Б. Д. Жумакаева к азак эдебиетш окыту эдктемеа Окулыц «Кыздар универси тет!»


Эдеби жанр угымын цалыптастырудыц дидактикалык, мацсат



жүктеу 11,29 Mb.
Pdf просмотр
бет90/148
Дата04.10.2023
өлшемі11,29 Mb.
#43647
1   ...   86   87   88   89   90   91   92   93   ...   148
Kazak adebietin okytu adistemesi 2015 Zhumakatva

Эдеби жанр угымын цалыптастырудыц дидактикалык, мацсат,
мтдеттери
Жалпы б ш м беретш мектептерде эдебиетп окытудьщ ен 
мацызды мэселелершщ б!р1 - керкем туындыньщ те п мен жанрлык 
ерекш елиш
таныта 
окыту. 
Эдебиеттану 
саласындагы 
зерттеулердщ
б)разында керкем шыгарманыц эстетикалык кызметш таныту мэселесш 
мейлшше жетшд1ру к аж етгш п кетершген.
Э дебиетп окыту эдютемесшде эдебиетп жанрлык ерекшелштерше 
катысты окыту мэселес! жан-жакты зерттеуд! кажет етед). С’ебео1 мектепте 
эдеби-теориялык б ш м калыптастыру мэселес1 арнайы зерттеу нысанына 
алынбаган. 
Дегенмен 
эдюкер-галымдар 
тарапынан 
аталган 
мэселе 
эдютемелж енбектерде сез етшедт ЭДоцыратбаев «Жогары кластарда 
окушылардьщ эдеби-теориялык ^гымдарын калыптастыру» ж еш нде жазган.1 
Шыгарманыц керкем компоненттерш таныту мэселесшен эдютемелж 
нускаулык жазган эдюкер - Т.Акшолаков.2 Эдюкердш ецбепнде мектеп 
окулыгында камтылган поэзиялык, прозалык шытармаларга талдау жасалган. 
Керкем шыгарманыц эстетикалык 
табигатын таныту - жазушы стилш 
таныту мэселелер! карастырылган. Ал К-Мырзагалиев эдебиетп к оку 
сыныптарында эдеби-теориялык утымдарды окытуга катысты м^галш дерге 
эдютемелж кемекип курал жазды. 3 Эдюкер орта буын сыныптарда 
шыгарманыц композициясы мен сюжетш, жанр турлерш таныту, керкем 
бейнелеуцп сездер туралы .угымды калыптастыру жолдарын 
сол ту сташ
мектепте!! эдеби б ш м мазмунына. багдарламада _усыпылган шыгармалар 
мысалында талдайды. Одан берще мектеп багдарламасы элденеше езгерш, 
эдеби-теориялык б ш м мазмуны да толыга туе кеш б ел гш . Б у н и н мектеп 
багдарламаларында камтылган эдеби б ш м мен оку материалдары бойынша
1
Крцыратбаев Э. Эдебиетп окыту методикасы А., Мектеп, 1966. -94.
2
Акшолаков Т. Шыгарманыц керкем ашыктарыи таныту. А., Рауан, 1998. - 283 б.
3
Мырзагалиев. К,. Эдебиет сабагында эдеби-теориялык угымдарды окыту. А., 
Мектеп, 1973.-115 б.
141


эдеби-ториялык б ш м мазмунын игерту жолдарын карастыру эдебиетп окыту 
эдю тем еа саласындагы езекп мэселенщ бхр!.
Ш ыгарманьщ керкемдж куатын тану, одан эстетикалык лэззат алу 
б елгш б1р дэрежеде окушыньщ эдеби теориялык бш м ш е, шыгарманьщ теп
мен турш тани бшу кабшетше де катысты екенд1п даусыз. Жалпы б ш м
беретш мектептердщ алдына окушыларды бэсекеге кабшетп тулга етумен 
катар, оларды кузыретп азамат болуга бешмдеу талабы бар. Оган кол 
жетюзуде эдеби туындыны талдап-окьпудын бала ом]рше типзетш пайдасы 
мен бага жетпес мацызын зерттеупп галымдар, э;йскерлер ез ецбектершде 
жан-жакты дэлелдеген. Б у п н п тандагы б ш м беру саласыныц басты мш дсп -
окытудьщ сапасын арттыру, сабактыц тш м д ш п н кетеру. Осы ретте орта 
мектепте керкем шыгарманы окыту аркылы эдеби-теориялык б ш м берудщ 
эдю тем елк жолдарын, окытудьщ дэстурл1 эдютер1 мен тэсшдер1, жаца 
технологияларды утымды пайдалану жаксы нэтиже беретш дю айкын.
Орта мектепте керкем шыгарманы тур мен мазмун б1рл1пнде окытудьщ 
тш м д ш гш камтамасыз ететщ непзп 
шарттар, окушылардыц эдеби- 
теориялык бш1м1 мен сол бш1мд1 ю жузшде колдана бшу б кип мен 
дагдыларын калыптастыру аса мацызды. Керкем туындыны окытуды 
тутастыкта журпзу, эрб1р керкем бейнеш шыгарманьщ букш кешпкерлер 
жуйес)мен, коршаган ортамен, когаммен, жазушы ойы, авторлык устаныммен 
байланыстыра, шыгарманьщ идеялык-саяси багытымен кабыстыра карастыру 
б ш м алудыц нэтижесш камтамасыз етедг
Мектепте эдебиет теориясынан машмет беруде кезделетш максат пен 
кезекте турган м1ндет - окушыньщ эдеби-теориялык мэселелер жайындагы 
угымдарын 
калыптастырып, 
соныц 
нэтижесшде 
оларга 
эдебиеттану 
гылымыньщ непзш ен б ш м беру. Бул мш детп тек жалан эдебиет теориясын 
окыту мен орындап шыгу мумкш емес. Демек, эдеби-теориялык мэселелер 
керкем эдебиетт!, соныц ш ш д е эдеби шыгармаларды окып уйрену непзш де 
жузеге асады. Нэтижесшде эдеби б ш м мен тэрбиелк удерю б1ршеп-61р1 
ажырамай, окшауланбай езара жымдасып б!р тутас жуйемен ж у р п зш п
отырады. Муныц 
вз\
эдебиет теориясы мектепте дербес пэн ретшде окылмай, 
багдарламада камтылган оку материалы непзшде журпзшедГ Эрине, кейб|р 
курдел1рек эдеби-теориялык угымдар кейде, етшген жэне е т ш п отырган 
эдеби материалдыц непзш де ез алдына дербес сабак ретшде окылуы да 
мумкш. Будан эдебиет теориясын окытудьщ н еп зп принцишне келетш зиян 
жок, кайта окушылардыц оку материалдарын толык туан уш е жагдай 
тугызады.
Непз1нде мектеп багдарламасында эдеби жанрдьщ барлык тур1 д е р л к
окытылады. Эйтсе де, бупнде мектеп практикасында эдеби-теориялык б ш м
ж ецш детш п б ер ш п жур. Оныц б1р себеб] мектептеп эдеби б ш м н щ максат- 
мшдеттерш жете тусшбеуден туындайды. Мэселен, жалпы б ш м стандарты 
мен оку багдарламасында1 орта б ш м децгешнщ езшде «...окылган
1 Казак эдебиет
1
пэш бойынша казак мектептерше арналган багдарлама. V - IX, X -
XI сыныптар, - А., 2013.
142


шыгарманьщ ои казыгы, сюжет:, композициясы, жанрлык сипаты, кешпкер- 
лер1, ондагы халыктык одет-гурыи. салт-дэстурлер ке р тю и табигат суреп 
шыгармадагы адам герш ш к мэселелер, сез кол даны стар зерделешп, окушыны 
кызыктыратын окигалар жайлы п ш р алмасуга кец орын бершедЬ> делшген.
«Казак эдебиетЬ> оку пэншщ мщдеттер! ретшде де «окушыларга тел 
эдебиеттщ улттык сипатын, ондагы халыктыц эдет-гурып, салт-санасыньщ 
кершюш, жанрлык, сти л ьд к ерекш елктерш , керкем туындыныц идеялык- 
адамгерш ш к мэнш тусшдору; керкем шыгармадагы мазмун мен форма 
тутастыгын, тарихи-эдеби мэл!меттсрдщ непзш жэне эдебиет теориясын 
мецгерту; эдеби-теориялык б ш м ш сауатты колдана алу, ауызша жэне 
жазбаша тш ш дамыту»1 деген мэселелер койылган.
Эдебиеттщ тарихи курсы жаратылыстану багыты мен гуманитарлык 
багытка ж ктелуш е байланысты базалык децгейдщ 10-11 сыныптарына 
арналган оку багдарламасында «казак эдебиеп туралы жалпы угымдары бар, 
окырмандык 
мэдениетшщ 
непздер! 
калыптаскан, 
керкем 
туындыны 
рационалды жэне эмоционалды мецгере алатын, 

жүктеу 11,29 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   86   87   88   89   90   91   92   93   ...   148




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау