Темір ауада Ғе
3
О
4
түзіп таттанады.
2. 2Ғе + 3СІ
2
2ҒеСІ
3
темірдің (ІІІ) хлориді
3. 3Ғе + С Ғе
3
С
цементит
4. Ғе + S ҒеS
темірдің (ІІ) сульфиді
Күрделі заттармен:
Қатты қаздырылған темір су буымен әрекеттеседі.
8.
3Ғе + Н
2
О
(бу)
t
Ғе
3
О
4
+ Н
2
9.
Ғе + 4НNO
3(сұйық)
Ғе(NO
3
)
3
+ NO + 2 Н
2
О
10.
Ғе + Н
2
SО
4(сұйық)
Ғе SО
4
+ Н
2
11.
Ғе + НСІ ҒеСІ
2
+ Н
2
12.
Ғе + CuSO
4
Ғе SO
4
+ Cu
Өнеркәсіпте алынуы: Оксидінен тотықсыздану арқылы
6.
Ғе
2
О
3
+ 2АІ = АІ
2
О
3
+ 2Ғе
7.
Ғе
2
О
3
+ 3Н
2
= 2Ғе + 3Н
2
О
8.
Fe
3
O
4
+ 4CO = 3Fe + 4CO
2
Темірдің биологиялық маңызы: Тірі организмдердің құрамындада кездеседі. Ересек адамдардың денесінде 4-5 г темір
бар. Оның 65% - ы қандағы гемоглабиннің құрамына кіреді. Темір ионы ғана қанға қызыл түс береді. Қанның құрамында
темірдің жетіспеуі қаназдық ауруын туғызады. Байланысқан күйдегі темір көптеген тағамдық өнімдерде: қара нан, картоп,
алма, өрік, қарақұмық жармасында кездеседі. Бұл тағамдарды күнделікті ас мәзірінде пайдаланып, қан аздықтың алдын алу,
ешкінің шикі сүтінде де темір бар.
Медицинамен байланысы: Радиация әсерінен гемоглобин синтезделмесе, адам ақ қан ауруына
шалдығады. Медицинада темірдің дәрілік препараттары, зерттеу кезінде индикатор ретінде қан ауруын анықтауға
қолданылады.
Темірдің маңызды қосылыстары: Темір (ІІ) оксиді немесе (FeO) – негіздік оксид, оңай тотығатын қара ұнтақ, оны
мына реакция бойынша алады:
Fe
2
O
3
+ CO 2FeO + CO
2
Қышқылдармен және қышқылдық оксидтермен әрекеттесіп тұз түзеді:
D.
FeO + 2HCl = FeCl
2
+ H
2
O
E.
FeO + CO
2
= FeCO
3
Темір (ІІІ) оксиді Fe
2
O
3
– амфотерлі оксид, бірақ негіздік қасиеті
басымдау, ең тұрақты оксид, қызыл-қоңыр түсті, минералы гематит.
ІІ. Химиялық қасиеттері:
қышқылмен Fe
2
O
3
+ 3H
2
SO
4
= Fe
2
(SO
4
)
3
+ 3H
2
O
негізбен Fe
2
O
3
+ 2NaOH = 2NaFeO
2
+ H
2
O
Темірдің ІІ және ІІІ валентті оксидтеріне екі түрлі гидроксидтері сәйкес келеді.
Fe (II) гидроксиді – жасыл тұнба, ал Fe (III) гидроксиді – қызыл-қоңыр түсті тұнба. Олар суда ерімейтін заттар.
І. Алынуы.
ҒеSО
4
+ 2NaOH = Fe(OH)
2
+ 2NaCl
FeCl
3
+ 2NaOH = Fe(OH)
3
+ 3NaCl
Оқушылар өздері тәжірибе жасап қарайды.
Қолданылуы: Темір құймалары халық шаруашылығының барлық салаларында кеңінен қолданыс табады. Темір негізінен
– шойын мен болат түрінде қолданылады.
Биологиялық диктант:
XVII.
Темір ________ түстес, ________ металл.
XVIII.
Темір иілімді, _____қасиеті бар, тығыздығы_______, балқу температурасы_______.
XIX.
Темір қосылыстарында_______тотығу дәрежесін көрсетеді.
XX.
Темір құймалары _______және _______түрінде қолданылады.
Керек сөздер: күміс, ақ, магниттелетін, 7,87 г/см
3
,1539
0
С, +2, +3, шойын, болат.
Венн диаграмммасы:
алюминий-тұрақты 3 валентті, сумен реакцияға түспейді, сілтімен әрекеттеседі, екідайлы қасиет көрсетеді.
Темір-айнымалы 2 және 3 валентті, қатты қыздырғанда су буымен әрекеттеседі, тірі организмнің
құрамында кездеседі.
Ұқсастығы-екеуі де күміс түстес жылтыр металл, электр және жылу өткізгіш.
Қорытындылау: темір туралы не түсінгендерін постер арқылы қорғау.
Жаттығу орындау: 167 – беттегі 10 – жаттығу.
9.
Қыздырылған Ғе
2
О
3
үстінен сутек жібере отырып, темір алуға болады. 2моль сутек жібергенде түзілген темірдің
массасын анықтаңдар. Өнімнің шығымы теориялықпен салыстырғанда 95%.
Шешуі:
2 моль х
Ғе
2
О
3
+ 3Н
2
= 2Ғе + 3Н
2
О
3 моль 2 моль
Х =
3
2*2
= 1,3 моль
m(Ғе) = V * M = 1,3 * 56 г/моль = 72,8 г Ғе
Х =
72,8*95%
= 69,6 г Ғе
100%
169 – беттегі 6 – жаттығу.
10.
Ғе ҒеСІ
2
Ғе(ОН)
2
Ғе(ОН)
3
Ғе
2
О
3
Ғе
97
18.
Ғе + СІ
2
= ҒеСІ
2
19.
ҒеСІ
2
+ 2NaОН = Ғе(ОН)
2
+ 2NaСІ
20.
4Ғе(ОН)
2
+ 2Н
2
О + О
2
= 4Ғе(ОН)
3
21.
2Ғе(ОН)
3
t
Ғе
2
О
3
+ 3Н
2
О
22.
Ғе
2
О
3
+2АІ = АІ
2
О
3
+ 2Ғе
Оқушыларды бағалау:
Үйге тапсырма: 37 – 38 тарау; 7- 8 жаттығулар.
* * * * *
Шартыкбаева Маржан Кеулимжаевна
Жамбыл облысы Байзақ ауданы
С.Абланов атындағы орта мектебінің
қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі
Қысқа мерзімді жоспар
Өтілген күні
Пәні
Әдебиет
Сыныбы
7 «Г»
Сабақтың
тақырыбы
Жамбыл Жабаев «Алғадай туралы әрбір ой», «Атаның әлдиі»
Мақсаты
Білімділік: ақын өлеңдерінің тарихын, табиғатын, идеясын ашу, Жамбыл ақын туралы білімдерін
кеңейту;
Дамытушылық: оқушылардың іздену, суреттеу, талдау, салыстыру дағдыларын топтық жұмыс
барысында дамыту;
Тәрбиелік: өз елінің, Отанының, туған жерінің патриоты болуға, бейбітшіліктің жаршысы болуға
тәрбиелеу.
Түрі
Жаңа сабақ
Әдісі
Топтастыру, «Инсерт», «Түртіп алу», талдау, «бес жолды өлең», т.б.
Модуль
Сын тұрғысынан ойлауға үйрету, оқушылардың жас ерекшелігіне сәйкес оқыту, өзін-өзі және
өзара бағалау.
Көрнекілігі
Слайдтар, кітаптар, бағалау парақшалары, флипчарт, түрлі-түсті маркерлер, т.б.
Сабақты
ң барысы
Мұғалімнің іс-әрекеті
Оқушының іс-әрекеті
Ұйымдас
ты ру
кезеңі
Оқушылармен амандасу.
Топқа бөлу.
Психологиялық ахуал тудыру.
Сабақ мақсатымен таныстыру.
Кезекші оқушылардың топқа бөлуі.
Топ сарапшыларын сайлау. Топ ережесін
еске түсіру.
Білу
«Ыстық орындық» әдісі арқылы Жамбыл Жабаевтың
өмірі мен шығармашылығы бойынша білімдерін тексеру;
«Аттандыру» өлеңін жатқа сұрау.
Топтан бір оқушыдан шығып, өтілген
тақырып бойынша сұрақтар қояды. «Ыстық
орындықта» отырған оқушы күйіп қалмау
үшін жылдам жауап беруі қажет.
«Аттандыру» өлеңін топтағы барлық
оқушы бір шумақтан жалғастыра отырып
жатқа айтады.
Ұл балалар үйден ізденіп жаттап келген
баталарын жатқа айтады.
Қызығу
шы лықты
ояту
Түсіну
1-топ: Жамбыл ақынға тән ерекшеліктерді;
2-топ: Алғадайдың бойындағы ізгілік қасиеттерді;
3-Халық поэзиясының түрлерін;
4-Қоштасу жырының мазмұнына қарай түрлерін
топтастыру әдісі арқылы жазғызу.
Сын тұрғысынан ойлатады: Мына сандардың бүгінгі
сабағымызға қандай қатысы бар деп ойлайсыздар? 1941-
1945
Алғадай туралы, өлеңнің шығу тарихы туралы слайд
арқылы қосымша мәлімет беру.
Топтық жұмыс.
Әр топ берілген тапсырманы флипчартқа
түсіру арқылы орындайды.
Балалар бұл сандардың Ұлы Отан
соғысымен, Жамбыл ақынның өмірінің
соңғы жылдары осы жойқын соғыспен
байланысты екені туралы өз ойларын ортаға
салады.
Қолдану
Өлеңді мәнерлеп оқу, сөздікпен, мәтінмен жұмыс
жасату.
Топтық жұмыс:
«Инсерт» әдісі бойынша өлең
жолдарындағы мағынасы көмескі сөздерді
түртіп отырады.
Топтық жұмыс: Бөлімдерге ат қою,
ақынның көңіл-күйіне, екі өлеңнің
өзектестігі туралы кесте толтырады.
Сергіту
сәті
Іште жиналған қайғы-мұңды «Шар үрлеу» тренингі
арқылы сыртқа шығару.
Оқушылар мұғаліммен бірге қимылды
қайталайды: қолдарымен шар үрлеп,
шапалақпен жарады.
Талдау
Топтық жұмыс барысында өлеңге толық кешенді
талдау жасату.
Әр топ тапсырманы бірлесе отырып
орындайды: 1- топ: өлеңнің тақырыбы мен
98
Достарыңызбен бөлісу: |
