Қазақстан Республикасының туристік саласын дамытудың 2020 жылға дейінгі тұжырымдамасы Мазмұны

Үкіметінің

2016 жылғы « »

№ қаулысына

қосымша
Қазақстан Республикасы

Үкіметінің

2014 жылғы «19» мамырдағы

№ 508 қаулысымен

бекітілген

Қазақстан Республикасының туристік саласын дамытудың 2020 жылға дейінгі тұжырымдамасы

Мазмұны

1. 
   ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ТУРИЗМ ИНДУСТРИЯСЫНЫҢ АҒЫМДАҒЫ ЖАЙ-КҮЙІН ТАЛДАУ
   

Қазақстан Республикасының туристік саласын дамытудың 2020 жылға дейінгі тұжырымдамасы Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың 2012 жылғы 27 қаңтардағы «Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту – Қазақстан дамуының басты бағыты» атты Қазақстан халқына Жолдауын іске асыру мақсатында және Қазақстан Республикасының туризмін дамытудың әзірленген жүйелі жоспарларына, Ақмола облысының Бурабай курорттық аймағын, Алматы қаласының маңындағы тау шаңғы аймағын, Кендірлі демалыс аймағын, сондай-ақ Шығыс Қазақстан облысында туризмді дамытудың кластерлік бағдарламасының мастер-жоспарына сәйкес әзірленді.

Бұдан басқа, Тұжырымдама Мемлекет басшысы Н.Ә. Назарбаевтың бес институционалдық реформасын іске асыру бойынша «100 нақты қадамның» Ұлт – жоспары (57, 86-қадам) шеңберінде көзделген негізгі қағидаттарды, сондай-ақ Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі стратегиялық даму жоспарымен белгіленген экономиканы әртараптандырудың басты бағыттарына және «Қазақстанның әлемнің ең дамыған 30 мемлекетінің қатарына кіруі жөніндегі тұжырымдама туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2014 жылғы 13 қаңтардағы № 732 Жарлығына сәйкес, Қазақстанның 2050 жылға дейін ұзақ мерзімді даму стратегиясын іске асыруды ескереді.

Әлемдегі ең ірі және серпінді дамыған салалардың бірі туристік сала болып табылады. Дүниежүзілік туристік ұйымның деректері бойынша туризм әлемдік ЖІӨ 9% (тікелей және жанама әсерді ескергенде), тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің әлемдік экспортының 6% иеленеді. Осы салада шамамен 100,9 млн. адам жұмыс істеуде, бұл ретте, әлемдегі әрбір 11 жұмыс орны туризм саласына құрылады. Туризм, коммуникациялар және көлік, құрылыс, сауда, ауыл шаруашылығы және т.б. сияқты аралас салаларға әсер ете отырып, өңірлердің әлеуметтік-экономикалық дамуына ықпал етеді.

Қазақстан бай туристік-рекреациялық әлеуетке ие бола отырып, туризмнің жеткілікті деңгейде дамымауымен сипатталады. Оның ЖІӨ үлесі (тұру және тамақтану бойынша көрсетілетін қызметтер ғана есептеледі) шамамен 0,9%-ды құрайды. 2015 жылы туристік қызметтен түскен кіріс көлемі 236,4 млрд. теңгені құрады, бұл 2010 жылғы деңгейден 2 есеге жуық артық (126,5 млрд. теңге). Салада жұмыспен айналысатындар саны 103,6 мың адамды құрады. Туристік қызметтен республикалық бюджетке төленген салықтар мен өзге де міндетті төлемдер 2015 жылы 11,0 млрд. теңгені құрады.

2015 жылдың жай-күйі бойынша Қазақстанда 2 031 туристік ұйым, 118 355 төсек-орын сыйымдылығы бар 2 338 орналастыру орны жұмыс істеді, бұл алдыңғы жылдың көрсеткішіне қарағанда 8,5%-ға артық. Орналастыру орындарының жалпы санының 65,2%-ын қонақ үйлер құрайды, олардың 11,5%-ы – санаты бар, 53,7% – санаты жоқ қонақ үйлер, ал 34,8%-ы өзге де орналастыру орындары екендігін атап өту қажет. Негізгі бөлігі (64,1%) тиісінше Шығыс Қазақстан (15,9%), Ақмола (13,6%), Алматы (13,1%), Қарағанды (8,9%) облыстарында, сәйкесінше Астана (6,8%) және Алматы (5,8) қалаларында шоғырланған.

2015 жылы қонақ үйлердегі төсек-орын толтырылымы 23,5%-ды (2014 жылы – 22,0%) құрады.

Санаты бар қонақ үйлерде толтырылымның орташа көрсеткіші 24,7%-ды, санаты жоқ қонақ үйлерде 20,7% құрады. Бұл ретте, толтырылуының ең жоғары деңгейі 5* санатты қонақ үйлерде (27,7%), 4* қонақ үйлерде 27,1%, ең төмеңгі деңгей 2* санаты бар қонақ үйлерде (21,0%) тіркелген. Өзге де орналастыру орындарында осы көрсеткіш 25,6%-ды құрады.

2015 жылы төсек-орын толтырылымының неғұрлым жоғары деңгейі Батыс Қазақстан облысында – 30,3%, Атырау облысында - 29,1%-ды, Маңғыстау облысында – 26,8%-ды және Шығыс Қазақстан облысында – 26,7% құрады. Ең төменгі толтырылымның деңгейі Ақмола (15,5%), және Солтүстік Қазақстан (16,8%) облыстарында тіркелген. Астана және Алматы қалаларында қонақ үйлерге толтыру тиісінше 25,0% және 27,5%-ды құрады.

Сыныпталмайтын орналастыру объектілерінің орындары санының айтарлықтай көптігінің нәтижесі төмен сапалы сервис және бағасының жоғарылығын ескере отырып, келушілердің аздығы болуы мүмкін.

Қонақ үйлер қызметтерінің деңгейі жоғары орналастыру орындарында тұру бағасы әлемнің жетекші туристік дестинацияларындағы осыған ұқсас қонақ үйлерге қарағанда айтарлықтай жоғары. Астана және Алматы қалаларындағы 5* қонақ үйлеріндегі стандартты нөмірдің орташа құны Еуропаның жетекші қалалары мен әлемнің туристік дестинацияларындағы орташа бағаларға қарағанда 20% қымбат.

Басқа орналастыру орындарында – пансионаттарда, туристік базаларда, паналарда, кемпингтерде, келушілерге арналған жатақханаларда және басқаларда көрсетілетін қызметтердің бағалары айтарлықтай төмен.

Жоғарылатылған бағалар орналастыру орындарының төмен деңгейде толуына, бәсекелес ортаның жетіспеушілігіне және бизнес-туристерден күшті тәуелділікке байланысты. Қонақ үйлер қызметтерін қоса алғандағы, ұсынылатын туристік қызметтер шектеулі сервиспен көрсетіледі және әлсіз реттелген болып табылады.

Тұруға және авиабилеттерге жоғары бағалар Қазақстанға тур бағасын едәуір ұлғайтатынын және тиісінше халықаралық нарықтағы баға бойынша оның бәсекеге қабілеттілігін төмендететінін атап өткен жөн.

Қазақстандағы ішкі және келу туризміне сұраныстың 2000 жылдан бастап 2007 жыл кезеңінде артуы, экономикалық дағдарысқа байланысты 2008 және 2009 жылдары төмендеуі байқалды. 2010 жылы экономиканың қайта қалпына келуімен 2011 жылы туризмге сұраныс жаңғыртылды және 2014 жылы рекордтық деңгейге жетті. 2015 жылы келушілер санының өсуі 2010 жылмен салыстырғанда 49,4% құрады, оның ішінде:

1. 
   2010 жылғы 2 548 868 келушіден 2015 жылы 3 807 666 келушіге дейін;
   
2. 
   2010 жылғы 5 629 201 түнеуден 2015 жылы 7 017 070 түнеуге (төсек-тәулік) дейін ұлғайды.
   

1. 
   орналасу объектілерінің санаттары бойынша: келушілердің 85,4%-ы қонақ үйлерге (келушілердің 41,7%-ы санаты бар қонақ үйлерге, 43,7%-ы санаты жоқ қонақ үйлерге), келушілердің 14,6%-ы өзге орналасу жерлерге орналасқан (2012 жылы өзге орналастыру орындарындағы келушілердің үлесі 13,6%-ды құрады);
   
2. 
   өңірлер бойынша: тіркелген келушілердің 49,1%-ы Астана (19,0%) және Алматы қалаларында (19,0%) және Шығыс Қазақстан облысында (11,1%) тіркелген, ал 2013 жылы қызмет көрсетілген келушілердің құрылымы Астана (18,4%), Алматы (17,6%) қалаларында және Шығыс Қазақстан облысында (11,7%) 47,7%-ды құрады.
   

4) сапарға шығу мақсаттары бойынша: іскерлік және кәсіптік – 54,1%, демалыс және бос уақыт – 45,6%, басқа мақсаттарда – 0,3%. 2013 жылы сапарға шығу мақсаттарының құрылымы мынадай болды: іскерлік және кәсіптік – 60,0%, демалыс – 33,7%, достар мен туыстарға бару – 3,7%, дін мен қажылық – 0,4%, емдік және сауықтыру процедуралары – 0,4%, дүкендерге бару – 0,4%, және өзгелер – 1,4%. Қазақстандықтар шетелдік келушілермен салыстырғанда демалыс және бос уақыт мақсатында көбірек саяхатқа шыққанын (51,7%), бұл уақытта резидент еместер көбінесе іскерлік және кәсіптік мақсаттарда (81,7%) келгенін атап өту қажет.

Жоғарыда баяндалғаннан көрінгендей, Қазақстандағы туризм негізінен жергілікті халыққа, сондай-ақ шетелдік резиденттердің іскерлік және кәсіптік сапарларына келіп тірелетіндігі көрінеді.

2015 жылы Қазақстанға келген, барлық шетелдік резиденттердің жалпы саны 6 430,2 мың адамды құрады, бұл 2014 жылға қарағанда 1,5%-ға артық. Шетелдік резиденттердің көпшілігі көршілес үш елден: Өзбекстан Республикасынан (33,3%), Ресей Федерациясынан (27,8%) және Қырғыз Республикасынан (20,7%) келген. Келулердің негізгі себептері жеке (75,4%) сапарлар болды, ал қызмет бабымен іссапарлар – (16,2%), туризм мақсатында (1%-дан төмен) болды. Республикаға шет елден келушілердің көпшілігі отбасыларында немесе достарында тоқтайды, транзитпен өтеді немесе бір күнге ғана келеді (бір күндік келушілер).

Қазақстан Республикасы азматтарының шетелге шығу саны 2015 жылы 11 302,5 мың адамды құрады, бұл 2014 жылға қарағанда 8,2%-ға артық. Қазақстандықтар туристік, бизнес бойынша және басқа сапарларды қосқанда, халықаралық сапарларға 2,0 млрд. АҚШ долл. жұмсайды, дәл осы құжат бойынша резидент еместерге 1,6 млрд. АҚШ долларына қызмет көрсетілген. Осылайша елдің төлемдік теңгерімі «Сапарлар» атты құжат бойынша шамамен 384,3 млн. АҚШ долларын құрап, көп жылдан бері теріс болып келеді.

Қазақстан Түркия Республикасы, Қытай Халық Республикасы, Біріккен Араб Әмірліктері, Тайланд Корольдігі сияқты елдерге «туристік донор» болып қалып отыр, одан туризм индустриясы қарқынды дамуда, жаңа жұмыс орындары құрылып, төлем балансының құрылымы жақсаруда және халықтың әл-ауқаты артып келеді.

Қазақстандық туристердің сыртқа шығу туризміне сұранысы Қазақстандағы туристік дестинациялар мен орналастыру объектілері үшін бизнес үлесінің жоғалуын білдіреді. Сондықтан, республикада туризмнің сапалы дамуы арқылы қазір шетелде демалатын жергілікті туристердің белгілі бір саны туризмге жұмсалатын шығындарды ел шегінде қалдыра отырып, қазақстандық туристік дестинацияларды таңдайды деп болжауға болады.

Республикада туризмді жеделдетіп дамытуға қиындық келтіретін негізгі себептерге мыналар жатады:

1) туризм орындарындағы инженерлік, көліктік және әлеуметтік инфрақұрылымның жеткіліксіз дамуы, туристік объектілерге жетудің қиындығы, туристер демалатын жерлердегі қызмет көрсету деңгейінің жоғары болмауы, жол бойы инфрақұрылымы объектілерінің сервис сапасының және санының жеткіліксіздігі;

2) туризм саласында білікті кадрлардың жетіспеушілігі – оның ішінде білімнің академиялық сипаты, білім бағдарламаларының еңбек нарығының талаптарынан, өндірістердің қажеттіліктерінен, жұмыс берушілердің күтуінен біршама алшақтығы және т.б.;

3) орналастыру орындарын айқындаудың, сондай-ақ орналастыру орындарының белгілі бір түріне қолданылатын стандарттардың болмауы, заңнамада Қазақстан Республикасының азаматтарына қатысты қолданылатын әлеуметтік туризмді реттеу қағидаларының болмауы бөлігінде туризм индустриясы мен қонақ үй бизнесін нормативтік реттеудің жеткіліксіз деңгейі;

4) туристік бизнесті дамыту үшін ықтимал кедергілер, оның ішінде әкімшілік кедергілердің болуы;

5) мәдениет және спорт бағыттарын қоса алғанда, туристік саланы дамытудың кешендік тәсілін іске асыру үшін мүдделі мемлекеттік органдардың жеткіліксіз деңгейде үйлестіруі.

Туризмді дамытудың негізгі экономикалық көрсеткіштерінің өзгерісін талдай келе, қазақстандық туризмнің әлеуеті толық іске асырылмай отыр деген қорытындыға келуге болады, өйткені туристік саланы дамыту көліктік-логистикалық жүйенің қажетті инфрақұрылымын қамтитын, оның ішінде туристік көрсетілетін қызметтерге қазақстандық және шетелдік азаматтардың қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін кең мүмкіндікті қамтамасыз ететін Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасы (автомобильдік, авиациялық, теміржол) арқылы өткізу пункттерін реконструкциялауды ескере отырып, қазіргі заманғы бәсекеге қабілетті туристік кешенді құруға тікелей байланысты. Туристік кешенді құру бюджетке салықтық түсімдер, шетелдік валюта ағыны, жұмыс орындары санының өсуі есебінен еліміздің экономикасының дамуына да едәуір үлес қосады, сондай-ақ мәдени және табиғи мұраның сақталуына және оңтайлы пайдаланылуына бақылауды қамтамасыз етеді.

Аталған Тұжырымдамада Horwath HTL, Ecosign Mountain Resort Planners Ltd, THR, IPK International ірі халықаралық консалтингілік компаниялардың ұсынымдары, сондай-ақ Қазақстандағы туристік әлеуетке 2012 жылы жүргізілген зерттеулердің нәтижелер ескерілген.

Туризмді экономиканың басым бағыты ретінде айқындаған елдердің халықаралық тәжірибесін талдау туристік қызметті мемлекеттік қолдаудың бірқатар тиімді шараларын көрсетті:

1) қарама-қайшы басымдықтарды қоса атқару үшін елдің басшылығы тарапынан бірқатар жылдар бойы келе жатқан тура саяси ерік және қолдау.

Осы Жоспарды іске асыру үшін 2007 жылы бірнеше мемлекеттік кәсіпорын базасында туризм инфрақұрылымына инвестициялау бойынша жаңа оператор – SMIT (Марокко туризмдегі инжиринг қоғамы) құру жөнінде шешім қабылданды. SMIT мынадай міндеттерді іске асырады: жаңа жағалаудағы курорттық аймақтарды салуға жер учаскелерін бөлу; осы аймақтарды салуға арналған мастер-жоспарлар мен ТЭН әзірлеу, жер учаскелерін сатып алу және сату, инфрақұрылымды салу және жеке инвесторлар тарту. Сондай-ақ, «Пайымдау – 2010» стратегиясын іске асыру кезінде ЕО-мен ашық әуе кеңістігі туралы 2006 жылғы екіжақты шарт шеңберінде әуе бағытын ырықтандыру елдің туристік саласын дамыту үшін зор мәнге ие болды.

Әуе бағытын ырықтандыру, көбінесе, жаңа әуе желілерінің әуе тасымалдаушыларына және еуропалық бюджеті аз әуе тасымалдаушыларына қону құқығын беруден; AtlasBlue және Jet4You жаңа ұлттық бюджеті аз әуе тасымалдаушыларын және жаңа әуе бағыттарын құрудан тұрады. Бұл шаралар әуе билеттеріне бағалардың айтарлықтай төмендеуіне және халықаралық жолаушылар (туристер) ағынының жалпы ұлғаюына әкелді.

Малайзия. 90-жылдардан бастап туризм Малайзияны дамытудың бесжылдық экономикалық жоспарларында маңызды орын алып келеді. Осы жоспарлар шеңберінде салықтық жеңілдіктер беру (түсімге салынатын салықтан босату немесе қонақ үйлерді және басқа туристік объектілерді кеңейтуде және жаңғыртуда кері инвестициялау кезіндегі жеңілдіктер; импорттық баждардан толық босату) арқылы ауыл шаруашылығы, экологиялық, круиздік және туризмнің басқа да түрлерін дамыту үшін стратегия қалыптастырылды.

2) мамандандырылған агенттіктерді, қорлар мен операторларды құру арқылы ірі курорттық аймақтарды дамытуға мемлекеттің тікелей қаржылық қатысуы.

3) қаржылық жеңілдіктер және туристік объектілерге инвестициялауды қолдау тетіктері.

4) индустрияның өсуіне қарай мемлекеттік-жекешелік әріптестікке жоспарлы шығуға мемлекеттік бастама

Шетелдік инвесторлар да капиталға қатысты мемлекет кепілдіктерін алды, шетел қатысатын жергілікті компаниялар секілді алынған кірістерді шетелге шығару құқығына ие болды.

5. 
   туризмнің инженерлік-коммуникациялық, көліктік және «жұмсақ» инфрақұрылымын құруды тікелей мемлекеттік қаржыландыру (білікті кадр ресурстарымен қамтамасыз ету, ақпараттық қамтамасыз ету), сондай-ақ туристік индустрияда неғұрлым маңызды жобалар құру.
   

Осы мысалдардың барлығын елде туристік саланы дамыту үшін күшті серпін тұрғысынан да, сол сияқты мемлекеттік инвестицияларды қайтару есебінен де сәтті деп атауға болады.

Қазақстандағы келу және ішкі туризмді дамыту бірқатар нарықтық үрдістерге – жалпы туризмге, экономикаға, демографияға, экологияға, технологияға және өзге де салаларға байланысты болады.

Туризмнің негізгі ұзақ мерзімді үрдістері тұтастай алғанда мыналар болып табылады:

1. 
   халықаралық келушілер саны мен халықаралық туризмнен түсетін кірістерді кейіннен арттыра отырып, халықаралық туризмді тұрақты дамыту, бұл тұтастай алғанда Қазақстандағы туризм индустриясын дамыту үшін жағымды нарықтық негізді қамтамасыз етеді;
   
2. 
   Қытай Халық Республикасы, Үндістан Республикасы, Таяу Шығыс және Ресей Федерациясы сияқты дамушы сыртқы нарықтарда артып келе жатқан туристік сұраныс. Бұл елдердің географиялық орналасуы аталған нарықтар үшін туристік өнімдерді әзірлеу және олардың Қазақстанға аумақтық жақындығының арқасында оларды салыстырмалы түрде жеңіл іске асыруға мүмкіндік береді;
   
3. 
   Қазақстанға осы нарықтарда өзінің тартымды және бірегей туристік өнімдерін іске асыруға мүмкіндік беретін Еуропа сияқты дамыған сыртқы нарықтардағы едәуір жоғары және тұрақты сұраныс;
   
4. 
   перспективада Қазақстанның туристік ұсынысына ықтимал бәсекені білдіретін Әзірбайжан Республикасы, Қытай Халық Республикасы, Грузия, Қырғыз Республикасы, Монғолия, Ресей Федерациясы, Түркіменстан және Өзбекстан Республикасы сияқты дамушы дестинациялардан артып келе жатқан туристік ұсыныс;
   
5. 
   дамыған, сол сияқты, дамып келе жатқан туристік дестинациялар арасындағы жоғары, артып келе жатқан және белсенді бәсекелестік, бұл қазақстандық ұқсастардан осы нарықта барабар ұстанымға ие болу, сонымен бірге оның үздіксіз өзгеретін жағдайларына бейімделу қабілетін талап етеді.
   

қолайлы экономикалық перспективалар және ЖІӨ-нің, кірістердің және Қазақстан ішіндегі тұтынушылар арасында және Қытай Халық Республикасы, Үндістан Республикасы, Таяу Шығыс және Ресей Федерациясы сияқты дамушы сыртқы нарықтарда саяхаттарға биімділіктің күтіліп отырған өсуі, бұл ішкі және сыртқы дамушы, әсіресе, Қазақстанға жақын орналасқан нарықтарда туристік өнімдерді әзірлеу және өткізу мүмкіндігін береді; тұтынушылардың бағаға деген сезімталдығының артуына алып келетін Еуропа және Америка Құрама Штаттары секілді дамыған нарықтардың экономикалық тұрақсыздығы өз кезегінде өте қымбат туристік өнімдерге өзінің қаупін төндіреді, бірақ, сонымен бірге қолжетімді сапалы туристік өнімдердің бәсекеге қабілеттілігін арттырады.

1. 
   әсіресе, Еуропа сияқты дамыған нарықтарда орта жастағы және зейнет жасындағы адамдар санының артуы, бұл неғұрлым есейген шақтағы тұтынушыларға туристік өнімдерді әзірлеу және өткізу мүмкіндігін береді: маусымнан тыс, мәдени, сауықтыру және СПА-саяхаттар және т.б.;
   
2. 
   жыл бойы демалысқа арналған қысқа мерзімді үзілістер санының көбеюіне алып келетін жұмыс істейтін халықтың бос уақыты санының қысқаруы;
   
3. 
   жастар арасында әртүрлі қызықты саяхаттарды дайындау және іске асыру мүмкіндігін беретін белсенді демалысқа деген қызығушылықтың артуы;
   
4. 
   барлық жастағы адамдардың жүріс-тұрысында (немесе өмір салтында) «космополиттілікке» деген бейімділіктің артуы – әлемге саяхат жасауға талпыну, өзге мәдениет пен ландшафтылармен танысу – бұл бірнеше саяхаттарды дайындауға және іске асыруға және Қазақстанды бірегей туристік өнімдері бар жаңа туристік дестинация ретінде көрсетуге мүмкіндік береді;
   
5. 
   «креативті» туристік өнімдерді әзірлеу және өткізу үшін мүмкіндіктер беретін әсіресе, Еуропа сияқты дамыған сыртқы нарықтағы тұтынушылар арасында өзін-өзі дамытуға және/немесе «өзін өзі шақыруға» ұмтылысының артуы.
   

1. 
   «табиғат аясындағы» туристік өнімдерді әзірлеу және өткізу мүмкіндіктерін беретін қоршаған ортаны сақтау және қорғау саласындағы қоғамдық сананың артуы, экологиялық тұрақты болып табылатын: жаяу туризм, велотуризм, салт атты серуендеу және құстарды бақылау;
   
2. 
   климаттың өзгеруіне байланысты туындаған ел экономикасындағы өзгерістер қызметтерді жергілікті жеткізушілердің, туроператорлардың және көлік компанияларының жаңа жағдайларға бейімделу қажеттілігін туғызады.
   

1. 
   өз кезегінде туристерді көптеп тарта отырып, осындай технологияларды енгізетін объектілердің имиджіне оң ықпал ететін объектілерді салу және пайдалану кезінде экологиялық қауіпсіз және энергия үнемдеуші технологиялар мен процестерді пайдаланудың артуы;
   
2. 
   жаңа маршруттарды енгізу, жаңа (бюджеттік) әуе тасымалдаушылар құру, қолданыстағы әуежайларды жаңғырту және жаңаларын салу арқылы әуе қатынасын қарқынды дамыту, бұл, жиынтығында, Интернетті пайдаланудың өсуімен қатар сапарлар санын арттырады;
   
3. 
   жарнама үшін де, сол сияқты туристік өнімдерді сату үшін де компаниялардың интернет қатысуы болуының қажеттілігіне негізделген туристік өнімдерді іздеуде және сатып алуда Интернетті пайдаланудың артуы;
   
4. 
   туризммен байланысты барлық секторларда әртүрлі технологиялық қосымшаларды – туризмге және қонақ үй бизнесіне байланысты смартфондарға арналған қосымшаларды, автомобильдерге арналған GPS және т.б. пайдаланудың артуы.
   

1. 
   денсаулыққа, қауіпсіздікке және әл-ауқатқа байланысты барлық мәселелерде жоғары сапа стандарттарын орнату мен қолдау қажеттілігін білдіретін және өз кезегінде кейбір туристік дестинацияларды басқалардан тартымды ететін денсаулық, жеке қауіпсіздік және әл-ауқат туралы қамқорлыққа деген үрдістің өсуі;
   
2. 
   визасыз немесе жеңілдетілген визалық режимі бар елдерге шетелдік туристердің көп санын тартуға мүмкіндік беретін кірме туристер үшін визалық талаптарды алып тастайтын немесе жеңілдететін дестинациялар санының өсуі.
   

2. 
   
   жүктеу 0,68 Mb.
   
   Достарыңызбен бөлісу: