Зат алмасудағы органикалық заттардың айналымы

Барлық тірі ағзаға тəн белгі – зат алмасуы. Себебі заттар ал- масуынсыз тіршіліктің болуы мүмкін емес. Сондықтан заттар ал- масуы дегеніміз не екенін айтпай тұрып, тірі ағзаның тірі емес заттардан қандай айырмашылығы бар екендігіне тоқталуымыз керек. Ең негізгі бірінші айырмашылығы - тірі ағзаның сапалық, сандық құрамы мен құрылымының өте күрделі болуы. Мысалы, кез келген машинаны немесе жансыз затты жеке бөлшектерге даралауға болады, ал ең қарапайым тірі ағзаны жеке бөлшектерге бөлсе, ол тіршілік ету қасиетін жояды. Бір түрге жататын тірі ағзаның əрқайсысының сапалық құрамы (əсіресе, белоктар) əртүрлі болады жəне тірі ағзаның құрамындағы заттар өздігінен жаңарып отырады. Заттар алмасуы дегеніміз – айналадағы ортадан келетін немесе ағзаның өзіндегі органикалық жəне органика- лық емес заттардың химиялық өзгерістерінің жиынтығы. Басқаша айтқанда, зат алмасуы - өздігінен жүретін жəне реттелетін процесс арқылы тірі ағзаның химиялық құрамының жаңалануы. Зат алмасуы тоқтаса, тіршілікте тоқтайды. Зат алмасуы - физиологиялық, физикалық жəне химиялық процестерден тұрады.

Физиологиялық процесс кезінде сыртқы ортадан тірі ағзаға оған қажетті қоректік заттар: белок, көмірсу, майлар, су мен мине- ралды заттар жəне т.б. енеді, ал ағзаға қажетсіз қайта пайдалануға келмейтін заттар - СО2 , Н2О, NH3 сыртқа шығарылады. Физикалық процесс кезінде қорытылған заттар механикалық тұрғыдан ұнтақталады, сорбция, диффузия т.б. процестері жүреді. Химиялық процесті жасушадан тыс сыртқы алмасу жəне аралық (жасуша ішіндегі) алмасу деп бөледі. Аралық алмасуды басқаша метаболизм деп атайды.

Метаболизм процестерін динамикалық биохимия зерттейді. Метаболизм бір-біріне қарама-қарсы жəне өзара тығыз байланыстағы екі құбылыстан: анаболизм жəне катаболизмнен тұрады.