.
1
sin
cos
sin
cos
4
4
2
2
.
sin
1
cos
cos
sin
1
Өрнекті ықшамда:
.
cos
sin
sin
cos
3
3
Оқулықпен жұмыс:
№320
№321
№324
№325
IV-кезең
Енді, бүгінгі сабақтан алған білім ,біліктерімізді тиянақтау үшін қазір тест тапсырмаларын орындайсыңдар.
Тапсырмалардың әрқайсысын орындау барысында сәйкес торларда «белгі» қойып отырыңдар. /Кері байланыс/
( -қайталауды қажет етпейді бәрін түсіндім)
( – келесі сабақта осы тапсырма жайлы есіме түсірсе екен)
( -қиын, сыныпта тағыда ұқсас есеп шығарғым келеді)
Тест
№
Тапсырмалар
Жауаптар
1
80
0
бұрыш қай ширекке тиісті
А) I B)II C)III D)IV
2
Cos 60
0
–ң мәнін табыңдар
А)
2
1
B)
2
2
C)
2
3
D)
3
3
3
Сандардың қайсысы нөлден кіші
А) sin150
0
B)cos 120
0
C) sin 60
0
D)cos 50
0
4
Егер
5
4
cos
,
2
0
0
болса
, онда
tg
табыңдар
А)
4
3
B)
5
2
C)0 D)1
5
Өрнекті ықшамдаңдар
2
sin
cos
)
cos
(sin
2
2
А)
2
2
cos
cos
sin
2
sin
B)0
C)
cos
sin
4
D) 2
V. Орындалған тапсырмаларды жүйелеу
Мұғалім :Оқушылар, мұндай тест тапсырмаларын орындау барысында тек анықтамалар мен тригонометриялық
функциялардың таңбасын ғана емес, өрнектерді ықшамдауда формулаларды да білуді талап етеді . Мұндағы 4 есепті мен
көрсеткен әдіспен есептесеңдер уақыт үнемдеуге көмектеседі. Ал 2-ші тапсырманы орындағанда кестедегі мәндерді есте
сақтау үшін өзіміздің алақанымызды пайдалансақ болады.
Синусты табу ережесін қарастырайық. – Үлкен
бармақ пен ең кіші саусақтың қиылысуында Ай
ортасы бар. Саусақтарды кеңірек айқара ашу керек. . Егер
саусақтарды Ай ортасы шығатын сәулелер десек, онда кішкентай
саусақтың бағыты 0
0
береді.
№0 мен №1 арасы 30
0
, №0 мен №2 арасы 45
0
,№0
мен №3 арасы 60
0
№0 мен №4 арасы 90
0
Саусақтарды нөмірлесек,
1) №0 сәйкесінше 0
0
2) №1 сәйкесінше 30
0
3) №2 сәйкесінше 45
0
4) №3 сәйкесінше 60
0
5) №4 сәйкесінше 90
0
107
Мына формуланы есте сақтау керек:
2
sin
n
, мұндағы n- саусақ нөмірі.
Sin 45
0
=№2/2 =
2
2
, ал косинусты табу үшін кері нөмірлейміз.
Тест тапсырмаларының жауаптары
№
Жауаптар
1
А
2
А
3
В
4
А
5
С
IV . Сабақты қорытындылау және үй тапсырмасына нұсқау беру
1. Мұғалім - Ал, енді бүгінгі сабақтан алған білімдерің мен біліктеріңді үй тапсырмасын орындағанда дұрыс қолдана
білесіңдер деп ойлаймын.
1. Теориялық материалдарды қайталау
2. В.№318
В.№ 322
С.№328
2 . Мұғалім : - Балалар, бүгінгі сабақ туралы қандай ойларың бар және келер сабақтарды құрғанда қандай
тапсырмаларға көңіл бөлсек деп ойлайсыңдар
Жауап : /Оқушылардың сабақтағы, топтағы және өздерінің жұмысы жайлы жауаптары
Сабақ аяқталды! Сау болыңыздар!
* * * * *
АСПАН ДЕНЕЛЕРІ МЕН ЖЕРГІЛІКТІ ЗАТТАРДЫҢ БЕЛГІЛЕРІНЕ
ҚАРАП КӨКЖИЕК ЖАҚТАРЫНЫҢ БАҒЫТТАРЫН АНЫҚТАУ
Исмайлов Сырлыбай Нұсқабайұлы
С.Қожанов атындағы жалпы орта
мектептің АӘД пәнінің мұғалімі
Кіріспе
Ғылымдардың кәрісі де, жасы да астрономия. Ол өзге ғылымдардан әлдеқайда мал бағып, егін еккен ата-
бабаларымыздың ұстанған белгілерін оқушыларға жеткізе отырып, ата-бабаларымыз кеңбайтақ елін, жерін, малын
сүйспеншілік пен қорғай білгенін және бағыт-бағдарды анықтайтын құрал компос болмаса да, тас қараңғы кезде аспан
денелеріне қарап және жергілікті заттардың белгілеріне қарап көкжиек жақтарының тура бағыттарын анықтап келгенін
оқушылардың бойына еге отырып, оқушыларға ежелгі заманда дүние жүзінің барлық халықтары тіршілікпен және
аңшылықпен шұғылданғанын әдетте олар қай жерде туса, сол жерде өмір сүргенін. Олар өз өңірін біліп, онан арғы жерлерді
көз алдарына елестете алмағандығын. Жердің сыры оларға белгісіз болғандығын. Мыңдаған жылдар өтсе де. Батыл адамдар
қадам басқан айын өз жерін, өз үйін біле түскен. Олар ежелгі замандардан-ақ кішкене кемелермен немесе жаяу алыс
сапарларға шығып көрмеген жерлерді ашты.
Мұндай сапарларда Күн,Ай, жұлдыздар сенімді жол нұсқалар болды. Батыл теңізшілер оларға қарап өз кемелерін
бағдарлап бағыттап отырды. «Бағдарлау» деген сөз латынның «orienc» деген шығыс деген ұғымды білдіретін сөзінен
шыққан. Қадым заманнан шығыс қасиетті жақ деп есептелді. Жердегі тіршіліктің қайнары –Күн шығыстан шығады,
сондықтан шығысқа қарап табынушылық болды. Жергілікті жерді бағдарлау дегеніміз көкжиектің тұстарына (солтүстік,
оңтүстік, шығыс, батыс) қатысты және бірден көрінетін жергілікті заттарға (бағдарларға) қарап өз тұрған орныңды анықтау,
қозғалыстың көрсетілген не таңдап алынғанбағытын бұлжытпай ұстану. Ұрыс жағдайында жергілікті жерде бағдарлану өз
әскерлері мен қарсылас әскерлеріне қатысты өз тұрған орныңды анықтауды да қамтиды. Жергілікті жерде тез және дәл
бағдарлана білу бейтаныс жерде, орманда және көрінімі шектеулі жағдайларда жауынгерлік міндетті ойдағыдай орындауға
себептеседі. Жергілікті жерде торпографиялық картаны пайдаланып және онсыз да бағдарлауға болады. Жергілікті жерде
картасыз бағдарлау болады.
Жергілікті жерде картасыз бағдарлау тұстарын көкжиекті анықтап алу қажет. Соған байланысты ата-бабаларымыздың
өткен жолдарын ұстанған қасиеттерін жаугершілік кезде де және көш-қонда аспан денелеріне қарап солтүстік, оңтүстік,
шығыс, батысты тура ажырата білгенін және қалай ажыратқандарын түсіндіремін.
Көкжиек тұстарын бағдарлау аспан денелеріне қарап анықтау
Жергілікті жердің сипатына тәуліктің уақыты мен көрінімділікке байланысты көкжиектің тұстары Темірқазыққа, Күнге,
Айға қарап, жергілікті заттардың белгілеріне қарап және басқадай әдістермен анықталады. Жол нұсқалар жұлдыз
Темірқазық.
Қазақ атауларының күллісіне мәшһүр Темірқазық жұлдызы ғылыми тілінде кіші Аю дейтін жұлдыз. Дүние полюсіне
жақын 1
0
- тай тұрғандықтан оны көбінесе Полярная звезда деп атайды. Арабша-орысша сөздіктен оның арабша аты Құтыб
108
Достарыңызбен бөлісу: |
