1 Қазақстан республикасы жоғары оқу орындарының

36
құрастырылды
. 
Даралық
ерекшеліктің
бейнесін
құру
арқылы
тұлғалық
ерекше
қасиеттерді
көрсетуге
болады
деп
есептеледі
. 
Сонымен
бірге
, 
оның
айтуынша
, 
кейбір
қасиеттердің
мəліметі
қабылдаудың
таңдаулығын
көрсетеді
. 
Тесттің
негізгі
құралы
10 
карточкадан
тұратын
түрлі
-
түсті
белгісіз
формалы
симметрия
-
лы
дақтар
. 
Осы
дақтарды
зерттеуге
көрсеткенде
«
мынау
не
жəне
неге
ұқсайды
» 
деген
сұрақтар
қойылады
. 
Осылай
зерттеуші
əрбір
карточкадағы
дақтардан
белгілі
бір
заттар
мен
бейнелі
суретті
көре
алуы
қажет
. 
Бұл
оның
жеке
тұлғалық
қаситеттерінің
жобасын
береді
. 
Осы
суреттегі
бейнені
ойдан
шығара
отырып
, 
адамдардың
ерекшеліктері
мен
даралылығын
көруге
болады
. 
Біріншіден
,
бұл
таңдаулы
қабылдау
(
ассоциативті
процестердің
негізінде
құрылатын
ерекшеліктер
). 
Сонымен
бірге
, 
көрсетілетін
дақтар
бейнесі
арқылы
сол
мезеттегі
жағдайдың
арасында
байланыстың
болуын
қадағалау
керек
. 
Дақтарға
қарап
жасалған
болжамдар
белгілі
бір
күрделі
ас
-
социациялар
бейнесі
түрінде
беріледі
. 
Нəтижесінде
аяқталған
логикалық
сурет
пайда
болады
. 
Роршахтың
негізгі
схемасы
басқа
проективті
тесттерден
жүйелі
проектілік
құрылымы
бойынша
ерекшеленеді
. 
Проекциялардың
мазмұны
бойынша
Роршах
тесті
ең
таза
мəлімет
беретін
тест
болып
табылады
. 
Дақтың
белгісіз
формада
болуы
ассоциациялардың
сыртқы
объективті
бағыттылығын
бөліп
тастайды
, 
аяғында
белгілі
бір
суреттердің
қалыптасуына
əкеледі
. 
Сондықтан
бұл
тест
проектісінің
ерекшелігі
субъективті
факторлар
арқылы
байланыста
болуы
. 
Көрсеткіштер
тазалығын
сақтау
үшін
бұл
тестті
жүргізгенде
зерттелушіге
қосымша
сұрақтар
қоюға
тый
-
ым
салынады
. 
Тест
жүргізілу
барысында
зерттелушінің
айтылған
сөздеріне
, 
ойына
қосымша
көзқарас
немесе
пікір
білдіруге
болады
. 
Роршах
тестінен
алынған
материал
2 
типтік
бағамен
есептеледі
:
• 
Сыртқы
пішіні
бойынша
баға
;
• 
Мағынасы
бойынша
баға
.
Сыртқы
пішіні
бойынша
баға
, 
қабылдау
ерекшеліктерінің
тал
-
дауына
негізделеді
, 
ал
мағынасы
бойынша
берілетін
баға
нақты
ас
-
социация
материалдарының
талдауына
негізделеді
. 
Бөлінген
баға
принципі
тұлғаны
диагностикалық
зерттеу
барысында
маңызды
орын
алады
. 
Өйткені
əрбір
бағаның
берілуі
жауапкершілікті
қалыптастыратын
түрлі
механизмдерден
тұрады
. 
Сонда
да
бірдей
екі
жауап
болған
жағдайда
жауап
жəне
қабылдау
ерекшеліктерін
сыртқы
пішін
бойынша
бағалау
мынаны
көрсетеді
:
А
) 
Кеңістікке
бейімделу
немесе
талқылау
ерекшеліктері
жата
-

37
ды
. 
Мысалы
, 
бір
жағдайды
бейнелеу
жəне
құрастыру
барлық
дағды
ерекшеліктерімен
қарастырылса
, 
сол
жəне
басқа
да
жағдайдың
тек
бір
бөлігі
ғана
алынады
.
Ə
) 
Таңдаулы
реакция
. 
Мысалы
, 
арнаулы
затқа
қатты
əсер
еткен
реакциясы
, 
яғни
жауап
.
Б
) 
Заттық
реакция
. 
Мысалы
, 
категориядан
тұратын
реакция
фор
-
масы
əр
уақытта
басталады
. 
Мазмұны
бойынша
баға
4 
категория
-
дан
біріншісіне
– 
адам
, 
жануар
, 
заттар
, 
фантастикалық
бейнелер
енгізілсе
, 
бұл
тұлғаның
ассоциативті
ерекшелегінің
дəлелі
. 
Жауап
-
тар
мен
оның
диагностикалық
мағынасының
арасындағы
байланыс
категориясының
мəліметі
кестеде
көрсетілген
. 
Роршах
 
əңгімесіндегі
 
жауап
 
беретін
 
əріптердің
 
түсініктемесі
Сыртқы
пішіні
бойынша
мінездеме
;
Т
\
тұтасымен
\-
бүкіл
дақты
қабылдауынының
шифры
\
тұтастығы
\;
Д
\
деталь
\ - 
дақтың
қабылдауындағы
тек
бір
бөлігіне
негізделген
\
бөлшек
\;
Ф
\
түр
\ -
нақты
қабылданған
пішін
\
адам
, 
жануар
. 
өсімдік
жəне
т
.
б
.;
Ф
.
и
. – 
нақты
емес
қабылданған
пішін
;
Ф
.
ц
.- \
түр
, 
түс
\- 
формасы
қабылданған
жəне
көңіл
аударылған
жауаптар
;
Цв
.
ф
. \
түс
, 
түр
\ - 
түске
көп
-
көңіл
бөліне
отырып
, 
түр
туралы
айтылған
жауаптар
.
Мағынасы
бойынша
мінездеме
;
«
Ж
» - «
жануар
» 
категориясы
. 
Мұнда
жануарлардың
кез
кел
-
ген
түрі
. 
«
Ч
» - «
адамзат
бейнесі
» 
категориясы
. 
Адамдардың
кез
кел
-
ген
формада
бейнелену
түрі
\
жынысы
, 
жасы
, 
мамандығы
, 
саны
\.
«
П
»- «
зат
» 
категориясы
. 
Мұнда
түрлі
заттар
\
өлшем
, 
ерекшелігі
, 
материалы
\ 
кіреді
. 
«
Фан
»- «
қияли
бейне
». 
Мұнда
қияли
оқиғалар
мен
тіршіліктер
кіреді
. 
«
Дв
» -«
қозғалыс
категориясы
». 
Мұнда
поза
, 
ракурс
, 
күйі
, 
мимикалық
қозғалыс
, 
іс
-
əрекеттер
бейнеленуінің
кіруі
.
Əдістеменің
 
өткізілу
 
барысы
: 
эксперимент
10 
карточка
ретімен
көрсетіледі
. 
Карточкалар
нөмірленген
. 
Карточканы
көрсеткенде
«
мынау
не
жəне
неге
ұқсайды
?» 
деген
сұрақ
қойылады
. 
Карточ
-
каларды
көрсету
уақытын
бақылай
отырып
, 
жауап
беру
уақыты

38
да
қарастырылып
, 
тіркеліп
отырады
. 
Көрсету
уақытты
шектелген
. 
Барлық
мəліметтер
уақыты
, 
жауап
, 
үзіліс
қиындыққа
ұшырау
стан
-
дартты
протоколға
енгізіледі
. 
Зерттелінушінің
жауабы
меноның
нəтижесі
төмендегідей
бағытта
қорытындылады
:
1) 
Барлық
жауап
əріппен
жазылады
.
2) 
Жауаптарды
əр
түрлі
категория
бойынша
есептейді
.
3) 
Барлық
жауап
ішіндегі
түрлі
категориялардың
проценті
шығарылады
.
4) 
Жауаптарын
сыртқы
пішін
бойынша
бағалаудың
үйлесімі
анықталады
. 
5) 
Зерттелушінің
талаптан
тыс
ауытқыған
даралық
мінездемесі
анықталады
. 
6) 
Зерттелушінің
тұлғасы
жөнінде
қорытынды
жасалмайды
. 
Хаттама
 
үлгісі
Мінездеме
категориялары
Сыртқы
пішіні
бойынша
баға Мағынасы
бойынша
баға
Т
Б
Т
Тн ТТ ТеТ ҚС
Ж Ас
З
Ф
Жауап
саны
Көрсетілуі
Нормалық
көрсеткіштер
67%
70 %
25 %
30 %
75 %
90 %
25
%
50
%
25
%
60
%
30%
35%
25
%
1-2
жауап
3-4
жауап
Диагностикалық
көрсеткіштер
/
формалды
баға
бойынша
/
Т
/ 
тұтастық
/-
бүтін
бейнелулер
санының
көп
болуы
– 
қабілеті
пен
қызығушылық
үйлесімділік
көрсеткіші
, 
ойлау
əдісі
абстракцияға
бейім
адамдар
. 
Б
/
бөлшек
/- «
а
» 
Сан
жағынан
көп
бөлінуі
- «
бөлшектеп
» 
аңғару
көрсеткіші
;
«
б
» 
қабырғааралық
болуы
жəне
онымен
бейне
құру
–
негатизм
көрсеткіші
немесе
зерттелушінің
сезімтал
позициясы
.
Т
/
түр
/ - 
атауының
көп
болуы
.
«
а
» - 
сезім
үстіндегі
басқару
ойынының
көрсеткіші
.
«
б
» – 
компенсациялық
көрсеткіштердің
, 
құбылыстардың
түсіндірілуі
, 
жартылай
зақымданған
психикалық
функциялардың
орнын
толтыру
. 
Бұл
жағдайда
жасырын
қорқыныш
сезімі
, 
қобалжуын
аңғаруға
болады
. 
Ал
импульсивтік
ҚС
/
қозғалыс
/-
қозғалыс
қимылдарға
байланысты
берілетін
жауаптар
субъектісі

39
интроверттік
тенденцияның
көрсеткіші
жоғары
пайызға
сəйкес
келеді
. 
Ассоциативті
процестің
деңгейінің
көрсеткіші
өзіндік
ішкі
елестердің
көрінісе
сəйкес
келеді
. 
Т
/
түс
/- 
бұрқ
етіп
адамды
бір
билеп
алатын
қысқа
мерзімді
күшті
эмоциялық
күйдің
жоғары
деңгейдегі
көрсеткіші
. 
Аффект
жағдайында
басқа
қылықтардан
басым
түсетіндіктен
импульсивтік
«
қысылған
сана
» 
бақылау
жүйесі
іске
қосылады
да
, 
алдын
алу
шара
-
лары
іске
қосылады
. 

жүктеу 20,84 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: