Гауһар Əлімбек көркем шығармалар арқылы тіл үйретуге арналған Қазақ тілі алматы 2014

101
Сөздік
тілім
кусочек
құмыра
кувшин, ваза
өгей шеше
мачеха
қалпақ
шляпа
əйтеуір
лишь бы, как-нибудь
əлек
возня, хлопоты
уəде
обещание, уговор
зая
зря, напрасно
қабырға
стена
құрттай
крохотный, крошечный
жын
бес,  злой дух
жылауық
плаксивый, слезливый        
оңай
легко, легкий
зəрем ұшты
испугался
телпек
шапочка
жалаңаш
голый
соққы
побои 
əзірлену
готовиться, собраться
шыдам
терпение
шағым
жалоба
жек көру
ненавидеть
үнемі
постоянно, всегда
алдамшы
обманчивый
реніш
досада, обида
сүйрету
волочить, тащить
гəп
смысл, значение
амал
способ, действие
өкпе
обида, огорчение
зыту
быстро уходить, бежать

102
өресі биік
мудрый, высокоразвитый
былғары қолғап
перчатки 
сəнқой
модник (модница)
құлаққа жағымды дауыспен
очень приятным голосом 
зыту
бежать
ТҮСІНДІРМЕ СӨЗДІКПЕН ЖҰМЫС
ЫМЫРТ
 зат. Күн батқаннан оның қызылы тарағанға дейінгі аралық, 
ақшам мезгілі. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 10-т. 394-бет. 
УАТ
 ет. 1. Баланың жылағанын қойғызу, жұбату. Қазақ тілінің 
түсіндірме сөздігі. 9-т. 434-бет. 
ГӨЙ-ГӨЙ
 зат. 1. Бір қалыпты сарын, дыбыс, үн. Қазақ тілінің 
түсіндірме сөздігі.  2-т. 680-бет. 
ШАБЫН
 ет. Буырқанып-бұрсану, қатты қайрат көрсетіп долдану, 
шамырқану. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 10-т. 79-бет. 
ПЫСҚЫРЫП ТА ҚАРАМАЙДЫ.
 Көзге ілмейді, керек те қылмайды. 
Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 8-т. 25-бет.  
БАРҚЫРА
 ет. Жағымсыз  жуан дауыс шығару. Қазақ тілінің түсіндірме 
сөздігі. 2-т. 104-бет. 
ЗІЛДЕН
 ет. Зіл тастау, ызғарлану. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 
4-т. 412-бет.  
ЗƏРЕ
 зат. Үрей, қорқыныш. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 4-т. 376-
бет.  
СІЛІКПЕ:
 Ауыс. Əбден қалжырады, титықтады. Қазақ тілінің 
түсіндірме сөздігі. 8-т. 512-бет. 
ЗЫМИЯН
 сын. Сұм-сұрқия, залым, қу. Қазақ тілінің түсіндірме 
сөздігі. 4-т. 680-бет. 
СЫБАҒАСЫН АЛДЫ (БЕРДІ).
 Көресісін көрді, сазайын тартты. 
Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 8-т. 436-бет. 
САТАРМАН
 зат. Сатушы адам, саудагер. Қазақ тілінің түсіндірме 
сөздігі. 8-т. 200-бет. 
ШОЛАҚ
  Қысқа, ұзын емес, келте. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 
10-т.  247-бет. 
ҚЫРШЫ
 ет. Тістеп жұлып алу. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 7-т. 
14-бет. 

103
ФРАЗЕОЛОГИЯЛЫҚ СӨЗДІК
ЖЫНЫНА ТИДІ // ЖЫНЫН КЕЛТІРДІ
  Ашуын келтірді, ызалан-
дырды. 
ӨКПЕСІН ҚОЛЫНА АЛЫП ЖЕТТІ // ЖҮГІРДІ
  Бар пəрменінше 
жүгірді, асыға-үсіге жүгіріп жетті.
ЗƏРЕ-ҚҰТЫ ҚАЛМАДЫ, ЗƏРЕСІ ҰШТЫ (ЖОҚ), ЗƏРЕ ҚАЛМА-
ДЫ, ЗƏРЕСІ ЗƏР ТҮБІНЕ ЖЕТТІ
  Қатты қорықты, жүрегі ұшты, үрейі 
қашты.
БАСЫНАН СЫРЫҚ (ТАЯҚ, ТОҚПАҚ, ҚҰРЫҚ) КЕТПЕДІ
  Қысым 
көрді, таяқ жеді, аяқ асты болды. 
СЫТЫЛЫП ШЫҚТЫ
 Құтылып кетті.
ТАЯҚҚА ЖЫҚТЫ
  Ұрып-соғып тастады. 
СЫБАҒАСЫН (БЕРДІ, ЖЕДІ) АЛДЫ
 Сазайын тартты, жазасын 
алды.
ЖҰЛДЫЗДАЙ АҚТЫ (ҰШТЫ)
 Қатты жүгірді, оқша атылды. 
ШАП БЕРДІ
 Тарпа бас салып, тұра ұмтылды. 
Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігі.  Кеңесбаев І.К.
Алматы, «Ғылым» баспасы, 1977 ж.
БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ
1. Джиммидің қарындасының аты кім?
2. Джиммиге түнде кім маза бермейді?
3. Полли түнде ұйықтамаса, Джимми не істейді?
4. Полли далаға шыққанда басына не киеді?
5. Ол Поллиді жұбата алмаса, өгей шешесі Джиммиге не істейді?
6. Əкесі Джиммиді не үшін мешкей дейді?
7. Өгей шешесі Джиммиді неге жиі ұрады?
8. Ол неге өгей шешесін жек көрді?
9. Джимми не үшін  əкесіне жұмыс істегісі келетін айтты?
10. Миссис Уинкшип кім?
11. Миссис Уинкшип Джиммиге оның əке-шешесі  туралы не айтатын?
12. Ол  Миссис Уинкшиптен не жайында сұрады?
13. Джиммиді қандай сұрақ мазалай бастады?
14.  Ол  Поллиді не үшін құлатып алды?
15. Полиді құлатқаны үшін миссис Берк не істеді?
16. Өгей бала үйінен не үшін қашып кетті?

104
ТАПСЫРМА
1. Əңгімені оқып, мазмұндаңыз.
2. Əңгімені үнтаспадан (аудиокассета) тыңдаңыз.
3. Əңгімеден төмендегі сұрақтарға қатысты деректерді табыңыз.
 
1.  Джимми Полиді жұбату үшін не істейтін?
2.  Джимми  əкесіне қандай шағым айтты? 
3.  Базардағы  балалар қандай жұмыс істейді?
4. Əңгімеден синонимдерді табыңыз.
ҮЛГІ:
•  Кішкентай, кіп-кішкентай, жұдырықтай, қаршадай, кішке-
не, бармақтай, құйттай, құйтымдай, құртымдай, құйтақандай, 
құртақандай, құрттай, қылаудай, қылдай, қылдырықтай, қарашықтай, 
оймақтай, тырнақтай.  Көлемі үлкен емес, тым ұсақ, бір жапырақ. 
• Ымырт, іңір, апақ-сапақ, намазшам.  Күн батып, қараңғы түскен ала 
көлеңке кез.
• Мешкей, жалмауыз, тойымсыз,  обыр, құзғын қарам. Тамақты мей-
лін ше көп жейтін, тойымсыз.
5. Əңгімеден омонимдерді табыңыз.
ҮЛГІ: Біз, бос, ақ ...
БІЗ І  – ІІ 
БІЗ І
 зат. жұмсақтау нəрсені тесу үшін жіңішке қатты істіктен жасаған 
сабы бар сайман.
БІЗ ІІ
 ес.   
 
6. Асты сызылған сөздермен сөйлем құраңыз.