21-сурет. ТҚҚ жинау мен кәдеге жарату жөніндегі қызмет көрсетулерді ағымдағы қамтамасыз ету
Қалдықтарды жинауға, қайта өңдеуге және кәдеге жаратуға арналған инфрақұрылым дамымаған. Технологиялар мен инфрақұрылым экономикалық ынталандырулардың, сондай-ақ басқа да уәжді аспектілердің болмауы себебінен заманауи талаптарға сай келмейді - мысалы, кейбір нормалар мен талаптар бар, бірақ мемлекет тарапынан бақылаудың жеткіліксіз болуынан оларды орындау деңгейі төмен. Одан басқа, қалалық қалдықтардан қайта өңдеу мен қордалау немесе энергия алу жолымен қосылған құнды алу деңгейін жоғарылату мақсатында қалдықтарды кәдеге жарату секторында жергілікті органдар мен бизнес үшін ынталандыру шаралары жеткіліксіз қолданылады. Сөйтіп, қайта өңдеу көлемдері тұрмыстық қатты қалдықтардың жалпы көлемінің 5 пайызынан кем болып отыр.
Іс жүзінде Қазақстан қалдықтарды басқарудың кешенді жүйесін жаңадан түзуі қажет, өйткені, шын мәнінде, ұйымдық және құқықтық шеңберлер жоқ. Қалдықтарды ұтымды пайдалануға арналған нормалар жеткіліксіз, ал неғұрлым кешенді жүйені құру мен оның жұмыс істеуі үшін жауапкершілік бөлінбеген. Инфрақұрылымның дамуы мен жұмыс істеуін орнықты қаржыландыруды қамтамасыз ету үшін қаражат жоқ.
Бұл жүйені қалыптастыру мынадай тәсілдерді пайдалану арқылы іске асырылуға тиіс:
а) қызмет көрсетулердің толық спектрін ұсына әрі ландшафтарды жан-жақты қорғай отырып, қалдықтарды кәдеге жаратудың келісілген жүйесін құру;
б) қайта өңдеу мен қайталама пайдалануды кеңінен қолдануға көше отырып, полигондар санын қысқарту, сондай-ақ қалдықтарды кәдеге жарату есебінен пайдалы заттар мен материалдар, отын алу;
в) құн жасау тізбегі шеңберінде, одан тысқары да өнімді көп айналымды пайдалана отырып, тұйық цикл экономикасын дамыту;
г) экологиялық ахуалды жақсарту және қоршаған ортаға техногендік әсерді азайту.
Өнеркәсіптік қалдықтар көлемін барынша азайту үшін мынадай іс-шараларды жүзеге асыру қажет:
1) пайдалы заттарының болуы, сондай-ақ қалдықтардың экологиялық қауіпсіздік стандарттарына 100 пайыз сәйкес келуі тұрғысынан осы қалдықтардың ірі полигондарының бәріне түгендеу жүргізу;
2) осы Қалдықтарды жіктеу қағидаларын пысықтау және қалдықтардың шынайы көлемі мен полигондар орналастырылған жерлердің жай-күйін көрсету үшін оларды Еуропалық стандарттарға сәйкес келтіру;
3) қалдықтарды қайта өңдеудің экономикалық орындылығын айқындау үшін, сондай-ақ оларды стандарттарға сәйкес келтіру үшін қажетті инвестицияларды айқындау үшін аталған қалдықтардың ірі полигондарының бәрінде техникалық-экономикалық зерттеу жүргізу;
4) 100 пайыз қалдықтар үшін қауіпті және уытты қалдықтарды қайта өңдеу/көму нұсқаларын айқындау;
5) экономикалық және экологиялық әсерін бағалау негізінде одан әрі өңдеу үшін аталған қалдықтарға басымдық беру және 100 пайыз байыту қалдықтарын қайта өңдеу әрі қауіпсіз сақтау жөніндегі жобаларды іске асыруды ынталандыру үшін қажетті қаржыландыру көздері мен тиісті ынталандыруды айқындау;
6) өнеркәсіптік қалдықтарды қайта өңдеу жөніндегі инфрақұрылым мен кәсіпорындар қалыптастыру және олардың орнықты жұмыс істеуі үшін ынталандырулар енгізу;
7) саясатты әзірлеу мен өнеркәсіптік қалдықтарды қадағалауды жүзеге асыру үшін түрлі министрліктер, ведомстволар арасындағы өзара іс-қимыл жасаудың нақты тетігін әзірлеу;
8) химиялық заттарды реттеудің заңнамалық тетіктерін жетілдіру, денсаулық сақтау, еңбек қауіпсіздігі және оны қорғау, өнеркәсіптік қауіпсіздік, қоршаған ортаны қорғау саласындағы, оның ішінде химиялық өнім тізіліміне қатысты заңнаманы «Химиялық өнімнің қауіпсіздігі туралы» Заңның талаптарымен үйлестіру;
9) құрамында орнықты органикалық ластағыштар мен басқа да қауіпті қалдықтар бар қалдықтарды жою жөніндегі технологияларды қоса алғанда, экологиялық қауіпсіз технологиялар мен процестерді енгізуді қамтамасыз ету;
10) химиялық заттарды жіктеу мен таңбалаудың халықаралық жүйесін енгізу;
11) шығарындылардың тізілімін жасай әрі химиялық заттарды өңірлік және ұлттық деңгейлерде ауыстыра отырып, химиялық заттардың статистикалық есептілігі мен есебін жетілдіру;
12) жерүсті және жерасты суларының, топырақ пен атмосфералық ауаның ластануы туралы дұрыс деректерді жедел алу үшін аумақтық талдамалық зертханалардың материалдық-техникалық жарақтандырылуын қамтамасыз ету.
ТҚҚ проблемасын шешу үшін мынадай іс-шараларды іске асыру қажет:
1) ТҚҚ-ның үлкен үйінділерінің бәрінде мұқият аудит жүргізу және оларды қопсыту жөніндегі шараларды айқындау;
2) ТҚҚ-ны қайта өңдеу мен кәдеге жарату жөнінде мемлекеттік бағдарлама әзірлеу, ол мынадай аспектілерді қамтиды:
2050 жылға қарай 50 пайызға дейінгі көлемде ТҚҚ-ны қайта өңдеудің және 2050 жылға қарай үлесі 100 пайызға дейін өсуге тиіс экологиялық және санитариялық талаптарға сай келетін полигондарда ТҚҚ-ның қалдық көлемін жинақтаудың нысаналы деңгейін айқындау, яғни елдегі полигондардың бәрі 2050 жылға қарай ең заманауи экологиялық және санитариялық талаптарға сай келуі тиіс;
тұтынушылардан тұрмыстық қалдықтарды бөлек жинауды енгізу;
қайта өңделген материалдардан алынатын пайданы ескере отырып, рентабельділік нормасы айқындалған операциялық шығындар мен осы салаға инвестицияларды жабуға кепілдік беретін тарифті есептеу әдістемесін айқындау;
ораудың, электрондық және электрлік жабдықтардың, көлік құралдарының, аккумуляторлардың, жиһаздың және басқа да тауарлардың пайдаланылғаннан кейінгі қалдықтарын жинауға және кәдеге жаратуға жұмсалатын шығыстардың бір бөлігін жабу мақсатында өндірушінің кеңейтілген жауапкершілігі қағидатын енгізу;
саланы дамыту үшін бюджет ресурстары есебінен инвестициялар тарту тетігін, оның ішінде ірі қалаларда мемлекеттік-жекеше әріптестік арқылы және шағын елді мекендерде муниципалдық құрылымдар деңгейінде тарту тетігін әзірлеу;
аумақтарды кеңінен қамти отырып, тұрмыстық қалдықтарды бәсекелі негізде басқаруға келісімшарттар жасасу;
ТҚҚ-ны жинау мен кәдеге жаратуға тарифтерді белгілеу кезінде халықтың әлеуметтік осал топтарына арналған мемлекеттік қолдау шараларын айқындау;
3) анаеробика, компостинг немесе биогаз сияқты жаңа технологияларды пайдалана отырып, ТҚҚ-ны қайта өңдеу мен сақтау стандарттарын жаңарту;
4) 2015 жылға дейін ТҚҚ-ны жинауды, тасымалдауды, қайта өңдеуді, кәдеге жаратуды және сақтауды бақылау үшін нормативтік-құқықтық база жасау;
5) ТҚҚ-мен жұмыс істеу саласындағы нысаналы көрсеткіштерге қол жеткізуді мониторингтеу үшін статистикалық ақпарат жинауды, өңдеуді және беруді жетілдіру.
Достарыңызбен бөлісу: |
