771
Open access:
http://www.aesa.kz:8080/conference_proceedings/2017/
есеп тәжірибесінде қолданып көру (опробация) кезеңдерінен өтуі;
-
бухгалтерлік есеп құжаттарын компаниялар арасында жалпыәлемдік деңгейде
салыстырып отыруды қамтамасыз ету;
-
компаниялардың шоғырландырылған қорытынды есеп дайындауға жұмсалатын
шығындарын барынша қысқартуды қамтамасыз ету;
-
қаржылық ақпараттарды пайдаланушылар үшін халықаралық стандарттардың
түсініктілігі және қарапайымдығы;
-
тұрақты түрде жетілдіріліп отыруы.[3]
Осы көрсетілген артықшылықтар жиынтығы ХБЕС ұлттық тәжірибеде қолдану
мақсатында әр елдердің ынталылық танытуын қамтамасыз етеді.
ХБЕС мазмұнын зерттеуші ғалымдардың ұсыныстары мен жеке пікірлеріне
қарағанда және біздің пайымдауымызша стандарттар мазмұнына тән кемшіліктер де жоқ
емес. Бұларға мыналар жатады:
-
нақтылы есеп объектілеріне тән қолданбалы ұсыныстар және түсіндірмелер,
қосымшалар мен мысалдардың нақтылы түрде қалыптаспағандығы;
-
ХҚЕС негізінен экономикасы нарықтық қатынастар мен дамыған елдер есебіне
арналғандықтан экономикалық процесі жаңадан дамып келе жатқан елдерде қолданудың
кейбір қиындықтары;
-
ХҚЕС-тің ұсыныстық сипаты, оның үстіне ХҚЕС-ті міндетті түрде қолдану
керек еместігі жөніндегі ұсыныс есеп жүйесінің гармониялық үйлесімділігін қамтамасыз
етпейді.
ХҚЕС-ті бөлшектеп қолдануға болмайды. Мұның өзі кешенді процестер қатарына
жатады. Қорытындалған қаржылық есеп әрбір стандарт мазмұнының талабына сай келуі
керек. Егер стандарт мазмұны толығымен қолданылмаған жағдайда корытындыланған
қаржылық есеп ХҚЕС талабына сәйкес келмейтін болып танылады.
Алайда осы айтылғандарға қарамастан, халықаралық қаржылық есеп стандарттары
нарықтық қатынастар бағытындағы барлық елдерде (жаһандық) танылып келеді.
Қаржылық қорытынды есеп дайындау мақсатының маңызы халықаралық деңгейде
сенімді түрде қолданыла бастауына байланысты қырыкқа жуык ірі-ірі трансұлттық
корпорациялар өз еркімен ХҚЕС-ті қолданып келеді. Кезіндегі әлемдік биржалардың
көпшілігі ХҚЕС-ке сай есеп жүргізудің негізгі критериін салған екен деген ұғым бар.
Лондон, Франкфурт, Цюрих, Люксембург, Амстердам, Рим, Гонконг және басқа да бір
қатар тауар биржаларындағы акцияларға баға белгілеу (котировка) халықаралық әдіспен
және кезінде қабылдана бастаған стандарттарға сай жүргізіліпті.
Ұлттық және аймақтық стандарттар жөніндегі осы замандағы комитеттер,
биржалар, компаниялар және үкіметтік ұйымдар есеп стандарттарын халықаралық
бастапқы базис сапасында қабылдай отырып, бұлар өздеріне тән ұлттық және аймақтық
тұрғыда ерекшеленетін есеп жүргізудің айрықша бағытын белгілеуіне де болады екен.
Мысалға, Европалық комиссия Европалық Одақ ішінде қаржылық қорытынды есеп
жүйесін үйлестік гармонизациялаудың қолайлы негізі деп қабылдап, болашақта есеп пен
қорытынды есеп жүргізудің европалық директивасын қолданбайтындығын мәлімдеген.
Кейбір мемлекеттер – Ресей, Қазақстан, Қырғызстан, Тәжікстан осы күнге дейін
жүргізіліп келе жатқан өздерінің ұлттық бухгалтерлік есеп стандарттары мен
қорытындыларын ХҚЕС-ке сәйкестендіру жөніндегі негізгі бағдарлама деп бағалап
келеді.
ХҚЕС-ке әр ел экономикасында қолдануы ауқымы кең үйлесімді гармониялық
жүйе және жаһандық экономикалық процеске үлес қосушы ресми кұжат деп түсінген жөн.
Қорыта келе, осыдан қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттарына сәйкес
қалыптасқан есеп және есептілік ақпараттарының артықшылықтары мен кемшіліктері
көруге болады.
Қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттарының артықшылықтары:
халықаралық капитал нарығына қатысу мүмкіндігінің кеңеюі, қолданушыларға
дұрыс шешім қабылдау үшін қажетті ақпараттың пайдалылығы мен айқындылығы,
ұлттық стандарттарды өңдегенде уақыттың, материалдардың және басқа да шығындардың
772
Open access:
http://www.aesa.kz:8080/conference_proceedings/2017/
қысқаруы; Кемшіліктері: стандарттардың жалпылама сипаттамасы,нақты белгілі бір
жағдайларға толық түсінік берілмеген, мемлекеттердің даму деңгейінің әр түрлілігі,
бухгалтерлердің білімідері мен дағдыларының жоқтығы.
Қаржылық қорытынды есеп дайындау мақсатының маңызы халықаралық
деңгейде сенімді түрде қолданыла бастауына байланысты қырыкқа жуык ірі-ірі
трансұлттық корпорациялар өз еркімен ХҚЕС-ті қолданып келеді.
Қолданылған дереккөздер тізімі
1. М.И.Кутер.Теория и принципы Бухгалтерского учета – Москва.,2000
2. ҚР «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есепілік» туралы заңы 28 ақпан 2007ж.
№234-ІІІ.
3. Ф.С.Сейдахметова. Современный Бухгалтерский Учет – Алматы.,2005.
Особенности налогового учета в Республике Казахстан
Танжарикова А.Ж., Дудник Н.
Алматинская академия экономики и статистики
E-mail:
a.tanzharikova@yandex.ru
,
n_dudnik_85@mail.ru
Налоговый учет – важное звено информационной системы финансово-
экономической деятельности организаций, формируемых на принципах бухгалтерского
учета в целях определения налогооблагаемой базы и изъятия налогового обязательства в
пользу государственного бюджета. Налоговый учет – это комплексный учет налоговых
платежей и поступлений всех налогоплательщиков, осуществляемый на уровне
предприятий и налоговых органов. Налоговый учет тесно связан с бюджетом страны и
финансовым учетом [4].
Особую актуальность в целях обеспечения создания эффективной налоговой
системы приобретает ведение системы налогового учёта. Основное содержание
налогового учета на предприятиях составляет статистическое и бухгалтерское
фиксирование налоговых платежей. Этому процессу предшествуют налоговые расчеты.
Методика и формы расчетов устанавливаются налоговым законодательством Республики
Казахстан в Налоговом Кодексе. По каждому виду налога Кодекс предусматривает
определенный порядок исчисления и уплаты. Несвоевременное представление и
перечисление налоговых платежей, равно как и ошибки в расчетах, влекут за собой
штрафные санкции. На государственном уровне налоговый учет представляет собой
регистрацию налогоплательщиков, учет поступлений в бюджет, контроль и
администрирование за уплатой налогов [4].
Задача налогового учета - формирование для целей налогообложения полной и
достоверной информации о порядке учета хозяйственных операций, осуществленных в
течение отчетного (налогового) периода, а также обеспечение информацией внутренних и
внешних пользователей для контроля за правильностью, полнотой и своевременностью
исчисления и уплаты в бюджет налогов и других платежей и сборов.
Предметом налогового учета в обобщенном виде выступает производственная и
непроизводственная деятельность предприятия, в результате которой у
налогоплательщика возникают обязательства по исчислению и уплате (удержанию)
налога.
В мировой практике выделяются три вида налогового учета по степени участия в
нем бухгалтерского учета:
бухгалтерский налоговый учет – показатели налогового учета формируются из
данных бухгалтерского учета;
смешанный налоговый учет – показатели налогового учета определяются с
использованием различных методов налогообложения;
абсолютный налоговый учет – показатели налогового учета формируются без
участия бухгалтерского учета различных методов налогообложения.
