101
Сонымен қатар, 1959 жылы кәсіподақтар жаңа білім алушылардың орнын
құруды қаржыландыру үшін кәсіпкерлердің арнайы салығынан алуды
ұсынған. Екі жарты жылдықтай жұмыс берушілер осындай салыққа қарсы
тұрды. Дегенмен кәсіподақтың ұсынысы қоғамда кеңінен қолдау тапты, тек
қана 1975 жылы ГФР-дағы кәсіптік білім берудің Заңында егер білім
алушылардың саны 12,5% қажеттіліктен асатын болса жаңа білім
алушылардың орнын құру үшін кәсіпкерлерден арнайы салық алу қосымша
қарастырды.
Демократиялық күштер мен өндірісшілердің арасындағы басты «көтеріліс»
сапалы кәсіптік оқытуды үшін бірдей мемлекеттік бақылау ортану, қосымша
білім алу орын құратын кәсіпорындарды қаржылық қолдау көрсету және
кәсіптік оқытудағы экономиканың жеке секторына шектеу қойылу қажет.
Кәсіптік білім берудегі заңнамадағы тиісті толықтыруларда барлық
кәсіпорын жалақысынан орталық қорға 1% аудару қажет, ол дегеніміз
шашамен 5 миллиард неміс ақшасын құрайды. Сол немесе басқада
кәсіпорындарды субсидиялау көлемі білім алушылардың саны мен оқытудың
сапасына қарай анықталған.
Мұндай жүйеде басқа кәсіпорындарда даярланған жұмыс күшін қолдана
отырып өндірістік оқытуды жүргізуге қарағанда көптеген кәсіпкерлер үшін
қаржыландыру тиімсіз болды. Мемлекеттік орталық қорды құру жоспары
өзінің кәсіпорына оқушыларды қабылдаудан бас тарту мен кәсіптік оқытуды
ұйымдастыруға жауабы ретінде кәсіпкерлердің мейірімсіз қарсылығын
тудырды [138].
Енді кәсіби білім берудегі дуальді оқытудың тұжырымдамалық моделін
сипаттамас бұрын, «модель», «модельдеу» түсініктерінің мәнін қарастырдық.
Модельдеу әдісі жалпы ғылыми және әртүрлі табиғи объектіні зерттеу үшін
қолданылады. Бұл әлеуметтік және физикалық шынайы іс-әрекеттің оқиғасы,
құбылыстары, пәндері, табиғи организмі болуы мүмкін.
Модельдеу теориялық немесе эмпирикалық түсінікке тән абстрактілі-
логикалық ойлаудың негізінде жүзеге асырылатын теориялық-танымдық
үдерісті ұсынады. Кейбір объектілердің басқада жүзеге асырылатын
ерекшеліктері модель деп аталатын арнайы объектіні құрайды. Модельге
қажеттілік ұзақ уақытты қажет ететін, қиын, мүмкін емес объектіні зерттеуде
туындайды.
Модель сол объектінің құрамын танытатын зерттеу үдерісінің өзіндік
мәніне ие. Осы модельге қатысты алынған білім арнайы «тасымалдау»
процедурасының көмегімен объект модельденеді және осы объектінің білімі
ретінде қалыптасады.
Модельдеудің кең тараған түсінігі «үдерістің, құбылыстың өткен және
болашақ күйі жөнінде ақпарат алу, құрылымның шарты мен қалыптасу және
даму жүйесінің кешені мен маңызды сапасының тұтас модельдік бейнесін
ұсынатын басқару және танымдық әдістің қызметі ретінде түсіндіріледі» [139].
102
Белгіленген тәсілдерден бөлек модельдеу кез-келген жүйенің көмегімен
үдерісті, құбылысты, пәнді үйрету мен қабылдау бейнесіне сәйкес танымның
тәсілін қарастырады. Осылайша, модельдің келесі бейнесі анықталады:
а) ойлау бейнесі немесе материалдық жүзеге асыру жүйесі;
б) зерттеу объектісін көрсету;
в) объектіні алмастыру мүмкіндігі;
г) объект жөнінде жаңа ақпарат алу үшін модельді практикаға ендіру.
Модельдеу педагогикада кеңінен қолданылады. Педагогикалық ғылымда
оның ерекшелігін кеңінен қолдану мен педагогикалық әдістемедегі еңбектің
тәжірибесін ашу В.И.Михеева [140], E.H.Степанова [141]В.В.Краевский
[142].және т.б. жұмыстарында қарастырылады. Алайда, педагогикалық
қиындықтағы шынайы бір ғана модель зерттеліп жатқан объектіні тұтастай
бейнелеуі мүмкін емес, сондықтан модельді құрастыруда оның элементі,
құрамына байланысты бейнесін көрсететін анықтамалар қажет.
Педагогикалық
зерттеулерде
сипаттамалық,
түсіндірмелі
немесе
болжамдық ерекшеліктегі модельді қолдану мүмкін:
- Жобалау үдерістерін құрылымдау;
- оқиғаға әсер ететін себептер, өзара байланысты болжам жасау;
- ұсыныстар тізбесіне қосу;
- абстрактілі математикалық құрылым немесе қысқаша түсініктеме беру.
Түпнұсқалық тараптардың орындау көзқарасы бойынша әртүрлі модельдің
түрлерін анықтайды. Олардың бірі құрылымдық, іс-әрекеттік және аралас
модель болып табылады.
Құрылымдық модель түпнұсқалық ішкі ұйымды бейнелейді. Іс-әрекеттік
модель түпнұсқалық (с-әрекет) түсінігіндегі тәсілді қарастырады.
Аралас модельді қолдану басқа абстракциялайтын модель үлгісінің бірі
ретінде қолдану мүмкін емес, немесе бірдей емес модельдеудің негізгі
ерекшелігі мен олардың бағыныштылығын ескермейді немесе көп жолақты
ерекшеліктердің міндетін зерттейді. Осылайша, құрылымдық және іс-
әрекеттік тәсілдер біріктіріледі. Осы жағдайдағы аралас ерекшеліктің моделі
түпнұсқадағы басқа байланыс жөнінде ақпарат алуға және осындай модельді
ұсынатын табиғи модельдеу әдісін анықтайды. Құрылымдық тәсілдік моделін
жасауда түпнұсқаның қызметі жөнінде ақпарат алудың модельдік қызметі
негізінде алынады немесе керісінше, осындай қызметті жасау арқылы
түпнұсқаның құрылымы жайында ақпарат алуға болады. Осылайша, аралас
модельдегі екі түрін аламыз: бірінші жағдайда құрылымдық-сі-әрекетік модель,
екіншіден іс-әрекеттік-құрылымдық.
Алайда, зерттеу кезінде аралас модельді қолдану қиын ұйымның, көп
кешеннің, көп деңгейдің объектісі тұтастай болмайды, сондықтан мұндай
модельдер өте қиын болып келеді, себебі танымдық іс-әрекетін дұрыс
орындамайды. Сол себепті педагогикалық зерттеулердің объектісі құрылымдық
модельде кеңінен қолданылады.
Заманауи ғылымда құрылымдық модельдің кеңінен таралуы тұтастай
жағдайларға байланысты түсіндіріледі. Құрылымдық-құрылыс пен әрбір
Достарыңызбен бөлісу: |
