Балашт ҥ с І п қ алие в б а л а л а р а у р у л а р ы о қ у л ы қ Ақтӛбе 1 4

140 
Бҧл бездердің салмағы мен кҿлемі баланың жасына байланысты. Ҥлкен адамдардың 
бҥйрек ҥсті безінің орташа салмағы 13,17 г-ға тең болса, 1 тҽуліктік жаңа туған сҽбидің – 
8,9 г, 1 айда – 6,22 г, 2-12 айда – 3,35 г, 1-5 жаста – 4-6 г, 6-10 жаста – 6,6 гр, 11 жаста – 
8,63 гр болады. 
Бала 10-12 жасқа толғанда бҥйрек безінің қабығы толық қалыптасып бітеді. Ҽр 
жастағы баланың бҥйрек безінің функциялық белсенділігінің айтарлықтай ҿзгешеліктері 
болады. 
Ерте жастағы, мектепке дейінгі жҽне бастауыш класс оқушыларының тҽуліктік бҿлі-
нетін 17-оксикортикостероидтарының мҿлшері, ересек балалардікімен салыстырғанда, 
біраз тҿмен болады. 7 жасқа дейінгі балаларда 17-дезоксикортикостерон (ОКС) 
басымырақ болады. 
Гормондардың жеткіліксіздігінен пайда болатын ауруларға созылмалы жҽне жедел 
бҥйрек ҥсті безінің жетіспеушілігі жатады. Жедел жетіспеушілігінің негізгі себебі болып 
бҥйрек безіне қан қҧйылу немесе жедел ауыр аурулардан кейін оның ҽлсіреуі жҽне 
гормондарға мҧқтаждық артқанда оның белсенділігінің жарамауы есептеледі. Бҧндай 
жағдайда қан қысымы тҿмендеп, ентікпе пайда болады, тамыр соғысы ҽлсіз болады, жиі 
қҧсады, іші ҿтеді, бҥкіл бейнелістер қапыл тҿмендейді. Гиперкалиемия (25-45 ммоль/л-ге 
дейін), гипонатриемия, гипохлоремия байқалады.
ҦЙҚЫ БЕЗІ 
 
Балалар аурулары клиникаларында ҧйқы безінің эндокриндік функциясы негізінен 
кҿмірсулар алмасуына ҽсеріне байланысты зерттеледі. Осыған орай қандағы қант деңгейін 
анықтау жҽне оның кҿмірсулармен организмге тағамдық салмақ тҥсіргенде уақытқа 
байланысты ҿзгеруі негізгі зерттеу тҽсілдері болып табылады. 
Қан сары суындағы глюкозаның деңгейі жҽне оның тҧрақтылығы ҥнемі ҿзгеріп 
отыратын екі процестің жағдайларын кҿрсетеді: глюкозаның қанға тҥсуі жҽне тіндермен 
глюкозаның пайдаланылуы. 
Глюкоза ҿмірлік қажеті бар энергетикалық субстрат: ол орталық жҥйке жҥйесі ҥшін 
жалғыз энергия кҿзі болып табылады: глюкозаның негізгі қайнар кҿзі – тағамдық 
кҿмірсулар. Асқазан-ішек жолында абсорбцияланған глюкоза қақпа венасы арқылы 
бауырға тҥседі жҽне онда гликогенді тҥзуге жҧмсалады. Гликоген барлық тіндерде 
анықталады, бірақ негізінен, ол бауырда жҽне бҧлшықетте қуат қоры ретінде сақталады. 
Бауырда гликогеннің мҿлшері ҽр тҥрлі деңгейде ауытқып отырады жҽне диетаға 
байланысты, оның бҧлшықеттегі мҿлшері адамның физикалық белсенділігімен тікелей 
байланысты. Гликоген қорының жҧмсалу деңгейіне байланысты, глюкоза сҥт қышқылы-
нан, аминқышқылдарынан жҽне басқа қосылыстардан да тҥзілуі мҥмкін. Бҧл глюконео-
генез процессі деп аталады. Сонымен, қандағы глюкоза мҿлшері ҿзара байланысты екі 
процесске байланысты болады: гликолиз жҽне глюконеогенез процесстеріне. Организмде 
глюкоза гомеостазын гормоналды реттеуде негізгі орынды инсулин алады. 
Қанда глюкозаның жоғарлауы инсулиннің бҿлінуін кҥшейтеді, тҿмендеуі – глюкогон 
бҿлінуін белсендіріп, гликогеннің глюкозаға айналуын тудырады. Мҧндай механизм 
қалыпты жағдайда қанда глюкоза концентрациясының тҧрақтылығын ҧстап тҧрады.
Қант диабеті кезінде инсулиннің абсолютті немесе салыстырмалы жетіспеушілігі 
дамиды. 

жүктеу 10,77 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: