Болашақ тарих мҧғалімдерін «Мәңгілік Ел» қҧндылықтарын оқытуға даярлау әдістемесі

 
128 
 
 
2. Ол деңгейдің кӛрсеткіштерін ұсыныңыз. 
3.  Анықталған  танымның  тӛмен  деңгейіне  сәйкес  бағалау  критерийлерін 
ұсыныңыз. 
Болжамды жауап.  
1.  Бұл  -  танымдық саланың  білу  деңгейі. Себебі, оқушының  білу,  білмеуі 
тапсырмада айтылып тұр. 
2. Терминологияны, нақты материалды білуі және оны айтып беруі. 
3.  «5» бағасы  материалды  толық  айтып  бергенде;  «4» бағасы  материалды 
аздаған  қателіктер  жіберумен  айтқанда;  «3»  бағасы  оқу  материалын  мұғалім 
кӛмегіне  сүйене  отырып  жауап  бергенде;  «2»  бағасы  оқу  материалдарын 
толықтай меңгермеген жағдайда қойылады [241, б. 67-68]. 
Жауаптарды бағалау шкалалары: 
- 3 сұраққа толық жауап бергенде 
 
3 ұпай; 
- 2 сұраққа толық жауап бергенде 
 
2 ұпай; 
- 1 сұраққа толық жауап бергенде 
 
1 ұпай; 
Болашақ  тарих  мұғалімдерінің  «Мәңгілік  Ел»  құндылықтарын  оқытуға 
даярлығын  қалыптастыру  үшін  педагогикалық  тапсырмалар  мен  болашақ  іс-
әрекетті моделдеудің маңызы жоғары. Сол себепті де, жоғары оқу орындарында 
«сынақ  сабақтарын»  ӛткізу  даярлықты  толық  мәнді  етудің  құралы  болып 
табылады. 
Зерттеп отырған даярлықты анықтау үшін біздер алдыңғы тақырыпта (2.2-
де) критерийлерді белгіледік және оларды біздер басшылыққа алдық. 
Тарихшы  мұғалімдерді  даярлайтын  жоғары  оқу  орындарындағы  оқыту 
нәтижелері  бакалавриат  үшін  қолдану  деңгейі  негізгі  болып  табылады.  Бұл 
жӛнінде  ЖОО  даярланатын  емтихан  сұрақтарының  мазмұны  мен  құрылымы 
дәлел бола алады. 
Сол  себепті  де,  ЖОО  біз  зерттеп  отырған  даярлық  бойынша  болашақ 
тарихшы  мұғалімдердің  білімі  тӛмендегідей  оқу  материалдарын  қолданумен 
байланысты. 
Кәсіби және әдістемелік пәндер бойынша: 
-  «Мәңгілік  Ел»  құндылықтарын  түзетін  оқу  материалдары  –  оқыту 
мазмұны; 
-  оқыту  әдістері  мен  формалары,  құралдары,  бақылау  тәсілдері  бойынша 
білімдері. 
Әдістемелік даярлығы: 
- педагогикалық іскерліктерді жүзеге асыру; 
- тәрбие жұмыстарын ұйымдастыра алу бойынша іскерліктері. 
Эмоционалды құндылық қатынастары: 
- «Мәңгілік Ел» құндылықтарын білуге және оны оқытуға ұмтылысы; 
- педагог ретінде сапалық қасиеттерге ие болуы. 
Әдістемелік даярлығын түзетін педагогикалық іскерліктер – психомоторлы 
дағдылар болып табылады. ЖОО болашақ тарихшы мұғалімдер психомоторлы 
дағдының  дәлме-дәлдік,  тұтастыру  деңгейінде  даярлық  кӛруі  тиіс  (имитация, 

 
129 
 
 
басқару деңгейлері тӛмен болып табылады). Аталған сала деңгейлері бойынша 
оларды тӛмендегіше сипаттауға болады. 
Дәлме-дәлділік:  бұл  деңгейде  болашақ  тарихшылар  оқыту  әдістемесі 
бойынша  тапсырманы  аз  мӛлшерде  қате  жіберумен  және  бастапқы  мәлімет 
кӛзін  пайдаланбай  едәуір  дәл  орындауға  қабілеттілігін  кӛрсетеді. 
Педагогикалық іскерліктер меңгеріледі және меңгергендігі анық кӛрініс табады 
және оны дәл орындаулар растайды. 
Тұтастыру: болашақ тарихшы мұғалімдер екі және одан кӛп педагогикалық 
іскерліктерді  үйлестіру  қабілеттілігін  кӛрсетеді.  Үлгілер  нақты  талаптармен 
сәйкестікте болады. 
Педагогикалық  іскерліктерді  меңгерудің  жоғары  деңгейі  -  натурализация. 
Бұл  деңгей  педагогикалық  іскерліктерді  автоматты  түрде  жоғары  деңгейде 
ойланбастан  орындауды  демонстрациялайды.  Педагогикалық  іскерліктер 
үйлестіріледі,  кіріктіріледі  және  берік,  әрі  күш  түсірместен  орындалады. 
Аталған деңгей негізінен тәжірибелі мұғалімдерде кеңінен кӛрініс табады. 
Болашақ  тарихшы  мұғалімдердің  «Мәңгілік  Ел»  құндылықтарын  оқыту 
бойынша  даярлығын  -  оқыту  нәтижелерін  жазу  кезінде,  біздер,  тӛмендегідей 
талаптарды назарға алдық: 
- оқыту нәтижелері кӛрініс табатын және ӛлшенетін болуы қажет; 
-  оқыту  нәтижелерін  жазу  кезінде олардың қалай  бағаланатынын  елестету 
керек  (егер  оқыту  нәтижелері  жалпы  болса,  оларды  тиімді  бағалау  қиындық 
тудырады; керісінше, егер оқыту нәтижелері тар сипатты болса, олардың тізімі 
кӛп және нақты болып қалады); 
- 
оқыту 
нәтижелерін 
соңғы 
толтыру 
алдында 
ӛздеріңіздің 
әріптестеріңізден,  егер  болса  бұрынғы  білім  алушылардан  оларға  осы  оқыту 
нәтижелерінің түсініктілігін сұраңыздар;  
-  білім  алушыларды  оқып  қойғанын,  білетінін  пайдалануға  ықпал  етіңіз, 
яғни едәуір жоғары категориялардан (мәселен, қолдану, талдау, жинақтау және 
бағалау) оқыту нәтижелерін қамтыңыз. 
Зерттеу  жұмысымыздың  2.2  тақырыбында  кӛрсетілгендей  болашақ 
тарихшы  мұғалімдердің  «Мәңгілік  Ел»  құндылықтарын  оқытуға  даярлығын 
құраушылардың  бірі  –  педагогикалық  іскерліктер.  Біздің  зерттеу  жұмысымыз 
бойынша тӛмендегідей іскерліктердің қалыптастырылуы зерделенді. Олар: 
1. Зерттеушілік; 
2. Құрастырушылық; 
3. Ұйымдастырушылық; 
4. Ақпараттық; 
5. Коммуникативтік. 
1.  Болашақ  тарих  мҧғалімдерінің  «Мәңгілік  Ел»  қҧндылықтарын 
оқытуды ҧйымдастырудағы зерттеушілік іс-әрекеті. 
Тапсырма  1.  Мектепте  Қазақстан  тарихы  пәні  бойынша  «Мәңгілік  Ел» 
құндылықтарын  оқыту  жүзеге  асырылады.  Аталған  құндылықтардың  5-11 
сыныптарда оқытылуын зерделеңіз және ӛз ұсынысыңызды жасаңыз. 

