№№5-12(95-102), мамыр-желтоқсан, май-декабрь, May-December, 2015 ISSN 2307-017X
Ġylymi zertteuler a̋lemì – Mir naučnyh issledovanij – World
of scientific research
___________________________________________________________________
88
Гонконг, Сингапур суды кӛрші елден сатып алады. Австралиялықтар Альпі
мұздықтарының суын Германияға апарып, 2 литрлік қағаз құтыларға құйып сатады.
Еуропаның бірсыпыра шикізаттары бәрінен де гӛрі су мың есе артық тұтынады.
Бұлардың бәрінен кейін жалпы Жер шарында тұщы су қорының шектеулі екені анық
кӛрінеді. Сондықтан «Судың да сұрауы бар» деген халық даналығы біздің еліміз
үшін ӛте-мӛте маңызды екенін әр уақыт есте ұстаған абзал.
Суды қорғау. Жылдар ӛткен сайын жер тұрғындарының саны миллиардтан
асты. Халық санының ӛсуіне орай жұмсалатын судың мӛлшері де үнемі артып
отырады. Әр адам тәулігіне тамаққа және ішуге 2-3 литр су жұмсайды. Егер
жуынуға, кір жууға және басқа шаруашылық қажеттеріне кететін суды есептесек,
оның мӛлшері 10 литрден асып кеттеді.
Бірақ мәселе осымен бітпейді. Су үйлер мен кӛшелерді таза ұстау, мал суару,
егін егу, метал қорыту, қағаз және басқа заттар ӛңдеу үшін қажет. Пайдалану
мӛлшерінің осыншама тез ӛсуіне байланысты адам баласы қазірдің ӛзінде судан
тапшылық кӛріп отыр. Жер бетінің үштен екісін су алып жатқанда «Бұл қалай ?»
деген сұрақ туады.
Судың жетіспеуінің екі түрлі себебі бар.
Біріншіден, жердегі әрбір 100 литр су қорының 98 литрі теңіз суының, 2 литрі
ғана тұщы судың үлесіне тиеді. Ол 2 литрге де түгелдей қол жете бермейді,
кӛпшілігі суық аймақтар мен тау басындағы мұздықтар түрінде қатып жатады.
Соңында адам 100 литр судың тек бір жарым стақанын ғана пайдалана алады.
Екіншіден,адам табиғаттан суды таза күйінде алады да, ластанған
күйіндеқайтарады. Ӛзен-кӛлдерге фабрикадан, зауыттардан және тұрғын үй-
жайлардан сарқынды сулар құйылады. Сондықтан кӛптеген ӛзендер мен
кӛлдердіңбалығы және басқа жәндіктері қырылып қалады. Ондай су ішуге келмейді.
Тіпті оған шомылудың ӛзі ӛмірге қауіп келтіреді. Міне, сондықтан адамдар су
қоймаларын таза сақталуын қадағалауы керек.
Алайда, ішуге жарамды таза су Жер бетінде барған сайын азайып бара жатыр.
Адамдар
суды
ӛнеркәсіп
қажетіне
кӛп
пайдаланып,
оны
ӛндіріс
қалдығыменластауда. Инженерлер суды тазартудың алуан түрлі әдісін ойлап тапты.
Елімізде ластанған сулар мен ӛнеркәсіп қалдықтарын ӛзен-кӛлдерге тӛгуге тиым
салынған.
Біздің елімізде су қоймаларын қорғау туралы арнаулы Заң қабылданған.
ОлЗаңы бойынша барлық сарқынды су ӛзендер мен кӛлдерге ағызылар алдында
міндетті түрде зиянды қоспалардан тазартылуы керек.
Қорытынды. Иә, осынша кең-байтақ даламызда мемлекетіміздің ӛзге жерін
былай қойғанда, орталық ӛңірде қаншама баға жетпес байлық бар! Тілерсегің
майысып, иін ағашты мойныңа асып алып, елді мекеннен жырақта орналасқан
құдық, бұлақтардан су тасу – бүгінгі күннің адамдарына жат шаруа. Себебі, мына
ӛркениетіміз дамыған кезеңде ауылдық жерлерде де су үйге дейін келетіндей құбыр
тартылған. Ал, қала тұрғындары үйде отырып-ақ бір тетікті бұрап, ыстық су ағыза
алады. Әрине, мұның бәрі адамның игілігі үшін жасалынған дүниелер.
«Судың да сұрауы бар» дегендей, су сарқылмасын, тоқтамасын, азаймасын,
солмасын десек, қандай қам жасап, ненің алдын алып, алдымызды қалай
қамсыздырып қоюымыз керек? Суды тиімді, кеңінен және шаруашылықта қолдану
үшін ірі гидротехникалық құралдар мен су есептегіштерін орнатумен жоғары
жақтағылардың айналысары анық. Ал, қарапайым халықтың ұстанары біреу-ақ. Ол –
суды ысырап етпей, шашып-тӛкпеу. Ас үйде, жуынатын бӛлмеде: «Су үйге келіп
тұр», - деген түсінікпен мӛлшерден тыс шашып-тӛгу кімнің отбасында болсын
кездеседі. Кӛзіңізге ӛзен-кӛлдердің азайған, солғанын елестетіп кӛріңізші!
№№5-12(95-102), мамыр-желтоқсан, май-декабрь, May-December, 2015 ISSN 2307-017X
Ġylymi zertteuler a̋lemì – Mir naučnyh issledovanij – World of scientific research
___________________________________________________________________
89
Құдайдан су сұрап, тасаттық беру ше? Сусыз қалған қала мен дала! Сұмдық,
мұндай жағдайға жете кӛрмейік! Суды есепсіз құрта берсек, осыған жетуіміз де
әбден мүмкін-ау…
Бүкіл тіршілік иелерінің мекені біреу-ақ, ол – жер шары. Жер шарының ¼
бӛлігін құрлық алып жатса, ¾ бӛлігін су алып жатыр. «Жаздың қыс болғанынан,
қыстың жаз болғанынан сақта», - деген, жазда судың мол болуын, ал қыста:
Бұтаға жабу кидірген,
Боранға қарын үйдірген,
Қыздың бетін қызартқан,
Мұздың бетін ұзартқан,
Қызыл шұнақ, қатал қыстың тілеуін тілеген ұрпақпыз.
Қыста қар мол түссе, жазда мол жауын жауса, табиғат ӛз заңдылықтарын
жоғалтпаса, осының бәріне адамның «тырнағы» батпаса, болашаққа нық сеніммен,
мұрамен қадам басамыз деп ойлаймын.
«Суды шашып-тӛкпеу», «суды тиімді пайдалану» деген қағиданы
балабақшадағы баладан, еңкейген қартқа дейін ұстанса екен. Шылым, сыра, арақ-
шарапты жарнамалағанша, суды тиімді пайдалану, табиғатты қорғау секілді
жайттарды ұғындыратын жарнамалар дүкенде, кӛшеде, кез-келген жерде тайға таңба
басқандай кӛрсетілсе жақсы болар еді.
Мемлекетіміздің басты тірегі экономика болса, оның бір жағын су қоры түзеді.
Еліміз әлемге танымал болуы үшін, оның байлықтары мол болуы керек. Қазақстан
Республикасының табиғи ресурстар қорын қорғау әр азаматтың міндеті екенін
ұмытпағайсыздар!
Су – біздің байлығымыз, оған қамқорлықпен қарау әр уақытта естен
шығармауымыз керек. Суды қорғауға сіздер және біздер болып барлығымыз
атсалысуымыз керек.
Әдебиеттер
1 Ол кім? Бұл не? – Алматы, 1987. – 3 том.
2 Дүниетану. 2 сынып. – Алматы: Атамұра, 2009.
3 Дүниетану. 3 сынып. – Алматы: Атамұра, 2003.
4 Дүниетану. 4 сынып. – Алматы: Атамұра, 2003.
5 Дүниетану. Хрестоматия. – Алматы: Атамұра, 1999.
ДЖАКЫПОВА Камила,
ученица 10 «А» класса КГУ «Средняя общеобразовательная школа №41»,
город Семей, Восточно-Казахстанская область, Республика Казахстан
Руководитель: КУЛАТАЕВА Гульнара Бектемировна,
учитель физики первой категории КГУ «Средняя общеобразовательная школа
№41», город Семей, Восточно-Казахстанская область, Республика Казахстан
НАНОТЕХНОЛОГИИ В СОВРЕМЕННОМ МИРЕ
Введение. В настоящее время немногие знают, что такое нанотехнология, хотя
за этой наукой стоит будущее. Главной целью моей работы является ознакомление с
нанотехнологией. Также я хочу выяснить применение этой науки в различных
отраслях и узнать, могут ли нанотехнологии быть опасны для человека.
Область науки и техники, именуемая нанотехнологией, появилась
сравнительно недавно. Перспективы этой науки грандиозны. Сама частица «нано»
