Cабаќтыњ таќырыбы: Топтау сан есім 6-сынып

1. 
   «Бірін-бірі үйрету» сабағы
   
2. 
   «КВН» ойыны
   
3. 
   «Бетпе-бет» ойыны
   
4. 
   «Мені түсін» ойыны
   
5. 
   «Бірін-бірі тексеру» ойыны
   
6. 
   «Ән сала білесің бе?»
   
7. 
   Деңгейлік тапсырмалармен жұмыс
   
8. 
   Үйге тапсырма
   

1. 
   «Бірін-бірі үйрету» сабағы
   

2. 
   «КВН» ойынының шарты 3 турдан тұрады: топты таныстыру;үй тапсырмасы; шығармашылық кезең.
   

2) турда оқушылар үйге берілген тапсырма бойынша жауап береді.Әр топ зат есім,сын есім,сан есімі бар мақал-мәтел, жаңылтпаштар айтып талдау жасайды.

Әдепті бала – арлы бала.

Әдепсіз бала – сорлы бала.

3) тур бойынша берілген тақырыптағы шығарған өлеңдері, ой-толғаныстары тыңдалады.

«Зат есім» тобынан келген қонаққа: «Атауыш сөздер деп қандай сөздерді айтамыз,деректі,дерексіз зат есімдер жайында айтсаңыз».

«Сын есім» тобынан келген қонаққа : «Сын есімнің шырайлары туралы айтсаңыз,сын есімнің маңызды белгілері қандай?»

«Сан есім» тобынан келген қонаққа : Сан есім туралы қызықты әңгіміелер айтсаңыз,қасиетті сандар туралы әңгімелессңіз.

1.Жалпы,жалқы есім деген не? Мысалдар келтір.

2.Тыйым сөздерден зат есімді тауып,талдау жүргіз.

3.А әрпінен басталатын жалқы есімдер.

1.Сын есімнің мағыналық түрлері туралы не білесің? Мысалдар келтір.

2.Өлең жолдарынан сын есімді тауып, талда.

3.Бояумен сурет салып,сөзбен суретте.

1.Реттік,жинақтық сан есімдер туралы не білесің? Мысалдармен дәлелде.

2.Билер сөзінен сан есімді тауып,талда.

3. Сан есімнен басталатын ұлттық ойын атауларын ата.

Оқушылар «Саржайлау», «Сегіз аяқ» әндерін айтады.

Арлы Төзімді Сабырлы

Арыстандай Тәртіпті Сезімді

Алмадай Тебеген Сезгіш

Аққудай Тиімді Сезімтал

Айтқыш Толық Сөзшең

Ақылды Таулы Сүзеген

Айлалы Тасты Сауықшыл

Ақылсыз Түнгі Сыншыл

Аққулы Тарихи Сазандай

«Егер мұғлім болсам ...», «Мектебім – мақтанышым» тақырыптары бойынша мәтін құрайды,ішінде зат есім,сын есім,сан есім түрлерін қолдануы керек.

« Туған елім – Қазақстан» тақырыбында пікір таластыру,яғни ой-толғау немесе «Батырлар жырынан» үзіндіні жыр мақамымен айту,зат есім,сын есім,сан есімдерге талдау жасайды.

3 топ бір-біріне тапсырмалар береді.Тапсырма мақсаты : кітапханамен байланыс орнату.

І топ келесі сабаққа тест сұрақтарын дайындайды. «Мектеп тарихы сыр шертеді» тақырыбындамәтін құрап,есімдерге талдау жасау тапсырылады.

ІІ топ есімдік тақырыьына «Нені міндетті түрде білу керек?» сызба-кесте дайындайды. «Қайырымды бала деген кім?» ой-толғау,зат есім,сын есім,сан есімдерді тауып,талдау жасау керек.

ІІІ топ көркем сөз сазгері Ғабит Мүсіреповтың шығармалары бойынша «Менің сүйікті жазушым» ой-толғауы,зат есім,сын есім,сан есімдерге талдау жасау тапсырылады.Есімдердің мағыналық түрлеріне мысалдар дайындайды.

Сабақтың тақырыбы : Сын есімнің мағыналық түрлері

Сабақтың мақсаты : Білімділік.Сын есімнің мағыналық ерекшеліктерін таныту,жасалу жолдарын ажырата білуді меңгерту.Тәрбиелік. Сөздің мағынасына мән беруге тәрбиелеу.Білім алуға,оқуға деген құштарлық сезімінің артуына ықпал ету.Дамытушылық. Оқушылардың ой қабілетіне әсер ету арқылы өздігімен жұмыс рекеттерін дамыту.Тапқырлық,ізденімпаздық,алған білімдерін пайдалана білу қасиеттерні арттыру.

Сабақтың түрі: біліи,іскерлік дағдыны жетілдіру сабағы.

Әдісі:түсіну,тану,қолдану,ой қозғау,ізденіспен жұмыс істеу.

Көрнекілігі: сабақ эпиграфына алынған сөз,тірек-сызба плакат,үлестірмелі қағаздар,тірек-сызба кесте.

Пәнаралық байланыс: әдебиет,әдеп,бүгінгі өмір.

Сабақ барысы

1.Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылармен сәлемдесу.

Сабақты әдеттегідей бір оқушы өлең жолдарымен бастайды.

Қазақ тілі ата-анаң,

Қуат алар Отан да одан.

Дүниеде ешбір асыл

Тең келмейді қатар оған,

Дұшпаның да бас иетін,

Тілің ұлттық қасиетің.

Досымыз түгіл,дұшпанымыз да бас иетін,ұлттық қасиетімізден саналатын тіліміз туралы сыр шертер тағы бір қазақ тілі сабағын бастаймыз.

2.Үй тапсырмасын сұрау.Өтілген тақырыпты еске түсіру.

Сын есімнің жасалу жолдары туралы сұралады.Үйге берілген жаттығу,қосымша талдау жұмыстары тексеріледі.

3.Жаңа сабақ. Сабақтың мақсаты түсіндіріледі.

Сабақтың эпиграфына алынған сөзбен жұмыс.

«Көкірегі сезімді,көңілі ойлыға,бәрі де анық тұрмай ма ойлағанда». (Абай)

- Сөздерден сын есімді тап.

- Адамның қандай қасиеттері көрсетілген? Оқушы жауабы тыңдалады.

Сезімді,білімді,талапты адамның түсінетіні де,көретіні де мол болатындығын сөз етеді.

Жақсы сөз Сөзшең адам

Сапалық Көкшіл мата Қатыстық Алғыр бала

Жүйрік ат Тоғайлы өңір

4.Сын есімнің маңызды белгілерін,мағыналық ерекшеліктерін,түрлерін дәлелдеу.

Оқулық бойынша берілген жаттығуды орындау.

146-жаттығу. Сапалық және қатыстық сын есімдерді ажырату

148-жаттығу бойынша топтық тапсырма.

І топ. Сын есімдерді мағыналықтүрлеріне ажырату.

ІІ топ.Мәтінге ат қою.Ертегіні ары қарай жалғастыру.

ІІІ топ Сын есімдерге кешенді талдау жасау.

Ескі – сын есім.

• 
  негізгі сын есім
  
• 
  сапалық сын есім
  
• 
  синтаксистік қызметі (анықтауыш).
  

Жақсылық

Күнгей

Тіршілік Әділдік

«Менің досым кім?» Оның қандай қасиеттері бар?

(Оқушылар әдепті,салмақты,биязы,дөрекі,қатал т.б. сынды сөздерді қатыстыра шағын шығарма жазады)

Үлгерімі төмен оқушыларға тапсырма: сурет,үлестірме қағазбен жұмыс.

Шығармашылық жұмыс

Жақсы сөз – Жарық сәуле

Сыпайы адамнан тек жақсы сөз,жақсы іс қана шығып тұрады.

Инабатты

Қандай адам

Сыпайы
Әдепті,ақылды,инабатты сөзін қатыстыра сөйлем құрау.

Сын есімнің біздің өміріміздегі рөлі.

1.Тіліміздің дәрежесін көтеру үшін.

2.Сөз байлығын,сөздегі қорымызды көбейтеді.

3.Жақсы мен жаманды,дәмді мен дәмсізді ажырата білуге,талғамымыздың,жақсы қасиетіміздің қалыптасуына әсер етеді.

Сөзімізді сын есімнің мағыналық түріне қарай талдау жасаймыз.

Дәмді – қатыстық сын есім

Жақсы – сапалық сын есім.

• 
  Мен сын есімнің мағыналық түрлерін білдім.
  
• 
  Сапалық және қатыстық сын есімдерінің жасалу жолын,айырмашылығын білдім.
  

«Абайдың аңсағаны қандай азамат?»

Көкірек берік болу

Үлгі алу, көңілденіп, тұщынып,

ынтамен ұғу

ойланып,

бекіту

нәрселерден

қашық болу

Айтылған сөзді ұмытпаудың төрт түрлі себебі

1

2

3

Үйге «Етістер», «Өздік етіс» деген тақырыптарды оқып,240-жаттығу орындауға берілген.(Өлеңді оқып,өздік етістерінің қалай жасалғанына көңіл аударыңыздар.Оларды мәтіннен теріп жазыңдар.)

Үй тапсырмасын тексеріп,оқушыларға оқытқызамын.

Үй тапсырмасын қорытындылау.

Етістіктің түрлері

Тұлғасына қарай

негізгі: кел,бар

туынды: шегеле

Құрамына қарай

Дара: айтты

Күрделі: айтып барған

Мағынасына

қарай

Тұйық : көру, бергізу, нақтылау

болымды:кел,бар

болымсыз: келме

Сабақты: ата,көр, тап,ек

Қимыл мен орындаушының арасындағы байланыс

Өзгелік етіс қимылдың,іс-әрекеттің сөйлемдегі іс иесі,яғни субъектінің тікелей өзі емес,екінші бір басқа субъект,қимылды орындаушы арқылы істелетінін білдіріп,белгілі бір жұрнақтар арқылы жасалады.Ол жұрнақтар мыналыр: 1) –ғыз,-гіз,-қыз,-кіз: отырғыз,жүргіз; 2) –дыр,-дір,-тыр,-тір,-ыр,-ір: салдыр; 3) –т: жасат,сөйлет.

Өзгелік етісті сөйлемде қимылды,іс-әрекетті іске асырушы екі субъект болады:бірі-сол қимылды орындатушы.Мысалы: Мектеп айналасына ағаш отырғызылды.Абай үйге келген қонақтарға жыр айтқызды.Айнұр Омарға кітап оқытты,мазмұнын айтқызды.

IV.Оқулықпен жұмыс.241-жаттығу.Берілген сөздерден қажетті жұрнақ арқылы өзгелік етіс жаса.

Үлгі: көбей-т-тір,ойлан-дыр,оқы-т-тыр.

V.Деңгейлік тапсырмалар.

1-деңгейдің тапсырмасы.242-жаттығу.Сөйлемдердің құрамынан өзгелік етісті теріп алып,олардың түбірі мен жұрнақтарын дефис арқылы ажыратып жазыңдар.

Үлгі: тарт-тыр-ып.

2-деңгейдің тапсырмасы.Терме диктант.Берілген мақал-мәтелдерден өзгелік етістерді теріп жаз.

1.Ер өтірік айтпайды, 2.Ер асылық айтпайды, 3.Ақыл көпке жеткізер, 4.Өзен,су көлге жеткізер,

Жоқтық айтқызады. Тоқтық айтқызады. Өнер көкке жеткізер. Соқпақ жолға жеткізер,

5.Ақылды адам айтқызбай білер, 6.Ашу шабыстырады, 7.Елдестірмек елшіден, Жол молға жеткізер

Ақ сұңқар қаққызбай ілер. Ақыл табыстырады. Жауластырмақ жаушыдан.

3-деңгейлік тапсырма.Өлең шумақтарынан өздік етісті тауып,өздік етісті тауып,өзгелік етіске айналдырып,

сөйлем құраңдар.

1.Ағашқа қонып,қаранып, 2.Ісіндің,кебіндің, 3.Төсі төмен салынған,

Қанатын,жүнін таранып, Сонда да не пайда? Бауыры ішке алынған

Болмақшы еді мәз-мейрам. Түрі жат өгіздің, Шоқтығы озат көрінген

Сен қайда,ол қайда? Қатар тұрған нарыннан.

Құлан дерсің мүсінін

Қарап тұрсаң алдынан.

Отан қорғар ұлымның

Мінеріне осы ат

Лайық деп танылған.

4-деңгей.1.Етістерді қатыстырып «Адамгершілік – асыл қасиет» тақырыбына ой-толғау жаз.

2.Семантикалық карта

Етіс дегеніміз не? Өздік етіс дегеніміз не? Өзгелік етіс дегеніміз не? Мысал келтіріңдер.

Күнделікті өмірмен байланыстыру «Менің тілім – сатылмайтын байлығым» атты апталық жүріп жатқанын

тіл біздің байлығымыз,ұлтымыздың белгісі екенін айту.

Тіл дегеніміз не? Оған қандай анықтама берер едің?

Осы тірек сызбадан қос сөзді таптыру.