2. Аудиториядағы тәртіп: Кешіккен студенттер сабаққа жіберілмейді. Сабақ кезінде ұялы телефон қолдануға болмайды. Ұялы телефон өшірулі болуы керек.
3. СӨЖ, СОӨЖ, зертханалық жұмыс тапсырмаларын уақтылы орындау: Студенттің өзіндік жұмысы міндетті түрде орындалуы керек және СӨЖ тапсырмалары ОЖСӨЖ кезінде тексеріледі. Орындау нәтижелері бойынша баға қойылады. Студент сабақ кезінде барлық оқу тапсырмаларын белсенді орындауы тиіс. Оқушылар әрбір зертханалық тақырып бойынша есеп беруі қажет, оқытушы көрсеткен уақыт ішінде өзіндік жұмысты орындау тиіс.
4. Бақылау жұмысы. Сабақ кезінде орындалады, сабақ соңында тапсырылады. Сабақтан соң қабылданбайды және бағаланбайды. Студенттердің білімін тексеру негізінен тест тапсырмаларын орындау және бақылау арқылы бағаланады.
5. Глоссарий және карталар салу. Контур картаға түрлі-түсті қаламдар қолданып карындашпен салу керек. Контур картада салынған объектілер барлығы жазылуы тиіс. Бұл тапсырмаларды орындау рейтинг көрсеткішіне ықпал ететінін ескеру керек. Барлық контур карталар, диаграммалар арнайы папкаға тігіледі. Глоссарий СӨЖ дәптеріне орындалады.
6. Әңгімелесу, баяндамалар мен хабарламаларды талқылау. Тақырып, хабарлама, баяндамалар бойынша әңгімелесу әрбір топ үшін кесте бойынша жүргізіледі, қайта тапсыру рұқсат етілмейді. Білімдерін тексеру тест тапсырмаларын орындау арқылы жүргізіледі.
7. Рольдік ойын. Рольдік ойын топ бойынша дайындалады. Дайындау мерзімі: 1 апта. Студенттердің белсенділігі, логикалық ойлауы, тез және дәлме дәл жауап беруі мен проблемаларды толық шешуі ескеріледі.
8. Микроемтихан. Өзіндік жұмыстар аралық бақылауды жүргізбес бұрын кем дегенде 3 күн бұрын тапсырылуы тиіс. Студенттерге рейтинг көрсеткіш аралық бақылау тапсырылған күні қойылады.
Студент егер сабақ жібермей, тақырып бойынша жоспарланған барлық тапсырмаларды нақты, дұрыс, ұқыпты, толық орындап, есеп беріп, бақылау және жеке өзіндік жұмыстарды уақытында тапсырған жағдайда. аралық бақылаудан босатылуы мүмкін. Студент әрбір кредит сағат бойынша жинаған балдарын есептеп жүру қажет.
11.2 Жазбаша бақылау сұрақтары.
«Қоршаған орта туралы ілім» пәні бойынша жоспарланған бақылау сұрақтары 3-цикл бойынша тапсырылады. Бақылау сұрақтарының тізімі 11-тарауда берілген. Бақылау сұрақтары тест тапсырмалары немесе билет түрінде беріледі.
Бақылау жұмысы №1
Қоршаған орта - адамның тіршілігі мен өндірістік әрекеттерінің сферасы.
Қоршаған орта туралы ілімнің негізгі мақсаттары мен міндеттері.
Қоршаған орта туралы ілімнің дамуы.
Басты экологиялық проблемаларды шешудегі қоршаған орта туралы ілімнің алар орны. Қоршаған ортаның негізгі компоненттері
Күн жүйесі планеталары.
Планета дегеніміз не?
Орбита дегеніміз не?
Астероид дегеніміз не?
Метеорит пен кометаның айырмашылығы.
Күн жүйесінің барлық планеталарына тән қандай заңдылық бар?
Барлық планеталарда жыл мезгілдерінің ауысуы байқала ма?
Күн жүйесінің ең алыс планетасын ата.
Күн жүйесінің ең жақын планетасын ата.
Ең ауыр планетаны ата.
Ең жеңіл планетаны ата.
Юпитердің қанша сергі бар.
Фобос қандай планета серігі.
Жер мен оның серігі Айдың ара қашықтығы қанша?
Жер планетасы Күн жүйесінің құрамына кіретін басқа планеталар қатарында.
Жердің формасы мен мөлшері.
Жердің жаратылуы туралы түсініктер.
Жердің жарық белдеулері.
Жердің ішкі құрылысы.
Жердің гравитациялық өрісі.
Жердің магнит өрісі.
Жердің Күнді айнала қозғалуы және оның географиялық маңызы.
Жердің өз осінен айналуы және оның географиялық маңызы.
Күн теңелу күндерін ата.
Қысқы күн тоқырау күндерін ата.
Жазғы күн тоқырау күндерін ата.
Солтүстік жарты шарда қысқы күн тоқырау күні.
Оңтүстік жарты шарда жазғы күн тоқырау күні.
Орал қаласының географиялық координатасы:
Гипсографиялық қисық қандай мәліметтер берді?
Материктер дегеніміз не?
Мұхиттар дегеніміз не?
Аралдар дегеніміз не?
Ойпаттар мен қыраттарға қандай рельеф формалары жатады?
Жер шарындағы ең биік тауды ата.
Жер шарындағы ең терең мұхит шұңғымалары.
Рельеф анықтамасы.
Эндогенді және экзогенді процесстер.
Таулар.
Жазықтар.
Материктік және мұхиттық жер қыртысының айырмашылығы.
Қазақстанның жер бедері.
Қазақстан Республикасының таулы және жазықты аймақтары
Үгілу қабығы туралы түсінік.
Ландшафт туралы түсінік.
Антропогенді және мәдени ландшафттар.
Қазақстан Республикасының ландшафттық аймақтары.
Батыс Қазақстан облысының ландшафтты аймақтары.
Докембрий кезеңіндегі Жердің географиялық сфералары.
Палеозой кезеңіндегі Жердің географиялық сфералары.
Мезозой кезеңіндегі Жердің географиялық сфералары.
Кайнозой кезеңіндегі Жердің географиялық сфералары.
Кайнозой кезеңінің төрттің дәуіріндегі Жердің географиялық сфералары.
Жердің географиялық сфераларының эволюциясы.
Қоршаған орта және биосфера.
Биосфера – адамзаттың тіршілік ортасы.
Жер бетінде тіршіліктің пайда болуы. Биосфераның пайда болуы.
Тірі организмдердің жер бетінде жаппай таралуы.
Жер бетінде тіршіліктің пайда болуы – биосфераның пайда болуы.
Жер бетінде кейінгі 4 млрд жыл бойы орын алған табиғи апаттар.
Биосфера – тез өзгеруге және белгілі бір уақытта салыстырмалы тұрақтылығын сақтауға қабілетті күрделі динамикалық жүйе.
Тірі организмдер мен тұтас биосфераның жай-күйіне түрлі факторлардың әсері.
В.И.Вернадскийдің тірі зат туралы ілімі. Тірі заттың негізгі ерекшелігі.
Антропосфера және техносфера туралы түсінік.
Жер бетінде ірі техногенді авариялар.
Қоғам мен табиғи ортаның әсерлесу формалары.
Қоршаған орта күйінің эволюциясы.
Биосфера - техносфера – ноосфера қоршаған орта күйінің эволюциясының объективті бағыты.
Техногенез туралы түсінік.
Техногенез классификациясы.
Ноосфералық ойлау және технологиялар.
Жер-планетасының химиялық құрамы.
Тірі зат және атмосфера, литосфера, гидросфераның химиялық құрамы.
Жер қойнауында болатын химиялық элементтердің негізгі формалары.
Вернадский-Кларк заңдылығы.
Қоршаған ортадағы химиялық элементтер миграциясы.
Химиялық элементтің биогенді формалары.
Табиғатта болмайтын техногендік қосылыстар.
Тірі организмдерге әсер-ықпал етуші табиғи факторлар
Тірі организмдердің қажетті тіршілік жағдайларын құраушы табиғи факторлар.
Биосферада химиялық элементтердің таралуы.
Организмдердің тіршілік ортасында болатын химиялық элементтердің формалары.
Химиялық элементтердің қоршаған ортада таралуы.
Химиялық элементтердің радиоактивтік ыдырауы және тіршілік.
Магниттік өріс және тірі организмдер.
Энергияның түрлері (жылу, электр, т.б.) және биосфера.
Геохимиялық және геофизикалық сипаттағы геопатогендік зоналар және тірі заттар.
Жеткілікті және жеткіліксіз элементтер. Қоректер элементтер сызықтығы.
Радиоактивті ластану.
Биохимиялық ландшафтар мен геохимиялық барьерлер.
№2 микроемтихан сұрақтары:
Атмосфера - Жердің газ қабығы.
Атмосфера құрылысы.
Күн радиациясы және ауа температурасы
Ылғалдылық коэффициенті дегеніміз не?
Орал қаласында ылғалдылық коэффициенті қанша?
Қатты жауын-шашын түрлерін ата.
Сұйық жауын-шашын түрлерін ата.
Қырау мен қылаудың айырмашылығы.
Бұршақ пен қар қандай жауын-шашын түрлеріне жатады?
Жерге ең жақын атмосфера қабаты.
Жерден ең алыс атмосфера қабаты.
Атмосфераның химиялық құрамы.
Ауа құрамындағы ең көп болатын элемент мөлшерін ата.
Жер бетінен 20 км биіктікте орналасқан атмосфера қабатын ата.
Атмосфераның жер бетінен 9-15 км қашықтықта орналасқан аумағы:
Қай атмосфера қабатында атмосфералық ауаның 84 %-і бар:
Жер бетінен 50 км биіктікте орналасқан атмосфера қабатын ата.
Тропосфераның ең биік шекарасы қандай биіктікте жатыр?
Литосфераның құрылысы, құрылымы және даму заңдылықтары.
ҚР-ның экологиялық проблемалары. ҚР-ның экологиялық ситуациясы.
Атмосфераның химиялық құрамы.
Атмосфераның апатты ластануының тарихы;
Атмосфераның ластануының антропогендік ошақ-көздері
Атмосфераның осы кездегі проблемалары.
Транспорт және ауа қабаты;
Өндіріс және ауа қабаты;
Пайдалы қазбаларды қазып алу және ауа қабаты;
Атмосфераның ластануының өсімдіктер мен жануарлар дүниесіне әсері.
Атмосфералық ауаның ластануының алдын алу (құқықтық, экономикалық және техникалық аспектілері).
Санитарлық зоналар.
Атмосфераны қорғау туралы заң және нормативтік құжат.
Адам өмірі мен табиғаттағы су маңызы.
Су қасиеттері және тірі зат.
Табиғаттағы су айналымы.
Климатты реттеудегі мұхиттардың маңызы.
Теңіздер, мұхиттар өнімділігі.
Таза су проблемасы.
Су пайдалану нормасы.
Гидросфераның осы кездегі проблемалары
Табиғаттағы табиғи және ластанған судың химиялық құрамы.
Гидросфераны ластаушы заттар. Өзен, көлдер, мұхиттардың ластануының алдын алу және қорғау.
Табиғи және шайынды суларды тазалау. Су тазалау тәсілдері.
Сулы-қорықтық территориялар.
Гидросфераны қорғау туралы заң және нормативтік құжаттар.
Су ресурстарының мониторингі.
Литосфераның осы кездегі проблемалары.
Педосфераның құрылысы, құрылымы және даму заңдылықтары
Топырақ – адамзатты тағам өнімдерімен және шикізатпен қамтамасыз ететін маңызды құрал.
Топырақ құрамы және оның климаттық жағдайлар мен төселме бет сипатымен байланыстылығы.
Топырақ эрозиясы туралы түсінік.
Топырақтың екінші рет тұздануы, батпақтануы, ауыр металлдармен ластануы, бұзылуы т.б. деградациялық құбылыстар.
Қазақстан Республикасының топырағы.
Топырақ - өндірістік маңызды құрал.
Топырақ - биосфера байланысының экологиялық күрме-түйін.
Топырақ құнарлығы.
Табиғи жүйе болып саналатын топырақтың бұзылуы.
Топыраққа антропогенді әсер түрлері.
Топырақ эрозиясы (жел, су, суару). Эрозиядан қорғау шаралары.
Топырақтың екінші рет немесе қайта тұздануы, батпақтануы, ауыр металдармен, пестицидтермен ластануы т.б. деградациялық құбылыстар.
Топырақ ластануының алдын алу.
Рекультивация.
Жерді тиімді пайдалану принциптері.
Жерді тиімді (ұтымды) пайдалану және қорғау туралы заң және нормативтік құжаттар
Топырақ мониторингі. Топырақ мониторингін ұйымдастыру принциптері.
Қазақстанның жер қорлары.
Жерді ұтымды пайдаланудың және қорғаудың құқықтық нормалары.
Қоршаған ортаның осы кездегі проблемалары.
Табиғат ресурстары және оларды қорғау проблемасы.
Табиғат қорғау ережелері мен принциптері.
Табиғатты ұтымды пайдалану.
Энергетикалық және шикізат ресурстарының сарқылуы.
Жер халқы және оның табиғатқа әсері.
Халық санының өсуі.
Азық-түлік және су проблемалары.
Жердегі тіршіліктің сақталуы.
Қазіргі кезеңдегі адамзаттың тұрақты даму проблемасы.
Қоршаған ортаның күйін болжау.
Дж.Форрестердің, Д.Медоуздың, М.Мессаровичтің, В.Леонтьевтің мәліметтері бойынша Жердің ғаламдық дамуы.
Адамзаттың әлемдік экологиялық проблемаларының шешілу жолдары.
Халықаралық табиғи ресурстар.
Халықаралық құқық принциптері
Негізгі экологиялық құқықты атаңыз?
Қоршаған ортаны қорғауда халықаралық ынтымақтастық не үшін қажет?
Қоршаған ортаны қорғау саласындағы халықаралық ынтымақтастықтың құқықтық негіздері.
Қоршаған ортаны қорғауда халықаралық ынтымақтастықтың қандай принциптері қолданылады?
Қоршаған орта мәселелерімен айналысатын халықаралық ұйымдар және қоршаған орта мәселелері бойынша бағдарламалар
БҰҰ қоршаған орта бойынша бағдарламасы - ЮНЕП.
Европалық экономикалық комиссия - ЕЭК.
Табиғи ресурстарды және табиғатты қорғаудың халықаралық одағы - МСОП.
ЮНЕСКО бағдарламасы – «Адам және биосфера».
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (ВОЗ).
Азық түлік және ауыл шаруашылық мәселелері бойынша (ФАО)
Дүниежүзілік метеорологиялық ұйым (ВМО)
Атом энергиясы бойынша халықаралық агенттік (МАГАТЕ) т.б.
Табиғатты тиімді пайдалану және қорғау проблемаларын шешу дамушы және дамыған елдерде қалай жүзеге асады?
ХТҚҰ (МСОП) қашан құрылды және оның ролі?
Қоршаған ортаны қорғау жұмыстарын ұйымдастыруда ЮНЕСКО, ЮНЕП т.б. ұйымдарының ролі қандай?
ҚР қатысатын қоршаған ортаны қорғау және табиғатты пайдалану саласындағы халықаралық келісімдер.
Табиғат қорғау саласында ҚР қол қойған және ратификациялаған келісім шарттар.
ҚР қандай екі жақты, аймақтық және халықаралық келісімдерге қол қойды?
Қоршаған ортаның аймақтық проблемалары
Қазақстан Республикасындағы қоршаған ортаны қорғау проблемалары;
Арал, Балхаш және Семей полигоны өңіріндегі қоршаған ортаны қорғау проблемалары.
Республиканың мұнай өндіретін және өңдейтін аймақтарындағы қоршаған ортаны қорғау проблемалары.
Бүлінген экожүйелерді қалпына келтіру.
Атмосфералық ауа, жер асты және жер беті суларының ластануының алдын алу.
Радиоактивті қалдықтарды көму.
Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар.
Атмосфералық ауаны, жер асты және жер үсті суларын ластанудан қорғау.
Батыс Қазақстан облысы өңіріндегі қоршаған ортаны қорғау проблемалары.
Адам өміріндегі қоршаған ортаның маңызы?
Адамдардың табиғатқа әсерінің жануарлар әсерінен айырмашылығы қандай?
Адамзат қоғамының дамуының этаптары бойынша адамның табиғатқа әсері қалай өзгерді?
11.3 Тест сұрақтары.
«Қоршаған орта туралы ілім» пәні бойынша жоспарланған тест тапсырмалары офис-тіркеуші бөліміне тапсырылады. Төменде мысал келтірілген. Әрбір тапсырмаға жауаптың 5-варианті беріледі.
Тест тапсырмалары курс мазмұнына сәйкес төмендегі бөлімдерді қамтиды:
- Қоршаған орта туралы түсінік.
- Географиялық кеңістік туралы түсінік.
- Жер – тірі материяның тіршілік ету орны.
- Географиялық қабықша және биосфера.
Литосфераның, атмосфераның, гидросфераның, педосфераның құрылысы, құрылымы және даму заңдылықтары.
- Географиялық аймақтылықтың периодтылық заңы.
- Жердің және Қазақстанның ландшафтық аймақтары.
- Биосфера – адамзаттың тіршіілік ортасы.
- Тірі организмдерге әсер-ықпал етуші табиғи факторлар.
- Атмосфера.
- Гидросфера.
- Литосфера.
- Қоршаған ортаның осы кездегі проблемалары.
- Халықаралық ұйымдар мен қоршаған орта мәселелері бойынша бағдарламалар.
- Қоршаған ортаның аймақтық проблемалары.
«Қоршаған ортаны қорғау» пәнінен тест тапсырмаларының үлгілері:
Күн жүйесінің ең алыс планетасын ата:
Плутон
Марс
Юпитер
Меркурий
Нептун
Күн жүйесінің ең жақын планетасын ата:
Шолпан
Марс
Юпитер
Меркурий
Нептун
Ең ауыр планетаны ата:
Шолпан
Марс
Юпитер
Сатурн
Нептун
Ең жеңіл планетаны ата:
Шолпан
Марс
Юпитер
Сатурн
Нептун
Фобос қандай планетаның серігі:
Шолпан
Марс
Юпитер
Сатурн
Нептун
Атмосфераның химиялық құрамы:
50% азот, 27,25% көміртегі, 1,2% аргон
78,08% азот, 20,94% көміртегі, 0,93 аргон
24% азот, 52% көміртегі, 0,93% аргон
78,08 азот, 20,94 көміртегі, 2,6% аргон
21,8% азот, 22,9% көміртегі, 2,7% аргон.
Ауада проценттік мөлшері ең көп элемент:
Аргон
Азот
Золото
Водород
Кислород
Жерден 50 км биіктікте орналасқан атмосфера қабаты:
Тропосфера
Ионосфера
Стратосфера
Экзосфера
Мезосфера
Атмосфераның жер бетінен 9-15 км қашықтықта орналасқан аумағы:
Мезосфера
Ионосфера
Гидросфера
Тропосфера
Стратосфера
Қай атмосфера қабатында атмосфералық ауаның 84 %-і бар:
Мезосфера
Ионосфера
Магнитосфера
Стратосфера
Тропосфера
Тропосфераның жоғары шекарасы:
20-30 км
70-80 км
10-15 км
5 км
40-50 км
Атмосфераның жерге жақын қабатының температурасы, оның құрамындағы көмірқышқыл газы мен кейбір басқа газдардың болуынан жоғарылауын қалай атайды:
Ауа ортасының қарсылығы
Антропогенді стресс
Қышқылдық жаңбырлар
Энергетикалық стресс
Парниктік эффект
Негізгі парниктік газға қандай газ жатады:
Күкірт диоксиді
Метан
Көмір қышқыл газы
Озон
Көміртегі (ІІ) тотығы
Атмосфераны қорғаудың әлеуметтік нәтижелері:
Табиғи ортаның тазаруы
Өндіріс шығындарының қысқаруы
Атмосфера қорғау шығындарының үнемі
Халықтың денсаулығының жақсаруы
Табиғи ортаға зиянның азаюы
Планетаның су қоры мынадан тұрады:
Мұздықтар, атмосфералық ылғалдылық
Теңіз, өзен, су қоймалары
Жер асты бұлақтар, теңіздер, мұхиттар, өзен, су қоймалары
Жердің беткі, асты сулары, мұздықтар, атмосфераның және жердің ылғалдылығынан
Жер ылғалдылығынан, беткі сулардан
Эрозиялар мынадай болады:
Желдік және тұздылық
Жел және су
Техногендік
Улы
Тұздылық және техногендік
Су қоры қалай аталады:
Гидросфера
Стратосфера
Биосфера
Литосфера
Ноосфера
61. Периодсыз ықпал ететін факторлар:
A) Жыл мезгілдерінің ауысуы, жердің өз осінен айналуы
B) Стихиялық құбылыстар, өнеркәсіп сарқынды суларының құрамы
C) Күн көзі жарықтандыру құбылыстары
D) Ылғалдылық, жауын-шашын, температура
E) Суда еріген газ құрамы.
Біріншілік периодты түрде ықпал ететін экологиялық факторларға келесілер жатады:
Жердің айналуы, жыл мезгілдерінің ауысуы
Суда еріген газ құрамы, температура
Адамзат баласының қоршаған ортаға әсері
Ылғалдылық, жарықтық
Стихиялық құбылыстар
Планетаның су қоры мынадан тұрады:
Мұздықтар, атмосфералық ылғалдылық
Теңіз, өзен, су қоймалары
Жер асты бұлақтар, теңіздер, мұхиттар, өзен, су қоймалары
Жердің беткі, асты сулары, мұздықтар, атмосфераның және жердің ылғалдылығынан
Жер ылғалдылығынан, беткі сулардан
Жер бетінің қанша процентін су алып жатады:
100%
50%
15%
35%
71%
Табиғаттағы тұщы су қоры қанша:
21%
10%
30%
3%
90 %
11.4 Өзіндік дайындық үшін сұрақтар тізімі
«Қоршаған орта туралы ілім» пәні бойынша өзіндік дайындық үшін сұрақтар тізімі тиісінше кредит-сағаттар бойынша берілген.
11.5 Емтихан билеттері.
«Қоршаған орта туралы ілім» пәні бойынша емтихан компьютерлік тестілеу әдісімен қабылданады, сондықтан емтихан билеттері жасалған жоқ.
12. Оқу жұмыстарын программалық және мультимедиалық тәсілдерді қолдана отырып жүргізу
№
п/п
|
Электрондық құралдар
|
Барлығы
|
Апта
|
Ескерту
|
Электронды кітапхана
|
Кафедра
|
|
|
1
|
2
|
3
|
4
|
|
5
|
1
|
Видеофильм «Живой мир»
|
|
Биология және экология
|
|
корп № 6, ауд №12
|
2
|
Видеокассета «Земля и Вселенная»
|
|
Физика
|
|
|
3
|
Аскарова У.Б. Экология жане коршаган ортаны коргау [Электронды оку куралы].-Алматы: Нур-Пресс.
|
+
|
|
|
|
4
|
Костарев,А.С. Экология: Электронный учебник .-Уральск: ЗКГУ им. М.Утемисова,2006.-илл.
|
+
|
|
|
|
5
|
Фартушина,М.М. Экология почв с основами почвоведения: Электронный учебник.-Уральск:ЗКГУ им. М. Утемисова, 2007 .-илл.
|
+
|
|
|
|
6
|
Передельский, Л.В. Экология: Электронный учебник. - М: КНОРУС,2009.
|
+
|
|
|
|
7
|
Презентации
|
|
|
|
Оқытушы
|
13. Арнаулы мамандандырылған кабинеттер мен зертханалардың тізімі
Корпус № 5, арнайы жабдықталған кабинет жоқ.
Достарыңызбен бөлісу: |