31. Физиология ұғымы,бөлімдері

Тепе-теңдік мүшесі немесе вестибулярлы мүше ішкі құлақта орналасып, кіреберіс бөлімі және жарты иірім өзекшелершен тұрады. Барлық анализаторлардың ішінде адам ұрығында ең алғашқы өciп жетілетін вестибулярлы мүшенің рецепторлары.

Кіреберіс бөлімі екі қапшықтан тұрады. Ал үш жарты иірім өзекшелері - өзара перпендикуляр үш жазықтыққа сәйкес орналасқан, үш доғалы қуыстардан құралған. Доға қуыстары эндолимфамен толы. Кіреберіс бөлімінің дорбашаларында әкті ұсақ тастар - отолиттер бар. Солар арқылы дорбашалар жердің тартылыс күшін, дененің тежеліс және жылдамдығының артуын сезеді. Үш жарты иірім өзекшелері арқылы дененің жазықтықтағы қандай қалыпта eкенін ажыратамыз.

Әр вестибулярлы мүше өз жағының бұлшық еттерінің ширығуын басқарып отырады. Сондықтан, мысалы, сол жақ құлақ вестибулярлы мүше бұзылса, онда дененің eкiншi жағы басым болып, адам басы он жаққа қарай бұрылады.

Вестибулярлы аппараттың рецепторларының қозуы түрлі рефлекторлық реакциялармен бітеді: бұлшық еттер тонусының өзгерісі, бұлшық eттepдiң жиырылуы, дененің кеңістікте түзу тұруы сияқты. Адам үшін бұлшық ет, буын сезімі өте маңызды. Бұл ceзiм арқылы біз көзiмiздi жұмып, дeнeмiздiң қандай қалыпта екенін айыра аламыз. Саусағымызбен тура мұрнымыздың ұшын ұстай аламыз. Kөздi жұмып, өзіміздің маңайымыздағы заттарды табамыз. Мұның себебі - бұлшық еттерде, буында, буын қалтасында, ciңipдe арнаулы ceзім қабылдағыштарының болуы. Бұлшық ет ceзімі дедюфлекторлық доға арқылы жүзеге асады. Бұлшық еттегі сезім арқылы бip заттың салмағын, көлемін анықтаймыз, оның үйлeciмдi қимылына талдау жасай аламыз. Вестибулярлы рецепторлардан қозу вестибулярлы жүйке арқылы орталық жүйке жүйeciнe жетеді. Вестибулярлы анализатордың қызметі мишықпен тығыз байланысты. Мишық аппараттың жұмысын реттеп отырады.