3 – курс күндізгі оқу бөлімінің арналған

Генетиктер жыныстьщ жолмен көбеюдің екі тәсілін ажыратады: аутбридинг және инбридинг. Аутбридинг (туыстық емес көбейту) жақын туыс емес, туыстық тегі жоқ организмдерді будандастыру арқылы іске асырылады. Инбридинг (инцухт, жақын туысты кебейту) жақын текті организмдерді будандастыру арқылы іске асырылады.

Инбридингтің генетикалық нәтижесі гетерозиготаның азаюы болып табылады, аутбридинг оны көбейтеді.

Өсімдік түрлерінің көбісі - айқас тозаңданатындар, яғни табиғи жағдайда аутбридинг тәсілімен көбейеді. Айқас тозанданатын өсімдіктердің табиғи және сорттық популяциялары генотипі жағынан әр алуан гетерозиготалы жеке организмнен түрады. Бұл популяциялардың маңызды бейімдеушілік мәні бар, немесе шаруашылық бағалы белгілер бойынша біршама тегіс болып келеді. Басқа белгілері, солардың ішіңде морфологиялык белгілері бойынша олар біркелкі болмайды.

Кез келген, соның ішінде бақылайтын тозанданудан алынған бір өсімдіктің ұрпағын семья деп атайды. Айқас тозанданатын өсімдіктің еріксіз өздігінен тозандануы (инцухт) аркылы алынған генотипі жағынан біртегіс ұрпағы инцухт-линия деп аталады. Инцухтан алынған бірінші линия екінші линия және т.с.с. белгіленеді.

Ұрпақтан ұрпаққа инцухтауды (еріксіз өздігінен тозаңдандыруды) соза берсек, генотипі жағынан біртегіс, бірақ бір-бірінен айкын өзгешеленетін линиялар пайда болады. Шамамен инцухтың бесінші ұрпағында іс жүзінде біркелкі яғни гомогенді линиялар пайда болады, бұл өсімдіктердің гомозиготалығының жоғары дөрежеге жетуімен түсіндіріледі.