Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 105/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) ну ғылымына қосылған үлкен үлес  қана емес, әдеби-тарихын зерттеу  бағытындағы ой-пікірдің ғылыми си- патын көтере түскен еңбек деп баға- лау керек. Қорыта келгенде, М. Әуезовтің  «Әдебиет тарихы» оқулығы мен  Х. Досмұхамедовтің «Қазақтың ха- лық әдебиеті» атты қысқаша очеркі  1920 жылдардағы әдеби-теория лық,  әдеби-тарихи талдау жасай тексе ру  бағытындағы ғылыми-зерттеушілік  ой-пікірді жаңа белеске көтерді. Бұл  еңбектер жаңа туып, дами бастаған  қазақ әдебиеттану ғылымының ал- дына екі бірдей міндетті шешу про- блемасын қойды. Оның біріншісі –  осы еңбектерде классификациялаған  фольклорлық жанрлар мен түрлерді  әр сала бойынша тереңдете зерттеу  болса, екіншісі – сөз болған ақын- жыраулар шығармашылығы ғылыми  тұрғыдан зерттеп бағалау арқылы  қазақ әдебиетінің тарихын дәуірге  бөліп тексеру міндеті. Бұл салада  іздену жолындағы жұмыстардың ғы- лыми сипаттағы мақалаларда қалай  жүзеге асқанын жоғарыда айтқан  болатынбыз. Сөз орайы келгенде  айта кететін бір мәселе, бұл екі ең- бек те жоғары оқу орындарының  оқу жүйесінен тұрақты орын алған  оқулық дәрежесіне жете алмады.  М. Әуе зовтің еңбегі баспадан шық- пай жатып таралмай қалса, Х. Дос- мұхамедов кітабының да тағдыры  ұзаққа бармады. 1928 жылы ашылған  университеттің (қазіргі Абай атын- дағы университет) проректоры, про- фессоры болған Х. Досмұхамедов те  қазақ зиялыларының басына 1929- 1930 жылдары төнген нәубеттің ке- сірінен қуғынға ұшырып,еңбектері  жат идеядағы жұмыстар деп таныл- ды. Бұдан шығатын қорытынды: 1930  жылдарға дейін жоғары оқу орын- дары мен педтехникумдер қазақ әде- биеті пәнінен қажетті оқулық тармен  қамтамасыз етілмей қалған.  Бұлар 1920 жылдардағы фоль- клортану саласындағы әдеби-тео- риялық, ғылыми-зерттеушілік ой-пі- кір ді бір жүйеге түсірген, фольклор- лық мұраны классификациялау, әр  жанрын тереңдете зерттеу пробле- масын тұңғыш рет көтерген ғы- лыми еңбектері еді. Сол себептен де  қазақ әдебиеттану ғылымының туу  процесіндегі тарихи маңызы мен  алатын орны ерекше екені анық.  1920 жылдардағы ғылыми-зерт- теу шілік ой-пікірдің фольклортану  саласындағы осындай ізденістері  оты зыншы жылдары жалғаса түсті.  Бұл кезеңде ғылыми-зерттеу жұмыс- тарында маркстік-лениндік әдісна- ма өз үстемдігін құрғандықтан ұлт- тық әдеби-тарихи, әдеби-теориялық  ой-пікір оған бейімделе бастады.  Өйткені, «ұлтшыл-алашшыл» атан- ған «бірыңғай ағым теориясын» жақ- таушылардың 1929-1930 жылдары  атылғаны атылып, қалғаны сотталып  кетіп еді. Олардың ішінде маркстік- Ре по зи то ри й Ка рГ У 122 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз