Ұйымдастыру комитеті
1-сұрақ. Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қоры қашан ашылады және жұмыс істеп бастайды?
Жауап: 2013 жылғы 3 шілдеден бастап «Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы» 2013 жылғы 21 маусымдағы № 105-V Қазақстан Республикасының Заңы күшіне енді.
2013 жылғы 31 шілдеде «Мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ базасында акционерлік қоғам нысанында коммерциялық емес ұйым түрінде «Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорын құру туралы» № 747 Үкіметтің қаулысы қабылданды.
Қазіргі кезде міндетті зейнетақы жарналары, міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары есебінен зейнетақымен қамсыздандыру туралы шарт жасау, өзгерту немесе тоқтату тәртібін қамтитын БЖЗҚ зейнетақы қағидалары әзірленуде және БЖЗҚ мен зейнетақы жинақтары салымшыларының (алушыларының) құқықтары, міндеттері мен жауапкершілігі белгіленеді.
БЖЗҚ зейнетақы қағидаларын Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітетін болады.
БЖЗҚ-да жеке зейнетақы шотын ашу БЖЗҚ зейнетақы қағидаларында көзделген нысан бойынша жазылған салымшы өтінішінің негізінде жүзеге асырылады.
Салымшы «Зейнетақы төлеу жөніндегі мемлекеттік орталық» РМҚК-дан зейнетақымен қамсыздандыру шарты туралы мәліметтерді зейнетақымен қамсыздандыру шартын жасаған жеке тұлғалардың бірыңғай тізіміне енгізу туралы электронды хабарламаны БЖЗҚ алған күннен бастап зейнетақымен қамсыздандыру туралы шартқа қосылған болып саналады.
2-сұрақ. Жеке зейнетақы қорларының салымшыларына олардың қаражатын БЖЗҚ-ға аудару үшін қандай да бір әрекет жасаулары керек пе?
Жауап: БЖЗҚ зейнетақы жинақтары БЖЗҚ-ға берілген салымшылармен (алушылармен) жасалған барлық зейнетақымен қамсыздандыру шарттары бойынша құқықтық мирасқор болып табылады.
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі БЖЗҚ-ға зейнетақымен қамсыздандыру туралы шарттар бойынша зейнетақы активтерін және жинақтаушы зейнетақы қорларының міндеттемелерін беру қағидаларын әзірледі. Соған сәйкес зейнетақымен қамсыздандыру туралы шарттар бойынша зейнетақы активтерін беру-қабылдау кестесі және жинақтаушы зейнетақы қорларының міндеттемелері бекітіледі, және де бұл барынша жақын уақытта жүзеге асырылатын болады.
Осы кестені іске асыру үшін зейнетақы активтерін беру және міндеттемелері, оларды орындау мерзімдері мен жауапты тұлғалар жөніндегі іс-шаралар жоспары, сондай-ақ БЖЗҚ-ға жинақтаушы зейнетақы қорлары беретін құжаттар мен ақпарат тізбесі жасалатын болады.
«Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы» Заң күшіне енген сәттен бастап, яғни биылғы жылдың 3 шілдесінен БЖЗҚ-ға зейнетақымен қамсыздандыру туралы шарттар бойынша зейнетақы активтері мен міндеттемелерді беру аяқталғанға дейін:
1) салымшылардың (алушылардың) жинақтаушы зейнетақы қорларынан сақтандыру компанияларына зейнетақы жинақтарын аудару;
2) салымшылардың (алушылардың) зейнетақы жинақтарын бір жинақтаушы зейнетақы қорынан басқасына ауыстыру тоқтатылады.
Осылайша, міндетті зейнетақы жарналары есебінен жинақтаушы зейнетақы қорларымен зейнетақымен қамсыздандыру туралы шарттары бар салымшыларға БЖЗҚ-мен қосымша шарт жасау жөнінде қандай да бір әрекет жасау талап етілмейді.
3-сұрақ. Жеке қорлар қамтамасыз ете алмаған инвестициялық табыстылықтың тиісті деңгейін БЖЗҚ қамтамасыз ете алады ма?
Жауап:
Иә, бұл дұрыс. Жинақтаушы зейнетақы қорлары өз активтерін жеткілікті түрде диверсификациялай алмады. Бүгінгі таңда зейнетақы активтерінің 87%-ы Қазақстанда, оның ішінде жартысына жуығы мемлекеттік құнды қағаздарға салған. Шетелдік активтер 9%-ды құрайды. Қолданыстағы нормативтік құқықтық актілер бойынша ЖЗҚ активтерінің кемінде 20%-ы мемлекеттік құнды қағаздарға салынуы керек болатын, ал шетелде активтердің 40%-ына дейін орналастыруға болады. ЖЗҚ асыра сақтанып, мемлекеттік құнды қағаздардағы жинақтарды Қазақстанның ішінде инвестициялады. Қатердің аз екені түсінікті, соған сәйкес табыстылығы да төмен.
Осыған байланысты зейнетақы активтерінің инвестициялық табыстылығын арттыру үшін мыналар іске асырылды:
Бірінші. Инвестициялық стратегияға сәйкес келетін мемлекетіне, активтердің сыныбы мен валютасына қарай БЖЗҚ түрлі портфельдерін қалыптастыру бойынша ҚР Президентінің жанындағы зейнетақы активтерін басқару жөніндегі кеңесті белгілеу шаралары қабылданатын болды,
Екінші. Ішкі, сыртқы инвестициялық портфельді басқарушылары қамтамасыз етуге тиісті зейнетақы активтерінің инвестициялық табыстылығының деңгейін ҚР Ұлттық Банкі айқындайтын болады. Бұл ретте инвестициялық портфельді басқарушы ұйымдар конкурстық негізде сайланады.
4-сұрақ. Қазір жұмыс істеп тұрған жинақтаушы зейнетақы қорлары (ЖЗҚ) не істейді?
Жауап: Қазіргі ЖЗҚ-лар:
- тиісті лицензиясы болған жағдайда зейнетақы активтерін басқару жөніндегі тендерлерге қатысуға құқығы бар (құнды қағаздар нарығы туралы қолданыстағы заңнама шеңберінде) инвестициялық қызметті жүзеге асыратын компания, не
- азаматтарды ерікті зейнетақы жарналарын тартатын ерікті жинақтаушы зейнетақы қор болып қайта құрылуы мүмкін.
Үшінші жол – бұл Қордың жабылуы.
5-сұрақ. Жинақтаушы зейнетақы қорларынан бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорына беру кезінде салымшылардың зейнетақы жинақтарының сақталуы қамтамасыз етіле ме?
Жауап: Салымшылардың зейнетақы жинақтары БЖЗҚ-ға толық көлемде аударылады деп сендіре аламыз. Сондай-ақ әрбір салымшы алдын ЖЗҚ хабардар етіп отырған зейнетақы жинақтарының көлеміне сәйкес өз зейнетақы жарналары мен инвестициялық табыстарының сомасы туралы ақпаратты ала алады.
Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қоры зейнетақы жинақтары бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорына берілген салымшылармен (алушылармен) жасалған барлық зейнетақымен қамсыздандыру шарттары бойынша құқықтық мирасқор болып табылады.
Жеке ЖЗҚ-дан БЖЗҚ-ға зейнетақы активтерін беру тәртібі жақын уақытта заңнамалық тұрғыдан регламенттеліп, жүзеге асырылады.
Міндетті зейнетақы жарналары, міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары бойынша мемлекеттің зейнетақы жинақтарының сақталуы жөніндегі кепілдік сақталатын болады.
6-сұрақ. Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорын құру салымшылардың зейнетақы жинақтарын бюджетке аударудың (мемлекеттің меншігіне алу) басы болып жүрмей ме?
Жауап:
Бюджетке зейнетақы жинақтарын беру (мемлекеттің иелігіне беру) азаматтардың өз жинақтарына меншікті құқығынан айырылуы дегенді білдіреді.
Мұндай шаралар 2008-2010 жылдары (әлемдік қаржылық дағдарыстың шиеленіскен кезі) бірқатар елдерде бюджеттік тапшылықты жою үшін қабылданған болатын. Мысалы, Аргентина және Венгрияда ЖЗҚ зейнетақы активтері толық мемлекет меншігіне өткен, ал Шығыс Еуропа және Балтық жағалауы елдерінде міндетті зейнетақы жарналарының мөлшерлемесі азайтылды. Мемлекеттің иелігіне өткен зейнетақы активтері, сондай-ақ бюджетке салық түрінде түсетін міндетті зейнетақы жарналарының бір бөлігі қосымша зейнетақы бағдарламаларын қаржыландыруға /зейнетақы төлеуге жұмсалды.
Бұлармен салыстырғанда, құрылатын Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорында салымшылардың (алушылардың) жеке зейнетақы шоттары жүйесі сақталады, онда жұмыс істеп тұрған ЖЗҚ-дан азаматтардың жеке жинақтары толық көлемде аударылады. Сол себепті де, бұл салымшылардың зейнетақы жинақтарын мемлекеттің иелегіне беру дегенді білдірмейтінін атап өтеміз.
7-сұрақ. Комиссиялық сыйақы мөлшерлемесі жоғары?
Жауап: қолданыста болған ҚР заңнамасында комиссиялық сыйақының шекті көлемі мынадай:
- бір айға зейнетақы активтерінің 0,05 пайызы;
- есептелген инвестициялық табыстың 15 пайызы мөлшерінде белгіленген болатын.
Енді комиссиялық сыйақы мөлшері 2 есеге азайтылды:
- бір айға зейнетақы активтерінің 0,025 пайызы;
- инвестициялық табыстың 7,5 пайызы мөлшерінде.
Бұл азаматтарымыздың зейнетақы жинақтарының көлеміне оң ықпалын тигізетін болады.
Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының көрсетілген комиссиялық сыйақы мөлшері БЖЗҚ өздерінің қызметін қаржыландыру қажеттігіне (филиалдық желіні дамыту, халыққа қызмет көрсетудің қосымша орындарын ашу, бағдарламалық техникалық кешен инфрақұрылымы және т.б.) және БЖЗҚ зейнетақы активтерін инвестициялық басқарғаны үшін басқарушы компанияларға сыйақы төлеу қажеттігіне орай есептелді.
Бұл ретте БЖЗҚ комиссиялық сыйақы мөлшерін жыл сайын Ұлттық Банк бекітіп отырады және БАҚ-тарда жарияланатын болады.
Сонымен қатар комиссиялық сыйақының жоғарыда көрсетілген көлемі шекті болып табылады және БЖЗҚ қызметінің тиімділігіне қарай азаюы да мүмкін. Мұндай құқық заңнамалық тұрғыдан ҚР Ұлттық Банкіне берілген.
ІІ. ЕРІКТІДЕН МІНДЕТТІ КӘСІПТІК ЗЕЙНЕТАҚЫ
ЖАРНАЛАРЫНА ӨТУ
Зейнетақы жүйесін жаңғырту бағытындағы қайта құрулар қолданыстағы үлгінің ерекше еңбек жағдайларында жұмыс істеуімен байланысты тәуекелдерді өтей алмауына байланысты.
Еңбек жағдайлары зиянды жұмыспен айналысатын адамдарды зейнетақымен қамсыздандырудың ерікті кәсіптік схемасы тиісті деңгейде дамымағанын атап өткен жөн. Ол ЕКЗЖ есебінен зейнетақы жинақтарын көбейтіп және 53-55 жаста зейнеткерлікке шығуға мүмкіндік береді деп болжанған еді. Алайда, қазіргі уақытта 4 мыңнан аса адам жүйеге қатысушы болып табылады, ал олардың жинақтары бар болғаны 100 млн. теңгені құрайды.
Еңбек жағдайлары ерекше жұмыста істейтін адамдардың жұмыстарының ерекшеліктерін ескере отырып 2014 жылғы 1 қаңтардан бастап міндетті кәсіптік зейнетақы жарналарына (МКЗЖ) өту жүзеге асырылатын болады.
Бұл енді еңбек жағдайлары зиянды жұмыстарда істейтін адамдардың дербес зейнетақы шоттарына 15 пайыз зейнетақы жарналары түсетін болады, оның 10 пайызы қызметкердің өзінің еңбекақы төлеу қорынан және 5 пайызы жұмыс беруші есебінен жүргізіледі. Бұл олардың жүйеге үздіксіз қатысқаны (30 жылдан кем емес) және жүйелі түрде аударғаны (жылына 12 рет) кезінде зейнеткерлікке ерте шығуы үшін жеткілікті зейнетақы жинақтарына мүмкіндік береді.
Бұл ретте жұмыс берушіге де жүктеме азаяды, өйткені кәсіптік зейнетақы жарналарына төленетін сома салық төлемдерін жүзеге асырған кезде шегерімге жатқызылады.
Бұдан басқа, осы санаттағы адамдар үшін:
1) базалық зейнетақы төлемдері;
2) 1998 жылғы 1 қаңтарға кемінде 6 ай стажы болған кезде ынтымақты (еңбек) зейнетақы;
3) жалпыға ортақ белгіленген зейнеткерлік жасқа толғанға дейін жалпы еңбек ету қабілетінен айрылу жағдайына Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорынан төленетін әлеуметтік төлемдер;
4) еңбек жарақатынан және кәсіби аурулар салдарынан еңбек ету қабілетінен айрылған кезде сақтандыру компанияларынан төленетін өмірлік сақтандыру төлемдері сақталады.
Бүгінде, міндетті кәсiптiк зейнетақы жарналарының салымшылары меншікті қаражаты есебiнен олардың пайдасына міндетті кәсiптiк зейнетақы жарналарын жүзеге асыратын өндірістердің, жұмыстардың, қызметкерлер кәсіптерінің тiзбесiн дайындау жұмысы аяқталды.
Тізбе жобасының түпкілікті нұсқасы 17 бөлімнен - өндіріс түрлерінен және кәсіптер, лауазымдар және оларды біріктіретін мазмұндардың атаулары көрсетілген үш мыңнан астам ұстанымдардан тұрады.
Міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары зиянды, қауіпті жағдайлардағы еңбегі еңбек жағдайлары бойынша өндірістік объектілерді аттестаттау нәтижесімен расталған қызметкерлерге қолданылады, аттестаттауды өткізу тәртібін еліміздің Үкіметі айқындайды.
Еңбек жағдайлары бойынша өндірістік объектілерді аттестациялау мамандандырылған 146 ұйымда жүргізілуде. Аталған ұйымдарды еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган өндірістік объектілерді аттестациялау бойынша қызметтерді жүргізу құқығына аккредиттеуге тиіс.
Еңбек жағдайлары бойынша өндірістік объектілерді аттестациядан өткізу сапасын бақылауды мемлекеттік еңбек инспекторлары жүзеге асырады.
Сондықтан, ұсынылатын шаралар зейнетақы жүйесінің тұрақтылығын күшейтеді және еліміздегі артып келе жатқан өмір деңгейін зейнетақымен қамсыздандыру шегінің барабарлығын арттырады.
Достарыңызбен бөлісу: | 
