2-мысал. баланың туған күніне дейін соңғы 2 жыл әлеуметтік аударымдар жүргізілген орташа айлық табысы 1399,5 мың теңге (75 ең төмен жалақы) құрайтын жұмыс істейтін әйелді алатын болсақ. Ұсынылып отырған тетік бойынша 11 196 теңге мөлшерінде міндетті зейнетақы жарналарын бюджеттен қосымша субсидиялауды ескере отырып, оның жалпы зейнетақы аударымдары айына 18 660 теңгені құрайды.
IV. халықты жинақтаушы зейнетақы жүйесімен қамтуды кеңейту
Қазақстанның еңбекке қабілетті халқының жинақтаушы зейнетақы жүйесіне қатысуының ағымдағы деңгейі 67,7 %, оның ішінде жалдамалы қызметкерлер 98 %-ын құрайды.
Сондықтан, жинақтаушы зейнетақы жүйесінің тартымдылығын арттыру, көлеңкелі сектор қызметкерлерінің еңбек қатынастарын заңдастыру және өзін-өзі жұмыспен қамтыған халықтың жинақтаушы зейнетақы жүйесімен қамтылуын кеңейту жөнінде ұсыныстар қарастырылуда.
Өзін-өзі жұмыспен қамтыған азаматтардың негізгі үлесі жалақының 10 % мөлшерінде зейнетақы жарналарын төлейді.
Егер қарапайым есептеулер жүргізетін болсақ, онда осындай жарналарды жүзеге асыратын азаматта 35 жылда қандай жинақ болатынын есептеуге болады: жыл сайын адам 23 мың теңгедей жинайды (егер 2013 жылды алатын болсақ), тиісінше 35 жыл ішінде жинақтар 42 ең төменгі жалақыны құрайды. Мұндай жинақтар 3,5 жылға ең төменгі жалақы мөлшерінде зейнетақы төлеуге жетеді.
Егер өзін-өзі жұмыспен қамтыған адамдар зейнетақы жүйесіне қатыспайтын болса, зейнеткерлік жасқа толған кезде оларға жасына байланысты мөлшері ең төменгі күнкөріс деңгейінің 50 пайызынан аспайтын әлеуметтік жәрдемақы төленеді, ол 2013 жылдың үлгісі бойынша 9330 теңгені құрайды.
Бұл мәселені шешу үшін мынадай жұмыстар жоспарлануда:
- өзін-өзі жұмыспен қамтығандардың мәртебесін нақтылау және оларды нәтижелі жұмыспен қамтуға тарту жөнінде (Жұмыспен қамту 2020 картасы шеңберінде) жүргізілетін шараларды ескере отырып, өзін-өзі жұмыспен қамтығандардың мәртебесін алған адамдарды жинақтаушы зейнетақы жүйесіне міндетті қатыстыру туралы талап енгізілетін болады;
- жарналарды төлеу тәртібі өзгереді; өзін-өзі жұмыспен қамтыған адамдар бүкіл табысын жариялап, осы сомадан зейнетақы жарнасын төлеуге тиіс болады.
- ең төменгі кепілдіктер жүйесі өзгертіледі.
Қазақстан Республикасы Президентінің зейнетақымен қамсыздандыру жүйесін 2030 жылға дейін одан әрі жаңғырту жөнінде кешенді шаралар әзірлеу бойынша тапсырмалары
Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына 2013 жылғы 7 маусымдағы үндеуінде жария еткен тапсырмаларын ескер отырып, халықты әлеуметтік қорғау деңгейіне мемлекеттің, жұмыс берушінің және қызметкердің ынтымақты жауапкершілігін көздейтін зейнетақымен қамсыздандыру жүйесін 2030 жылға дейін одан әрі жаңғыртудың кешенді шаралары әзірленетін болады, атап айтқанда:
А) жұмыс істейтін әйелдер үшін бала туу және бала күтімі бойынша демалыста болған кезеңінде міндетті зейнетақы жарналарын мемлекеттің субсидиялауы.
Әйелдердің бала күтімі бойынша демалыста болуы, біріншіден жинақтаушы зейнетақы жүйесіне қатысу өтілінің үзілуіне, екінші жағынан – зейнетақы жинақтары мөлшерінің объективті түрде артта қалуына (ерлермен салыстырғанда) әкеледі.
Есептеулер міндетті әлеуметтік сақтандыруға қатысушылар (бала бір жасқа толғанға дейін оның күтімі бойынша) үшін жүзеге асырылатын әлеуметтік төлемдерден міндетті зейнетақы жарналары ұсталған жағдайда бала күтімі бойынша демалыста болған кезеңде (Заң бойынша – 3 жыл) жинақ мөлшері тиісінше 2,5 есеге төмендейді.
2014 жылғы 14 қаңтардан бастап әйелдердің бала күтімі бойынша демалыста болған кезеңінде міндетті зейнетақы жарналарын субсидиялау көзделген. Бюджеттен субсидияланатын міндетті зейнетақы жарналары Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорының қаражаты есебінен төленетін әлеуметтік төлемдерден ұсталатын зейнетақы жарналарымен қоса белгіленетін болады. Бұл ретте міндетті зейнетақы жарналарының жиынтық мөлшері аударымдар объектісі ретінде ескерілген бұрынғы табыстан 10 % құрайды.
Ел Парламенті Мәжілісінің қарауына енгізілген «2014 – 2016 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы» Қазақстан Республикасы Заңының жобасында көрсетілген мақсаттарға 30,6 млрд. теңге сомада шығыстар көзделген.
Қазіргі уақытта Мемлекет басшысының бала бір жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты табысынан айрылған жағдайда әлеуметтік төлемдер алушылардың міндетті зейнетақы жарналарын субсидиялау жөніндегі бастамаларын сүйемелдеуді көздейтін заң жобасы әзірленді. Аталған норма әйелдердің зейнетақы жарналарының мөлшерін көбейтуге септігін тигізеді және ана мен баланы қолдауға бағытталады.
Б) жұмыс берушінің есебінен барлық қызметкерлер үшін 5 % міндетті зейнетақы жарналарын енгізу.
Міндетті жинақтаушы деңгей шеңберінде әрбір қызметкер (салымшы) өзінің қарттығын қамтамасыз етуге (өзінің табыстарынан 10 пайыз міндетті зейнетақы жарналары) жауапкершілікте болады. Бұл ретте, мемлекет зейнеткерлікке шығу және өмір бойы базалық зейнетақы төлемдерімен қамсыздандыру кезінде әрбір салымшы бойынша зейнетақы жинақтарының нақты құнына кепілдікті қамтитын бірқатар мәселелер бойынша жауапты болады.
Осыған байланысты, жұмыс берушілердің өз қызметкерлерінің пайдасына аударатын міндетті зейнетақы жарналары енгізіледі. Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының жұмыс нәтижелерін ескере отырып, аудару тәртібін, осы жарналарды қалыптастыру және пайдалану тетігін әзірлеу ұсынылады.
Осындай негізде қол жеткізілетін базалық және ерікті құрамдауыштарды сақтау кезінде жұмыс берушілердің тікелей қатысуы есебінен міндетті деңгейде зейнетақымен қамсыздандыру көздерін кеңейту зейнетақы жүйесінің қаржылық тұрақтылығын күшейтеді және зейнетақы төлемдерінің сәйкестігін және зейнетақымен қамсыздандыру деңгейінің халықаралық стандарттарға сәйкестігін қамтамасыз етеді.
В) жұмыс беруші есебінен міндетті кәсіптік зейнетақы жарналарын кезең-кезеңімен тағы 5 пайызға арттыру (жыл сайын 1%).
2014 жылдан бастап еңбек жағдайлары зиянды және қауіпті жұмыстармен айналысатын қызметкерлердің еңбегін пайдаланатын жұмыс берушілер есебінен еңбекақы қорынан 5 % мөлшерінде міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары енгізіледі.
Кәсіптік жүйені одан әрі дамыту мақсатында міндетті кәсіптік зейнетақы жарналарының мөлшерлемесі 5-тен 10 %-ға дейін кезең-кезеңімен арттырылатын болады.
Осы өзгерістер:
- зиянды өндірісте жұмыс істейтін қызметкерлердің әлеуметтік қорғалуына және жұмыс берушілердің жауапкершілігін арттыруға;
- жұмыс берушінің салық салу базасындағы кәсіптік зейнетақы жарналарын шегеруге жатқызу бөлігінде салық жеңілдігі бойынша нормалардың сақталуына әкеледі.
Осылайша, зиянды және қауіпті өндірістерде жұмыс істейтін адамдар үшін зейнетақы жинақтары айтарлықтай тез көбейетін болады, өз кезегінде, оларға зейнетақы төлемдерін ерте алу мүмкіндігін беріледі. Бұл жүйеге үздіксіз (кемінде 30 жыл) қатысқан және жарнаны ұдайы (жылына 12 рет) аударған кезде зиянды және қауіпті еңбек жағдайларында жұмыс істейтін адамдарға 50 жасқа жеткенде зейнетақы аннуитетін сатып алу арқылы зейнеткерлікке ерте шығу үшін жеткілікті зейнетақы жинақтарын қалыптастыруға мүмкіндік туады.
Достарыңызбен бөлісу: | 
