Ерте жастағы және күштеп қиылатын некелердің алдын алу

16

ЕРТЕ ЖАСТАҒЫ ЖӘНЕ КҮШТЕП ҚИЫЛАТЫН НЕКЕЛЕРДІҢ АЛДЫН АЛУ

Тұрмыс

тық зор

лық

-зомбылық 

түр

лері:

1

2

Тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алу

Ерте жастағы және мәжбүрлі неке проблемалары қыз балаларға қатысты 

зорлық-зомбылықтармен және олардың құқықтарының бұзылуымен 

астасып жатады

Күш көрсету  

зорлық-зомбылығы

Статистика бойынша әрбір бесінші әйел жиі-жиі 

дәрігерге және полицияға жүгінуді қажет ететін 

ұрып соғу, жарақат алу сипатындағы отбасында 

тұрақты түрде және қатал күш қолдану жағдайына 

тап болады.

 

Тұрмыс

тық зор

лық

-зомбылық 

түр

лері:

Әлемде кісі қолынан қаза тапқан әйелдердің 

40%-

70%-ы

 отбасындағы зорлық-зомбылықтың салда-

рынан серіктесінің қолынан қайтыс болған. 

Күш көрсету әйелді әлсіз ете түсу үшін әрі абыройын түсіру үшін қол-

данылады. Бұл оның қарсыласуының әлсірей беруіне, ақыр аяғында 

жүйкесі жұқаруына алып келеді. 

Әдетте күш көрсету 

зор-

лық-зомбылығы

 өз құр-

банын жәбірлеу мен қатер 

төндіруі (

97%

 жағдайда) 

қатар жүреді, 

ал

 

үй ішін-

дегі зорлық-зомбылық 

жағдайында да нәпсіқұ-

марлық қысым (31%)

 

– 

адамның психикасына қасақана әсер ету, оны қорқыту, қор-

лау, бопсалау немесе құқық бұзушылықтарды немесе өмірге 

немесе денсаулыққа қауіп төндіретін, сондай-ақ психикалық, 

дене және жеке басы дамуының бұзылуына әкелетін әрекет-

терді жасауға мәжбүрлеу (еріксіз көндіру) арқылы ар-намысы 

мен абыройын кемсіту. 

(«Тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын 

алу туралы» ҚР Заңының 4-бабы).

 

Психологиялық 

(эмоциональдық) 

зорлық-зомбылық

 

Психологиялық зорлық-зомбылық та 

өте кең таралған және отбасындағы күш 

көрсетулердің барлық жағдайларында 

дерлік кездеседі. 

Қайталана берген зор-

лық-зомбылықтар белгілі дәрежеде 

психологиялық зардап шегушілікке, 

жарақат алғаннан кейінгі күйзеліске, 

торығуға, үрей сезімінің билеп алуына 

алып келеді, 

кейде бұдан да ауыр сал-

дарға ұрындырады, мәселен өзіне өзі қол 

жұмсауға әркет етуі де мүмкін.

және 

экономикалық 

күш көрсету (28%) 

қатар болады. 

 – 

дене  күшiн  қолданып,  дененi  ауыртып 

денсаулыққа қасақана зиян келтiру.

 («Тұрмыстық 

зорлық-зомбылықтың алдын алу туралы» ҚР Заңы-

ның  4-бабы)

. 

Бұл  зорлық-зомбылық  іс-әрекет-

терінің кеңірек таралған және қауіпті түрі. 

17

Әдістемелік құрал 

3

4

Тұрмыстық зорлық-зомбылық 

– бұл өз жақын-

дарына билік жүргізу мен бақылау жасау мақсатында ұрып-соғу, сексуалдық, ауызша, 

эмоциональдық және экономикалық жәбірлеу циклдарының қайталанып арта түсуі.

Тұрмыс

тық зор

лық

-зомбылық 

түр

лері:

 – әйелдердің жыныстық тиіспеушілігіне немесе жыныстық 

еркіндігіне қауіп төндіретін құқыққа қарсы қасақана іс-әрекет, 

сондай-ақ кәмелетке толмағандарға қатысты сексуалдық 

сипаттағы іс-әрекеттер. 

(«Тұрмыстық зорлық-зомбылықтың 

алдын алу туралы» ҚР Заңының 4-бабы). 

Сексуал   дық 

зорлық- 

зомбылық 

Отбасы жағдайында сексуалдық зорлық-зомбылықтар жиі болға-

нымен, әдетте ол туралы ешкім ештеңе айта бермейді. Алайда, бұл 

қылмысты ешкім елей бермейтіндіктен, тікелей әйел денсаулығына 

әсер етеді. 

Сексуалдық өмірге және репродуктивті денсаулыққа 

қатысты шешім қабылдауда тәуелсіз емес әйелдер көбінесе 

өздері қаламаған төсек қатынасына барады немесе жүктілік-

тен сақтанатын дәрі-дәрмек пайдаланады. Осылайша қажетсіз 

жүктілік тәуекелі туындайды.

Экономикалық 

зорлық-зомбылық

 – әйелдерді заңмен көзделген құқығы бар тұрғын үйінен, 

тамағынан, киімінен, мүлкінен, қаражатынан қасақана айыру. 

(«Тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алу туралы» ҚР Заңының 

4-бабы). 

Әрбір төртінші әйел өз өмірінде бір рет те болса экономикалық 

қысымның осы түрімен, тыйым салу немесе әйелдердің еңбек бел-

сенділігіне немқұрайлы қараумен бетпе-бет келді. 

Экономикалық 

тәуелділік әйелді ерекше әлсіз етеді және тұрмыстық зор-

лық-зомбылықтың болу мүмкіндігін арттыра түседі. 

Тұрмыстық зорлық-зомбылықтың балаларға 

қатыс ты түрлері мен белгілерін түсіну маңызды. 

Бұл өз уақытындағы қорғауды және кәмелетке 

толмағандарға, оның ішінде зорлық-зомбылыққа 

ұшыраған қыз балаларға қажетті көмек көрсетуді 

қамтамасыз етуі мүмкін.

ЖА

ЛПЫ 

АҚПАР

АТ

ТАР