Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 433/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

V БӨЛІМ.   Әдеби сын тарихы және ғылыми мектептер әдебиет тарихын жасап отыр ғой, біз  де сондай әдебиет тарихын қомақ- ты етіп жасайық деген ізгі ниетпен  кіріссек те қателесіп кеттік», – деп  ақталуда әдіснамалық тұрғыдағы  үлкен мән жатыр. Ұлт әдебиетінің тарихын ежелгі  дәуірдегі жазба ескерткіштерден ба- стау керек деген Б. Кенжебаевтың  үлкен білгірлікпен ұсынған жобасы  қабылданбай қалды да, ХVІІІ ға- сырдың ІІ жартысынан, яғни Бұқар  жырау шығармашылығынан бері қа- рай ғана қарастыруды дәлелдеп бақ- қан Қ. Жұмалиевтің концепциясы  негізге алынып кетті. Қайта-қайта  сөз алып, өз ұсынысын ғылыми тал- қыға салуға шақырған Б. Кенжеба- евты қолдаушылар шыға қоймады.  Тіпті М. Әуезовтің өзі қорытынды  сөзде бұл мәселені айналып өтіп,  қағыс қалдырды. Тек В. Сидельни- ков қана ғалым көтерген мәселенің  дұрыс екенін атай келе, шығыс  славяндардың ертедегі мұрасының  белорус, украин, орыс әдебиеттеріне  ортақ екенін, оны кезінде Бертельс  көтергенін, Б. Кенжебаев дер уақы- тында қозғап отырғанын атап өтті.  Бірақ конференция қабылдаған ше- шімде қазақ әдебиетінің тарихын  ХVІІІ ғасырдың екінші жартысы- нан бастап қана зерттеу керек деген  тұжырым қабылданды. Алайда өз  әдебиеттерінің тарихына Қ. Яссауиді  бірде қосып, бірде қоспай жүрген  өзбек ағайындар ғалым ұсынған дә- уірге бөлу жобасын көкейлеріне  мықтап түйіп әкетті де, көп кешікпей  ұлттық әдебиетінің негізін ежелгі  түркі жазба ескерткіштерінен бері  қарай зерттеу жұмысын ертерек  қолға алды. Қазақ әдебиеттануы бі- раз уақыт ХVІІІ ғасырдан бергі дә- уірді ғана қарастыруға душар бол- ды, ғылыми-зерттеушілік ой-пікірдің  ұлттық әдебиеттің қайнар бастау- ларына барлау жасауына шектеу са- лынды. Қ. Жұмалиев концепция сын  бекітіп берген конференция қа зақ  әдебиеті тарихын дәуірлеуді осы- лайша шала-шарпы қалдырды. Оған  маркстік-лениндік әдіснама мен ке- ңестік идеологияның қағидаға айнал- ған бағыт-бағдары да өз әсерін тигіз- бей қалмады. Ұлттық әдебиеттану конферен- циядағы осы дәуірге бөлген қазақ  әдебиеті тарихы кезеңдерінің өзін  тұтастай және толық түрде жүйелі  зерттеуді жолға қоюға қол жеткізе ал- мады. ХІХ ғасыр әдебиетінен Шор- танбай, Дулат, Мұрат ақындардың  шығармашылығы сын тұрғысынан  қарау керек деп табылып, жоғарғы  мектепке ағартушылық, халықтық  әдебиеттің керітартпа, ескішіл-реак- цияшыл бағыттың осындай өкіл- дерімен күрес үстінде дамығанын  көрсету үшін ғана алынды. Сол се- кілді Ә. Күдері, Н. Наушабаев, ХХ  ғасыр басындағы әдебиеттен М.  Қалтаев, Ш. Құдайбердиев, О. Қа- рашев, М. Ж. Көпеев шығарма шы- Ре по зи то ри й Ка рГ У 455 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз