137
ХІХ ғасырдағы тәуелсіздік
ҥшін кҥрес жылдары
1. Оқушылардың «Мәңгілік Ел» құндылықтары түрлері (Тәуелсіз
Қазақстан және Астана, т.б.) бойынша оқу материалын баяндауын, мінез-
құлқын, іс-әрекетін ұйымдастыруына талдау жасаңыз;
2. Оқушыларды құндылық түрлері бойынша әртүрлі оқу-тәрбиелік,
сыныптан тыс жұмыстарын ұйымдастырыңыз;
3. Құндылық түрлері бойынша алынған нәтижелерді есепке алуды және
бағалауды жүйелі жүзеге асырыңыз;
4. Аталған құндылық түрлері бойынша оқушылардың сапалық қасиеттерін
қалыптастыруға бағытталған педагогикалық
жаңа тапсырмаларды анықтаңыз;
5. Сапалық қасиеттерді қалыптастыру мақсатында оқушылар ұжымымен
іскерлік қатынасты бірлескен іс-әрекетті ұйымдастырыңыз;
6. Мектеп оқушыларына құндылық спорт түрлері бойынша қоғам
қайраткерлерімен таныстыру іс-әрекетін ұйымдастырыңыз;
7. Құндылық түрлері бойынша жобалау іс-әрекеті барысында
оқушылардың тапсырманы саналы және дұрыс орындауын ұйымдастырыңыз.
Студенттердің «Қазақстанның тәуелсіздігі және Астанасы» құндылығы
бойынша тӛмендегідей схеманы оқу материалдарына сәйкес құрастыруы
жүзеге асырылды.
5-сыныптың ӛзінде қазақтың тәуелсіздік жолындағы күрес жӛнінде
Қазақстан тарихында баяндалды [74, б. 122-125]. Оның ішінде «§ 34. ХІХ
ғасырдағы тәуелсіздік үшін күрес жылдары» тақырыбында ұлттық
құндылықтарға басымдық берілген (сурет 8).
ХVІІІ-ХІХ ғ.
жағдаят
Ресейдің жүргізген отарлау
саясаты
Қазақ хандығының
тұтастығы
мен билігінің
әлсіреуі
Орын алған
ӛзгерістер
Қазақтарды бір-біріне айдап
салуы;
Әскери бекіністер салуы
Жұтқа ұшырауы; Орыс-
казактар
мен шаруаларға
тәуелді болуы
Қазақ жерінің
біртұтастығынан айыруы
(жылы)
Кенесарының
хан сайланып,
елді тәуелсіздікке жетелеуі
(жылы)
Кенесары
Қасымұлы
кӛтерілісінің
шығу негізі
Патшаның жазалаушы,
мықты қаруланған отрядты
жіберуі
Қазақ арасындағы
алауыздық кесірінен, шағын
әскермен кӛтерілістің
жеңіліс табуы
Нәтижесі
138
Сурет 8 - ХІХ ғасырдағы тәуелсіздік үшін күрес
жылдары
8-сурет бойынша мұғалім оқу материалдарын индуктивті және дедуктивті
баяндау тәсілдерін жүзеге асырады. Сондай-ақ, талдау және жинақтауды
орындауы мүмкін.
Сонымен қатар, 5-сынып Қазақстан тарихынан әңгімелер оқулығында
«Мәңгілік Ел» құндылықтарына қатысты оқыту материалдары қарастырылған
[74]. «Тәуелсіз Қазақстан» бӛлімінде (бесінші бӛлім) тӛмендегідей тақырыптар
қамтылған: § 55. Қазақстан – егемен мемлекет. § 56. Тәуелсіз Қазақстанның Ата
Заңы. § 57. Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздері. § 58. Ұлттық
теңге – мақтанышымыз. § 59. Астана – Қазақстанның бас қаласы. § 60. Бүгінгі
Қазақстан. Аталған тақырыптарды зерделеуге типтік бағдарлама бойынша 3
сағат бӛлінген. Біздер қарастырылған тақырыптардың оқу материалдары 5-
сыныптар үшін «Мәңгілік Ел» құндылықтарын оқыту қамтылған деп білеміз.
Оқыту оқушылардың жас ерекшеліктерін ескерген.
Аталған оқулықта оқытудың әдістемелік аспектісі де қарастырылған. Атап
айтқанда, Б.Қ.Әбдіғұлова 5-сыныптағы Қазақстан тарихынан әңгімелер
оқулығын оқыту бойынша әдістемелік құрал жазған [75]. Аталған әдістемелік
нұсқауда: «V Бӛлім. Тәуелсіз Қазақстан бӛлімінде тӛмендегідей тақырыптар
қамтылған: § 58. Қазақстан республикасы – тәуелсіз, егемен мемлекет; § 59.
Қазақстан республикасының конституциясы; § 60. Қазақстан республикасының
мемлекеттік рәміздері; § 61. Біздің теңге; § 62. Байтақ қала – Астана; § 63.
Бүгінгі Қазақстан; § 64. Қазақстан және дүниежүзі» тақырыптары кӛрсетілген.
«Қазақстан – егемен мемлекет» тақырыбы бойынша «КСРО-ның ыдырауы.
Қазақстан егемен, тәуелсіз мемлекет болып жариялануын» түсіну деңгейінде
оқыту үшін тӛмендегідей сұрақтарды оқушыларға қоюға болады:
- Кеңестік кезеңде Қазақстанның бірде-бір мәселені ӛзі шешпеуі себебін
түсіндіріңіз;
- нұсқаулықты орындауын түсіндіріңіз;
- ұлттық ерекшеліктер ескерілмеуін сипаттаңыз (тілге, салт-дәстүрге, дінге
қатысты);
- экономикалық жағынан ӛз байлығына ӛзі ие бола алмауының себебін
түсіндіріңіз.
Әрине, 5-сыныптар бұл сұрақтарға ӛздерінің ойымен, таным түсінігімен
жауап береді. Түсінбеген сұрақтарды мысалдармен, салыстырулармен түсіндіру
оқушылардың белсенділігін қамтамасыз етеді.
Осы тақырып аясында тӛмендегідей схема әзірлеп, оқушылар назарына
ұсынуға болады (сурет 9).
Ресей үкіметінің отаршылдық
саясаты күшейді
Жер мәселесіне,
қысымшылыққа қарсы
шаруалар бас кӛтерді
Бас кӛтерудің
1836-1838 ж.
жалғасы кезінде
139
Оқиға орын
алған
жылдар
Оқиға орын
алған қала
Себептері
Орын алған
нәтиже
(толтыру)
Сурет 9 –
Қазақстандағы Кеңестік жүйеге қарсылық
9-суретке сәйкес оқушылардың орын алған нәтижелерді толтыруы үшін
оқулық мазмұнын түсініп оқуы қажет болады. Сонымен қатар, оқиға негіз
болған себептердің орын алуына қарсы болған қазақ жастарының патриоттық
сезімдерінің жоғары болуын терең түсіну жүзеге асырылады.
4.
Болашақ
тарихшы
мҧғалімдердің
оқу-тәрбие
ҥдерісін
ҧйымдастырудағы коммуникативтік іс-әрекеті.
Тапсырма 4. 1. Мектепте тарихшы мұғалімнің сабағына оқушылардың
қатысуы тӛмендеп кетті. Осы жағдайдың орын алуының негізі ретінде
мұғалімнің коммуникативтік іскерлігі деген мұғалімдер тарапынан қорытынды
жасалды.
2. «Мәңгілік Ел» құндылықтарын оқытудағы мұғалімнің коммуникативтік
іс-әрекетін анықтау үшін тӛмендегі алгоритм бойынша жауап беріңіз.
1. Мектепте оқушылармен дұрыс ӛзара қарым-қатынас орнатуын
анықтаңыз;
2. Оқу-тәрбие үдерісінде туындаған жеке тұлғааралық қатынасты
айқындаңыз және реттеңіз;
3. «Мәңгілік Ел» құндылық түрлері бойынша оқу материалдарындағы жеке
тұлғалардың ӛмірімен таныстыру жұмыстарын жүргізуде оқушылардың
бейімділігі мен талап-тілегін (ықыласын) максималды түрде есепке алыңыз;
Қазақстандағы
Кеңестік жҥйеге
қарсылық
1979
1986
Ақмола
(Целиноград)
Алматы және басқа
қалалар
Қазақ
елі басшы-
сының басқа ұлттан
болуы, т.б.
Неміс
автономиясын
құруға ұмтылыс
1.
2.
1.
2.
