Тозаң қоспасымен тозаңдандыру әдісі

Аналық өсімдіктің аналық аұзына баска әр түрлердің, тіпті туыстардың тозаңды қоспасын салады. Мичурин осы әдіспен алма мен алмүрттың, сары өрік пен кара өріктің, шие мен мойылдың, айна мен алмұрттың будандарын адды.

И.В. Мичурин географиялықалыс формаларды будандастыруға ерекше маңыз берді. Алмүрттың Бере кыскы сорты жабайы уссұрий алмұрты мен оңтүстікте өсетін француздың Бере роль сортын будандастыру арқылы алынды. И. В. Мичурин Бельфлер-Китайка сортын шығару барысында буданның қолайсыз белгілерін көшіріп, бағалы белгілерін күшейтетін ментор әдісін жасады. Мичурин жасаған Бұл әдістерді казіргі кезде ғалымдар тәжірибеде кеңінен қолдануда.

Мәдени түрлерді жабайы түрлермен будандастырудан алынған алшақ будандарда, әдетте, соңғыларының белгілері басым келеді. Мәдени түрге тән бағалы белгілер мен касиеттерді күшейту үшін каныктырушы будандастыру әдісін қодцанады.

Будандардың төмен өсімталдығы немесе толық тұқымсыздығы жаңа мөселе болып танылады. Бірінші ұрпақ буданының тұүқымсыздығын болдырмау үшін қайыра будандастыру мен өсімдіктің хромосомалар саньгн екі еселеуді қолданады.

Буданның ұрықсыздықдөрежесі будандастырылатын түрлердің филогенездік қатынастарына, бірінші қүрпақ өсімдіктерінде гомологиялық хромосомалардың немесе тұтас геномдардың бар-жоктығына байланысты. Толық асинтез жағдайында өсімдіктер толығынан тққым бере алады, мысалы, кара бидай-бидайық, бидай-жаукияқжәне баска будандар.

Ең болмаса жекелеген тіршілікке икемді гаметалары бар будандастырудың тұқымсыздығын болдырмау амфидиплоидия жолымен ғана емес, сонымен қатар ата-ана түрлерінің бірімен қайта будандастыру (бекросс) арқылы да жоюға болады.

Сөйтіп алшақ будандастыру адамға түр күбылыстарын жасауды бастап беріп, оларды іске қосуға, қайыра будандастырулар (беккросс) арқылы оны тиімді арнаға бағыттауға, жаңа түрлерді "конструкциялауға" мүмкіндік береді.

Белгілі бір транслокациялар және клеткалар культурасын шығаруға мүмкіндік туды (еске сала кетейік, транслокация дегеніміз - хромосоманың бөлігін басқа хромосомаға көшіру). Олардың құндылығы қайсыбір геннің кай хромосомада орналасқаньш ғана емес, сонымен бірге осы хромосоманың нақты қай учаскесінде орналасканын анықгауға болады. Қайсыбір генмен қоса, бөтен хромосоманың бөлігін қосып алған хромосома жоғалғанда, ол өзімен қоса нақ қандай геңді ала кеткені дереу айкын болады (әрине, егер оның өз гендері анықталып тіркелген болса). Түрлі транслокациялары бар клеткаларды қолдан жасап ала отырып, хромосомалардың жеке бөліктерін кезекпен "алып тастауға" және осылайша жеке гендердің орналасқан жерлерін дәл анықтауға болады.

Қазіргі тұраралық будандар әдісінің шапшаң дамып бара жатқандығы соншалық, кезекші хромосоманың жоғалуы мен белоктың құрып кетуі арасындағы байланысты анықтау үшін ЭВМ-ді пайдалануға тура келіп отыр.

Гендерді айкындаудың барлық осындай әдістері әзірге адамның шамамен 100 шақты генінің орнын табуға мүмкіндік берді. Тұқым куалаушьільгқтьщ толық картасын жасау алдымен бала туғанға дейін тұқым куалайтын ауруларды болжап айтуға, ал кейін генетикалық аппаратқа операция жасауға, оның ақауы бар бөлшегін жаңа, сау клеткадан алынған немесе лабораторияда синтезделген бөлшекпен (гендерді синтездеу) ойдағьщай іске асыруға мүмкіндік береді.

Кейбір мамаңдардың пікірінше, бес-он жылдан кейін іс жүзіңде барлық тұқым қуалайтын ауруларды эмбрионның дамуының ерте кезеңдерінде анықтау мүмкін болады. Бұған дейін, сірә, адамның генетикалық картасында шамамен мың шақты тендер орналасқан жсрлері аньгқталады.