эдеби-ториялык б ш м мазмунын игерту жолдарын карастыру эдебиетп окыту
эдю тем еа саласындагы езекп мэселенщ бхр!.
Ш ыгарманьщ керкемдж куатын тану, одан эстетикалык лэззат алу
б елгш б1р дэрежеде окушыньщ эдеби теориялык бш м ш е,
шыгарманьщ теп
мен турш тани бшу кабшетше де катысты екенд1п даусыз. Жалпы б ш м
беретш мектептердщ алдына окушыларды бэсекеге кабшетп тулга етумен
катар, оларды кузыретп азамат болуга бешмдеу талабы бар. Оган кол
жетюзуде эдеби туындыны талдап-окьпудын бала ом]рше типзетш пайдасы
мен бага жетпес мацызын зерттеупп галымдар, э;йскерлер ез ецбектершде
жан-жакты дэлелдеген. Б у п н п тандагы б ш м беру саласыныц басты мш дсп -
окытудьщ сапасын арттыру, сабактыц тш м д ш п н кетеру.
Осы ретте орта
мектепте керкем шыгарманы окыту аркылы эдеби-теориялык б ш м берудщ
эдю тем елк жолдарын, окытудьщ дэстурл1 эдютер1 мен тэсшдер1, жаца
технологияларды утымды пайдалану жаксы нэтиже беретш дю айкын.
Орта мектепте керкем шыгарманы тур мен мазмун б1рл1пнде окытудьщ
тш м д ш гш камтамасыз ететщ непзп
шарттар, окушылардыц эдеби-
теориялык бш1м1 мен сол бш1мд1 ю жузшде колдана бшу б кип мен
дагдыларын калыптастыру аса мацызды. Керкем туындыны окытуды
тутастыкта журпзу, эрб1р керкем бейнеш шыгарманьщ букш кешпкерлер
жуйес)мен, коршаган ортамен, когаммен, жазушы ойы, авторлык устаныммен
байланыстыра, шыгарманьщ идеялык-саяси багытымен
кабыстыра карастыру
б ш м алудыц нэтижесш камтамасыз етедг
Мектепте эдебиет теориясынан машмет беруде кезделетш максат пен
кезекте турган м1ндет - окушыньщ эдеби-теориялык мэселелер жайындагы
угымдарын
калыптастырып,
соныц
нэтижесшде
оларга
эдебиеттану
гылымыньщ непзш ен б ш м беру. Бул мш детп тек жалан эдебиет теориясын
окыту мен орындап шыгу мумкш емес. Демек, эдеби-теориялык мэселелер
керкем эдебиетт!, соныц ш ш д е эдеби шыгармаларды окып уйрену непзш де
жузеге асады. Нэтижесшде эдеби б ш м мен тэрбиелк удерю б1ршеп-61р1
ажырамай, окшауланбай езара жымдасып б!р тутас жуйемен ж у р п зш п
отырады. Муныц
вз\
эдебиет теориясы мектепте дербес пэн ретшде окылмай,
багдарламада камтылган оку материалы непзшде журпзшедГ Эрине, кейб|р
курдел1рек
эдеби-теориялык угымдар кейде, етшген жэне е т ш п отырган
эдеби материалдыц непзш де ез алдына дербес сабак ретшде окылуы да
мумкш. Будан эдебиет теориясын окытудьщ н еп зп принцишне келетш зиян
жок, кайта окушылардыц оку материалдарын толык туан уш е жагдай
тугызады.
Непз1нде мектеп багдарламасында эдеби жанрдьщ барлык тур1 д е р л к
окытылады. Эйтсе де, бупнде мектеп практикасында эдеби-теориялык б ш м
ж ецш детш п б ер ш п жур. Оныц б1р себеб] мектептеп эдеби б ш м н щ максат-
мшдеттерш жете тусшбеуден туындайды. Мэселен,
жалпы б ш м стандарты
мен оку багдарламасында1 орта б ш м децгешнщ езшде «...окылган
1 Казак эдебиет
1
пэш бойынша казак мектептерше арналган багдарлама. V - IX, X -
XI сыныптар, - А., 2013.
142
шыгарманьщ ои казыгы, сюжет:, композициясы, жанрлык сипаты, кешпкер-
лер1, ондагы халыктык одет-гурыи. салт-дэстурлер ке р тю и табигат суреп
шыгармадагы адам герш ш к мэселелер, сез кол даны стар зерделешп, окушыны
кызыктыратын окигалар жайлы п ш р алмасуга кец орын бершедЬ> делшген.
«Казак эдебиетЬ> оку пэншщ мщдеттер! ретшде де «окушыларга тел
эдебиеттщ улттык сипатын, ондагы халыктыц эдет-гурып,
салт-санасыньщ
кершюш, жанрлык, сти л ьд к ерекш елктерш , керкем туындыныц идеялык-
адамгерш ш к мэнш тусшдору; керкем шыгармадагы мазмун мен форма
тутастыгын, тарихи-эдеби мэл!меттсрдщ непзш жэне эдебиет теориясын
мецгерту; эдеби-теориялык б ш м ш сауатты колдана алу, ауызша жэне
жазбаша тш ш дамыту»1 деген мэселелер койылган.
Эдебиеттщ тарихи курсы жаратылыстану багыты мен гуманитарлык
багытка ж ктелуш е байланысты базалык децгейдщ 10-11
сыныптарына
арналган оку багдарламасында «казак эдебиеп туралы жалпы угымдары бар,
окырмандык
мэдениетшщ
непздер!
калыптаскан,
керкем
туындыны
рационалды жэне эмоционалды мецгере алатын,
Достарыңызбен бөлісу: