

Техникалық  (есептік)  әдіспен  уақыт  нормасының  келесі  құрамдас 

бӛліктерінің  шығынының  шамасы  белгіленеді:  жедел  уақыт,  жұмыс  орнында 

қызмет  кӛрсету  уақыты,  демалуға  және  табиғи  қажеттіліктерге  кететін  уақыт, 

дайындау-қорытындылау уақыты. 

Жедел  уақыт  Т  (жед)    -  ішінде  ӛндірістік  жұмыс орындалатын  уақыт. 

Жедел уақыт негізгі (технолгиялық) және қосалқы бӛліп бӛлінеді. 

Негізгі  (технологиялық)  уақыт  Т  (нег)  –  геометриялық  формалардың 

ӛзгерісіне  және  дайындалатын  бұйымның  ӛлшеміне  (білдектік,  слесарлық, 

балташылық  және  басқа  да  жұмыстар)  немесе  аталмыш  технологиялық 

үдерістің  мақсаты  болып  табылатын  бұйымның  бӛліктерінің  ӛзара 

орналасуының  ӛзгеруіне  (құрастыру  жұмыстары)  жұмсалатын  тікелей 

жұмыстарды орындау үшін қажетті уақыт. 

Қосалқы  уақыт  Т  (қос.)  –  жұмыскерлердің  тетіктерді  орнату  мен 

ағытуға,  білдекті  іске  қосу  мен  тоқтатуға,  жіберуді  қосу  мен  сӛндіруге, 

тетіктерді ӛлшеуге кетіретін уақыты. 

Жұмыс  орнында  қызмет  кӛрсету  уақыты  Т  (қыз)  –  бүкіл  жұмыс  күні 

бойында  жұмыс  орнын  күтуге  кететін  уақыт.  Оған  ауысымға  және  құралды 

қайта  қайрауға,  жұмыс  үдерісі  кезінде  білдекті  реттеуге  және  жӛндеуге, 

жоңқаларын  жинауға,  құрылғының  тазалау  мен  майлауға,  құралдарды  тарату 

мен жинауға кететін уақыт кіреді. 

26 

 

Демалуға  кететін  үзіліс  уақыты  орташа  жұмыс  қарқыны  және 

айтарлықтай  жүк  айналымы  кезінде,  физикалық  ауыр,  шаршататын 

жұмыстарды  орындау  кезінде  уақыт  нормасына  кіреді.  Барлық  басқа 

жағдайларда демалуға кететін уақыт ескерілмейді. 

Дайындау-қорытындылау  уақыты  Т  (дқ)  –  оның  аяқталуымен 

байланысты  әрекеттерді  орындауға  және  аталмыш  жұмысқа  дайындалуға 

шығындалатын жұмыскерлердің уақыты. 

Дайындау-қорытындылау уақытының ерекшеліктері оған жұмыскерлер 

тетіктердің  нақты  партиясын  жасаудағы  жұмыстың  басы  мен  соңында  ғана 

шығындалатын  және  оның  ұзақтығы  партиядағы  тетіктер  санына  тәуелсіз 

болатындығында болып тұр. 

Бір  дана  уақытының  нормасы  Т  (д)  –  бір  бұйымды  жасауға  кететін 

уақыт. 

Т (д) = Т (нег) + Т (қос) + Т (қыз) + Т (таб); 

 

Бұйымдар  партиясына  кететін  уақыт  нормасы  келесі  формуламен 

анықталады: 

Т (пар) = Т (д) х Z + Т (дқ); 

Т (жед) = Т (нег) + Т (қос), мұнда Т (пар) – партияға кететін уақыт 

нормасы; 

      Z          - партиядағы тетіктер саны; 

      Т (таб)  - демалуға және табиғи қажеттіліктерге қажетті уақыт. 

Партияға  кететін  Н  (у)  уақыт  нормасын  минутпен  анықтап,  келесі 

формулалар бойынша бір сағаттағы ӛнімділік пен ауысымды анықтауға болады: 

Н (у) = 60 / Т (д   )                 (бір сағатта); 

Н (у) = 360 / Т (д)                  (6 сағатта). 

Кәсіпорын  тапсырысы  бойынша  және  технология  бойынша 

орындалатын  зауыттықпен  ұқсас  оқу-ӛндірістік  жұмыстарда  техникалық 

(есептік) 

норма 

ретінде 

кәсіпорындардағы 

қолданыстағы 

нормалар 

қолданылады. 

Үйренушілік  норманы  анықтау  кезінде  бірыңғай  нормалар  мен 

құрылыс,  құрастыру  және  жӛндеу-құрылыс  жұмыстарының  бағалары 

қолданылады. 

 

2.3 Уақыттың ҥйренушілік нормасын анықтау 

 

Білім  алушылар  біртіндер  біліктілік  және  ӛндірістік  тәжірибе 

жинақтайтынын  және  оқудың  басында  ӛнеркәсіп  пен  құрылыста  қабылданған 

техникалық  (есептік)  нормаларды  орындау  алмауы  мүмкін  екенін  ескеріп, 

аудармалық коэффициент шәкілі енгізіледі. 

Аудармалық  коэффициент  шәкілі  техникалық  (есептік)  нормадан 

үйренушілік  нормаға  ӛту  үшін  тәжірибеде  тексерілген  материалдар  негізінде 

оқудың әрбір айына қарай құралады. 

Уақыттың үйренушілік нормасы келесі формула бойынша анықталады: 

27 

 

Т (ҥй) = Т (пар) х К 

мұнда К – аудармалық коэффициент (оқу кезеңіне тәуелді). 

Дайындау-қорытындылау  уақыты  барлық  ӛндірістік  тапсырмаларға 

кететін  болғандықтан  олар  қандай  партиялармен  (қандай  кӛлемде) 

орындалатынын ескеру қажет. Егер топ 50 тетік жасаса, онда уақыт нормасын 

белгілеу топқа берілген тапсырма кӛлемінен емес, әрбір білім алушыға берілген 

тетіктер санынан тәуелді. 

Мысалы,  ӛндірістік  оқытудың  шебері  әрбір  білім  алушыға  бір  данаға 

кететін уақыт Т (д) = 10 мин., ал барлық партияның дайындау-қорытындылау 

уақыты  Т (дқ) = 25 мин. ескеріп, әрбір білім алушыға 5 тетіктен жасауды бӛліп 

берді, онда уақыт нормасы келесі формуламен анықталады: 

Т (пар) = Т (д) х Z + Т (дқ) = 10 х 5 + 25 = 75 мин. 

Т (ҥйр) бір тетікке = (Т (д) + Т (дқ)/ Z) х К = 10 + (25/5) х К 

Оқыту  жұмыстарын  нормалауды  енгізіп,  ӛндірістік  оқытудың  шебері 

білім  алушылардың  норманы  орындауын  ескеру  керек  және  осының  негізінде 

әрбір  білім  алушының  еңбек  ӛнімділігін  біртіндеп  арттыру  үшін  шараларды 

қабылдау қажет. 

Шебер тапсырмаларды (жүктемені) беру кезінде уақыт нормасын білім 

алушыларға хабарлайды және осы норманы орындағаннан кейін оны бағалайды 

және аға шеберге кӛрсетеді. 

Нақты  кеткен  уақыт  пен  орындалған  (қабылданған)  жұмыстардың 

кӛлемінің  негізінде  уақыт  нормасын  орындау  немесе  білім  алушылардың 

ӛндіруі анықталады. 

 

 

 

 

 

П

28 

 

ТКО оқу орындарының  

оқу өндірісін дамытудың 

Бизнес-жоспарын жасау бойынша 

әдістемелік ұсыныстарға 

№ 7 қосымша 

№1 форма 

МАМАНДЫҚТАР (КӘСІПТЕР) БОЙЫНША КЕЛТІРІЛГЕН УАҚЫТ ҚОРЫ 

 

 

Мамандық атауы 

 

Оқу 

курсы 

 

Білім 

алушылар 

саны 

Бір білім алушының келтірілген уақытының саны, сағатпен 

 

Келтірілген 

уақыттың 

жалпы қоры 

 

Тоқсан бойынша 

Оқу 

курсында 

барлығы 

III (қыркүйек) 

IV 

I 

II 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

 

8 

9 

 

                                                                                                                                                                                                                №2 форма 

ӚНДІРІСТІК ТАПСЫРЫСТАРДЫ ОРЫНДАЙТЫН БІЛІМ АЛУШЫЛАР МЕН  

ӚНДІРІСТІК ЖҦМЫСКЕРЛЕРДІҢ ЖҤКТЕМЕСІНІҢ ЖИЫНТЫҚ ТІЗІМДЕМЕСІ 

 

 

Мамандық  _____________________________________________________________________________________________ 

 

 

 

Жүктеме 

картасының 

№№  

 

 

Тетіктер атауы 

 

Білім алушылардың 

тоқсанда,ы келтірілген 

уақыт қоры (сағатпен) 

 

 

Тоқсандағ

ы 

жоспарлы 

тапсырма 

 

Бір бұйым бірлігінің 

жүктемесі  (мин)  

Білім алушылардың 

тоқсандағы жоспарлы 

тапсырманы орындау 

кезіндегі жүктемесі 

(сағатпен) 

1 

курс 

2 

курс 

3 

курс 

жұмыс

керлер 

1 

курс 

2 

курс 

3 

курс 

жұмыск

ерлер 

1 

курс 

2 

курс 

3 

курс 

жұмыск

ерлер 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

12 

13 

14 

15 

 

 

29 

 

                                                                                                                                                                                               

№3 форма 

 

№ ___________ ЖҤКТЕМЕ КАРТАСЫ 

Мамандық _____________________________________________________________________________________________ 

 

Тетіктің 

атауы 

Жұмыс түрі 

(операциялар 

бойынша) 

Уақыттың 

жалпы 

нормасы 

(минутпен, 

жұмыс) 

Тоқсандық жүктеме (келтірілген уақыттың сағатпен) 

 

Ӛндірістік 

жұмыскерлерді 

тоқсандық жүктемесі 

(сағат) 

1 курс 

2 курс 

3 курс 

 

 

 

1 

 

 

 

2 

 

 

 

3 

III 

(09) 

IV 

 

I 

 

II 

III 

(09) 

IV 

 

I 

 

II 

 

III 

(09) 

IV 

 

I 

 

II 

 

III 

(09) 

IV 

 

I 

 

II 

 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10  11 

12 

13  14 

15 

16 

17 

18 

19 

 

Ескерту:  

Жүктеме  картаның  формасы  оқу  орны  жағдайында  нақты  ӛндірістік  тапсырманы  (ӛнімді  дайындауды)  орындауға  кететін  есептік  уақытты 

және орындалатын жұмыстың түріне тәуелді ӛндірістік жұмыскерлердің қажетті санын анықтау үшін ұсынылды.