Биология және экология кафедрасы 050608 Экология мамандығы бойынша кредиттік оқу жүйесінде оқитын студенттерге арналған

Тапсырмалар:

2. Химиялық элементтердің қоршаған ортада таралу ерекшеліктерімен танысу.

3. Организмдердің тіршілік ортасындағы химиялық элементтердің болатын формалары.

4. Тірі зат және атмосфера, литосфера, гидросфераның химиялық құрамына салыстырмалы талдау жасау;

1. Тақырыптар бойынша конспект жазу.

2. Тірі зат және атмосфера, литосфера, гидросфераның химиялық құрамына салыстырмалы талдау жасау (Степановских А.С. Общая экология, 51-бет, 2.10-сурет);

3. А.Е.Ферсман бойынша элементтердің атомдық кларкінің логарифмдері көрсетілген схеманы салу, түсінік беру;

4. Қоректік элементтер сызықтығын сызу. Жеткілікті және дефицит элементтерді көрсету;

5. Жер атмосферасының орташа химиялық құрамы. Асқаров, 36-38-б.

6. Гидросфераның химиялық құрамы. Асқаров, 39-41.

7. Жер қойнауының химиялық құрамы. Асқаров, 41-44 б.

8. Организмдердің тіршілік ортасында болатын химиялық элементтердің формалары. Орлов Д.С., Безуглова, 2, 5, 9 тарау;
№8 зертханалық сабақ, 1 кредит сағат

Мақсаты: Тірі организмдерге әсер-ықпал етуші табиғи фактор түрлерімен және таралу ерекшеліктерімен танысу.

Тақырыбы: Тірі организмдерге әсер-ықпал етуші табиғи факторлар

Тапсырмалар:

2. Химиялық элементтердің радиоактивтік ыдырауы және тіршілік.

3. Радиоактивтік элементтердің қоршаған ортаға экологиялық әсері.

4. Радиоактивті ластанған аймақтар (карта түсіру).

Тапсырмалар:

2. Транспорт және ауа қабаты;

3. Өндіріс және ауа қабаты;

4. Пайдалы қазбаларды қазып алу және ауа қабаты;

5. Ластанудың өсімдіктер мен жануарлар дүниесіне әсері.

Әдебиеттер: Географиялық атлас; Степановских, Общая экология, 191-бет, 5.2-сурет; Асқаров, 36-38-б. Асқаров, 177-190.

Қажетті құралдар: карандаш, сызғыш, дүние жүзінің контур картасы.

Әдістемелік нұсқаулар:

1. Атмосфераның вертикальды құрылымының суретін салу (Геренчук, 11.7-сурет, 62-бет). Атмосфера қабаттарына сипаттама беру.

2. Атмосфераның химиялық құрамы (Степановских, 137-сурет, 5.1-кесте).

3. Хабарламаларды тыңдау (Транспорт, өндіріс, пайдалы қазбаларды қазып алу және ауа қабаты);

4. Атмосфера ластануының негізгі көздері. Схема салу, талдау жасау (Степановских, 5.4-сурет, 141-бет; 16.18-сурет, 630-бет);

5. Жер атмосферасында озон, су және ластаушы заттардың таралуы мен циркуляциясы схемасын салу. Талдау жасау (Степановских, 5.3-сурет, 140-бет);

6. Атмосфераның ластануының адам, өсімдіктер мен жануарлар дүниесіне әсері (Степановских, 5.14-сурет, 151-бет; 5.16, 5.17-сурет, 154-бет).

7. Атмосфераны ластанудан қорғау шаралары. Ауаны тазарту (Степановских, 169-175-бет); 5.33-5.42-суреттерге талдау жасау;

8. Жел бағытының румб бойынша суретін салу. Халықаралық және орысша, қазақша атын жазып, азимутын анықтау. Жел шкаласымен танысу. Желдің пайда болу себебін түсіндіру (Неклюкова, 69 және 71-тапсырмалар, 18 және 19-кесте).

9. Конспект жазып, тапсырмалар орындағаннан кейін төмендегі бақылау сұрапқтарына жауап беру:

- Атмосфера құрамына енетін газдар, олардың мөлшері.

- Атмосфера ластануының табиғи және жасанды көздері.

- Мұхит жағалауында орналасқан ірі өндірістік қалалардың атмосферасы ластануының ерекшелігі.

- Қазан шұңқыр жер бедерінде орналасқан ірі өндірістік қалалардың атмосферасы ластануының ерекшелігі.

- Циклонды және антициклонды ауа райында атмосфера циркуляциясының ерекшелігі.

- Атмосфераны ластаушы заттар мен олардың көзін ата.

- Смог (улы тұмша) дегеніміз не? Оның түрлері.

- Ауа ластануы климатқа, адам денсаулығы мен, жануарлар мен өсімдіктерге қалай әсер етеді?

- Атмосфера ластануын болдырмау үшін жүргізілетін шаралар.

- Атмосфераны қорғауға бағытталған қандай заң-нормативтік актілер бар?

- Ауаның ластану дәрежесін қалай анықтайды?

- Ауа сапасын бақылау әдістерін ата.
№10 зертханалық сабақ, 1 кредит сағат

Тақырыбы: Гидросфера

Тапсырмалар:

2. Табиғаттағы су айналымы.

3. Қазақстан өзендері мен көлдерінің морфометриялық сипаттамасы мен гидрологиялық режимі (бассейні, аймақта жауатын жауын-шашын мөлшері, су шығын, орташа жылдық ағыны, ағын модулі, ағын коэффициенті, ластану дәрежесі).

Әдебиеттер: Неклюкова, 22-24-беттер, Географиялық атлас; Степановских, Общая экология, 191-бет, 5.2-сурет; Степановских, 175, 188-235; Радзевич, 74-77; 127-135; Асқаров, 39-41; Асқарова, 53-55 бет; Ақбасова А.Ж., Саинова Г.Ә., 30-32-бет, 2.5 сурет.

Қажетті құралдар: карандаш, сызғыш, дүние жүзінің контур картасы.

Әдістемелік нұсқаулар:

1. Табиғаттағы тұщы су қоры және континенттердің тұщы сумен қамтамасыз етілуі (Степановских, 6.3, 6.4 –кесте, 184-185-беттер).

2. Табиғаттағы су айналымының схемасын сызу;

3. Болат, мыс, азот тыңайтқыштарын, целлюлоза, пластмасса, синтетикалық каучук т.б. 1 тонна өнімін өндіру үшін жұмсалатын су мөлшерін жазу : Степановских, 6.12-сурет, 188-бет.

4. Су қажеттілігі мөлшерінің көрсеткіштері (Степановских, 6.13, 6.14, 6.15-сурет, 188-190-бет).

5. Оқытушы көрсеткен бірнеше елді мекеннің су қажеттілігінің мөлшерін анықтау. Су қажеттілігінің жалпы мөлшері (л/с) төмендегі формула бойынша анықталады:

Мұндағы, Nq_n - перспективалық халық саны; су қажеттілігінің орташа тәуліктік мөлшері; K_сут - тәуліктік әркелілік коэффициенті; K_ч –сағаттық әркелкілік коэффициенті;

6. Конспект жазып, тапсырмалар орындағаннан кейін төмендегі бақылау сұрақтарына жауап беру:

Бақылау сұрақтары:

- Жер шарында су таралу ерекшеліктері.

- Адам өмірі мен табиғаттағы су маңызы.

- Табиғаттағы судың химиялық құрамы.

- Табиғатта су айналымы қалай өтеді?

- Қазақстан Республикасының территориясындағы трансшекаралық өзендерді ата.