 
130 
 
 
Мәселен, «Қазақстанның тәуелсіздігі және Астана» тақырыбы бойынша 5-
сыныпта  «Тәуелсіз  Қазақстан  және  Астана»  құндылығын  оқыту  бойынша  оқу 
материалдары қамтылған. Типтік оқу бағдарламасы бойынша 3 сағат бӛлінген, 
т.с.с. мәліметтерді анықтау керек (Қосымша В-да 7-8-сыныптарға арналған). 
Зерттеушілік  іс-әрекеттерін  қалыптастыру  үшін  білім  алушылар 
тапсырманы тӛмендегідей дайын алгоритм бойынша орындау ұсынылады: 
1.  «Мәңгілік  Ел»  құндылықтарын  5-11-сыныпта  оқытудың  жекелеген 
кезеңдерінің мақсаты мен міндеттерін анықтаңыз және мүмкін болған жағдайда 
нақты қалыптастырыңыз; 
2. Мектеп оқушыларының «Мәңгілік Ел» құндылықтары бойынша сапалық 
қасиеттерін  қалыптастырудың  едәуір  оңтайлы  құралдарын  таңдаңыз  және 
пайдаланыңыз; 
3. «Мәңгілік Ел» құндылықтары бойынша оқушылардың білімін, іскерлігін 
нәтижелі қалыптастыруға (ұйымдастыруға) бағытталған ӛзіндік педагогикалық 
экпериментке  дайындық  жасаңыз  (оны  сипаттап  жазыңыз)  және  оны  жүзеге 
асырыңыз; 
4.  Мектеп  оқушыларының  «Мәңгілік  Ел»  құндылықтарынан  дайындығын 
қалыптастыру  бойынша  алдыңғы  қатарлы  педагогикалық  тәжірибелерді, 
интернет жүйесіндегі материалдарды зерделеңіз және талдаңыз; 
5.  Оқушылардың  «Мәңгілік  Ел»  құндылықтары  бойынша  дайындығының 
қол  жетімді  деңгейін  теориялық  тұрғыдан  айқындаңыз,  оның  жүзеге  асуына 
ұсыныс беріңіз; 
6.  Мектеп  оқушылары  үшін  құндылықтарды  оқыту  бойынша  мүмкін 
болатын қиындықтарды анықтаңыз және оның нәтижесін болжаңыз; 
7.  «Мәңгілік  Ел»  құндылық  түрлері  бойынша  жоба  әзірлеу  үшін 
оқушылардың ӛздері іздеуіне, іс-әрекеттерді талдау жасауына басшылық етіңіз; 
8.  «Мәңгілік  Ел»  құндылық  түрлері  бойынша  ғылыми  әдебиеттермен, 
анықтамалықтармен,  құжаттармен,  басқа  да  ақпарат  кӛздерімен  жұмыс 
жасаңыз. 
Сондай-ақ,  әрбір  тапсырма  бойынша  адами  құндылықтар  жатқандығын 
кӛрсету тапсырылды. 
Студенттер  тапсырманы  орындауда  қосымша  В-да  кӛрсетілген  кестеге 
сәйкес Қазақстан тарихында 5-11-сыныпта қамтылғанн тақырыптарды және оқу 
материалдарын, дидактикалық бірліктерді іріктеуді жүзеге асырды (Қосымша -
В-да  үлгі  ретінде  тек  7-8-сынып  материалдары  берілді,  қалған  материалдар 
кӛбейіп кететін болғандықтан қосымшаға қосылмады). 
2. 
Болашақ 
тарих 
мҧғалімдерінің 
оқу-тәрбие 
ҥдерісін 
ҧйымдастырудағы қҧрастырушылық (конструктивті) іс-әрекеттері. 
Тапсырма  2.  Мектепте  Қазақстан  тарихы  пәні  бойынша  «Қазақстанның 
тәуелсіздігі 
және 
Астана» 
тақырыбы 
бойынша 
5-сыныпта 
сабақ 
ұйымдастырылды. Тақырып бойынша тарихшы мұғалім оқушылар меңгеру тиіс 
оқу материалдарын түсіну деңгейінде меңгерте алмады. 
Осыған  байланысты  оқыту  нәтижесіне  қол  жеткізілмеді.  Кейбір 
оқушылардың оқу материалдарын меңгеруге ынта-ықыласы болмады.