Барлығы – 180сағат

Дәріс мазмұны

2. Сауалнамалардың сұрақ формалары мен нәтижелерді өңдеу.

Жеке тұлғалық түрлі сауалнамаларды қолдану барысында мынадай нұсқаулар беріледі: «Шын жауап беріңіз», «Жоғары және жзағымды әсер қалдырыңыз». Көптеген зерттеулер барысында жауаптың ақиқаттығының бұрмалану факторы қалыптастырушы табиғатға ие. Дж. Нанели зерттеулері бойынша әлеуметтік қолдайтын жауаптар мынадай қорытынды туғызады:

А) Арнайы қоғамдағы зертелушілердің көбінде жеке тұлғалық ерекшеліктермен қатар әлеуметтік жағымдылық туралы бірдей түсінік қалыптастырылды. Сондықтан жеке тұлғалық сауалнамаларды қолдану барысында зерттелушінің өз жауабын әдейі бұрмалауы мүмкін емес.

Б) Егер тұлғаның әртүрлі ерекшеліктерін зерттейтін сұрақтардан тұратын шкаланы құрайтын болса зерттелушіге тек жақсы немесе жаман деген шарттарды ұсыну қажет:

1) Әрбір зерттелушінің түрлі ерекшеліктері

2) Әрбір зерттелуші сұрақтар мағынасын өзінше түсінеді.

Новаковскаяның анықтауынша, тұлғалық өзгергішиік сауал мағынасының әр түрлілігіне, жауап беру екзінде шешім қабылдау қиындығына, мінез ерекшеліктеріне тәуелді болып келеді. Сұраққа жауап беру кезінде зеттелушінің интеллектуалдық деңгейі де әсер етеді. Сұрақтардың түсініксіздігі, қиындығы қайталама зерттеуде жауаптардың өзгеруіне әкеледі, бұл әдістеменің сенімділігінің аздығын дәлелдейді.

Өзін-өзі бақылау сұрақтары:

1. Жеке тұлғалық сауалнамаларды атаңыз?

2. Айзенк сауалнамасына сипаттама беріңіз.

3. Кеттел сауалнамасы неше фактордан тұрады?

1.Анастази А. Психологическое тестирование. Т1,2 М, 2000

2.Основы психодиагностики /Под ред. Шмелева Д, 1996

3.Сыромятников И.В Психодиагностика .М 2005. 248-270 б.

4.Сопчик Л.Н. Методы психологической диагностики М, 1990

5.Абрамова Г.С. Введение в практическую психологию. М, 1995

6.Диагностика психологического развития /под ред. Шванцары. Прага 1998

7.Бодалев А.А., Столин В.В. Практикум по психодиагностике.,М.,1988. .

8. Шевандрин Н.И. Основы психологической диагностики. М-2003. 1,2,3 кітаптар

№ 21дәріс

Дәріс мазмұны:

1. Тұлғаралық қарым-қатынастарды зерттеу

Тұлғааралық қарым-қатынас сферасының қамтитын саласы көп. Қазіргі кезде психологияда тұлғааралық қарым-қатынасты зерттейтін нақты әдістемелік тәсілдер көптеп кездеседі. Мұндай әдістемелерді жүйелеу әртүрлі негіздерге байланысты:

1. 
   объектілерге объектілерге негізделеді (топтар арасындағы, топішілік қарым-қатынасты диагностикалау)
   
2. 
   зерттеу арқылы шешілетін міндеттерге негізделеді (топтық ынтымақтастық пен бірлікті анықтау т.б.)
   
3. 
   қолданылатын әдістемелердің құрылымдық ерекшеліктеріне негізделеді (сауалнамалар, проективті әдістемелер, социометрия т.б.)
   
4. 
   тұлғааралық қарым-қатынасты диагностикалаудың бастапқы нүктесіне негізделеді (субъективті қалаулар әдістемесі, қарым-қатынасқа қатысушылардың жеке тұлғалы сипаттарын анықтау әдістемелері, тұлғааралық қарым-қатынастардың субъективті бейнеленуін зерттеу әдістемелері т.б.)
   

Тұлғаарлалық қарым-қатынасты жанама бағалау әдістемелері. Бұл әдістемеде тұлғааралық қарым-қатынастарды соның негізінде адамның вербальды емес мінез-құлқы мен паралингвистикалық параметрлеріне эмоционалдық қарым-қатынастың әсері әлеуметтік психологияның заңдылықтарына сәйкес зерттейді. Зерттеу тәсілдерін 3 категорияға бөлуге болады:

А) Ақиқатты ситуацияларды бақылау әдістемелері, бұлар тұлғааралық қарым-қатынас туралы жеткілікті ақпарат береді. Адамдардың немесе топтың проксемикалық мінез-құлқы мен бір-бірімен қарым-қатынастығы дистанциясы сырттай бақылау арқылы анықталады. Зерттеуші жазып алып отырады немесе видеоға түсіріп алады.

Б) Ақиқат ситуацияларды символикалық модельдеу әдістемелері, мұнда зерттелушіге әртүрлі қашықтықтағы орналасқан столдар мен оындықтардың суреттері беріледі. Зерттелушіден қай стол мен орындықта қолайлы сезінетіндігін сұрайды.

В) Проективті әдістемелері.петерсонның әдістемесі жанұялық қарым-қатынасты зерттеуге арналған. Бұған комнатаның моделі, жанұя мүшелерінің ойыншық фигуралары кіреді. Бала «жанұя» ойынын ойнап отырып және жанұя мүшелерін орналастыра оырып, оңай қорытынды жасауға мүмкіндік береді.

Тұлғааралық қарым-қатынасқа әсер ететін жеке-тұлғалық қасиеттерді

диагностикалау. Қарым-қатвынас процесіне әсер ететін жеке тұлғалық қасиеттерді

анықтау өте маңызды. Мұндай қасиеттерді өлшеу үшін тесттер мен шкалалар

құрылды. Олар мынадай қасиеттерді зерттейді:көшбасшылық стилі, беделділік,

сәйкес келушілік, үйренушілік, тұлғалық құндылықтар. Жеке тұлғалық қасиеттерді

зерттеуге арнайы мынадай тесттер қолданылады. Тұлғаны зерттеудің

Калифорниялық психологиялық сауалнамасы (СРІ). 60 жылдары американдық

психолог Дж. Гоух ММРІ принципі бойынша жасады. Бұл сауалнаманың мақсаты –

адамдардың белгілі бір ситуацияда не істейтіндігін және айтатындығын, өзі туралы

басқа адамдардың не ойлайтындығын анықтау. ММРІ-мен салыстырғанда СРІ сау

адамдар үшін арналған және тұлғаның патологиялық емес, әлеуметтік психологиялық

сипаттарын анықтайды. Сауалнама 480 сұрақтан тұрады.

Өзін-өзі бақылау сұрақтары:

1. Қарым-қатынас дегеніміз не?

2.Тұлға арылық қарым-қатынасты зерттеуде қандай әдістерді қолдануға болады?

3. Социометриялық тесттің авторы?

1.Анастази А. Психологическое тестирование. Т1,2 М, 2000

2.Основы психодиагностики /Под ред. Шмелева Д, 1996

3.Сыромятников И.В Психодиагностика .М 2005. 248-270 б.

4.Сопчик Л.Н. Методы психологической диагностики М, 1990

5.Абрамова Г.С. Введение в практическую психологию. М, 1995

6.Диагностика психологического развития /под ред. Шванцары. Прага 1998

7.Бодалев А.А., Столин В.В. Практикум по психодиагностике.,М.,1988. .

8. Шевандрин Н.И. Основы психологической диагностики. М-2003. 1,2,3 кітаптар

№ 22 дәріс