Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 104/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) рын және жалпы балалар фоль- клорын, ескерусіз қалған бата сөз- дердің, демонологиялық және кос- могониялық аңыз-әңгімелердің фоль- клорлық жеке жанр түрі ретінде те- реңдете зерттеліп жүргенін қосатын  болсақ, очерктегі жанрға, түрге бө - лудің әлі маңызын жоймағаны ай - қындала түседі. Фольклорист ға лым- дарды автор айтқан бірнеше түрлер,  әсіресе алғыс және қарғыс мәндегі  сөздер, емдеу өлеңдер, т.б. жаңа ба- ғыттағы жаңа зерттеулер жүргізуге  жетелеп тұр деген ойдамыз. Кесте- нің мазмұнына көз салсақ, қазақ  фольклорының көптеген түрлері ке- йінгі кездегі классификацияға енгі- зілмегенін, ғылыми тұрғыда зерт- телмегенін байқау аса қиын емес.  Автордың осы еңбегі арқылы  сол кездегі әдеби-теориялық, әде- би-тарихи талдау жасай тексеру  ба ғыттарындағы  ғылыми-зерттеу- ші лік ой-пікірге қосқан бірнеше жа- ңа ойларын атап көрсеткен дұрыс.  Біріншіден, қазақ өлеңінің табиға- ты туралы ғылыми ой қозғай келе,  «Қазақ тіліндегі екпін сөз соңына  түсетіндіктен қазақ поэзиясы әр  өлеңдегі бірдей буын санына құрал- ған силлабикалық өлең өлшемі бо- лып келеді», деп бұл өлең құрылы- сының ерекшелігін түсіндіріп бер- ген. Екіншіден, кез-келген поэзия лық  түрдегі фольклорлық шығарма ның  әнмен айтылуына көңіл аударады.  Үшіншіден, фольклордың авторы  мен сақтаушысы халық екенін, сон- дықтан халық шығармалары деп ата- латынын, ал таратушылар әр түрлі  өнер иелері деп көрсетеді. Оларды  өлеңші (песнопевцы), ақын (народ- ные поэты импровизаторы) және  халық билері (народные бии, стар- шины, судьи) деп үшке бөледі де:  «Қалың бұқара арасынан шыққан  олар – халық әдебиетінің мән-маз- мұны мен тіл тазалығын сырттан ке- летін жат әсерлерден қорғаушылар,  әрі ғасырлар бойы ұрпақтан-ұр пақ- қа жеткізіп, қазақ халық әдебиетін  өзгеріссіз сақтаушылар» деген тұжы- рым білдіреді. Төртіншіден, қазақ  хал қының бойындағы импрови за- тор лық өнер мен есте ұстау қабіле- тінің ерекше дамығанын айта оты- рып, осының негізінде фольклорлық  шығармалардың көп болу себептерін  ашып береді. Бұл айтылғандардың  бәрі қазақ әдебиеттану ғылымы ның  туу кезеңін жаңа бастаған дәуірі үшін  аз табыс емес еді.  Түйіндей айтсақ, Х. Досмұхаме- довтің ұзақ уақыт бойы белгілі се- бептермен ғылыми айналымға түс- пей келген, нақты бағасын ала алмай  жүрген бұл еңбегі қазақ әдебиетта ну  ғылымының туа бастаған кезеңі үшін  ғана емес, бүгінде де құнды еңбек  болып табылады. Қазақ фолькло- ры ның жанрлары мен түрлерін са- ралаудағы дәлелдерінің орнықты,  теориялық пайымдауларының бай- сал дылығымен ұлттық фольклорта- Ре по зи то ри й Ка рГ У 121 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз