[]

6 
 
ТІЛ БІЛІМІНІҢ МӘСЕЛЕЛЕРІ 
 
ПРОБЛЕМЫ ЯЗЫКОЗНАНИЯ 
_____________________________________________________________________________ 
 
УДК  811.111 
А.Б. Абаған 
Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті 
Алматы, Қазақстан 
Abagan_a@mail.ru 
 
КОРЕЙ ТІЛІ ФРАЗЕОЛОГИЗМДЕРІНІҢ ЗЕРТТЕЛУ ТАРИХЫ 
 
Корей  тілінде    қазіргі  таңда фразеологияны  кеңінен  зерттеу  қолға  алынып  отыр.  Өз  
туған  тілінің  қыр-сырын    қарастырып,  жан-жақтан  саралап  үлгерген  корей  тіл 
мамандары  енді    корей  тілі  фразеологизмдерін  тиянақты  түрде  қарастыруды  қолға  алып 
отыр.  Осыған  орай,  бұл  мақалада  корей  тілі  фразеологизмдерінің  зерттелу  тарихы  мен 
қалыптасуын айқындап , көрсетуге тырыстық.   
 
Кілт  сөздер:  фразеология,  сөзорам,  корей  тілі,  тіл  мамандары,  мәдениет,  ұлт, 
ерекшелік, лингвистика, мақал-мәтелдер, метафора, көпмағыналы сөздер.  
 
 Әрбір  тілде  тұрақты  бейнелік  сөзорамдар  бар  екені  бәрімізге  мәлім.  Ол  сөзорамдар 
қарым-қатынас барысында туындамай, сөйлеу барысында сөз ретінде қолданылып отырады. 
Міне,  осындай  сөзорамдарды  зерттейтін  тіл  білімінің  дербес  саласын  фразеология  деп 
айтамыз. Фразеология дербес сала болып қалыптасқанынан кейін тіл мамандары тарапынан 
бұл  саланы  зерттеуге  қызығушылыр  қатары  артып,  зерделеуге    талпынушылар  саны  да 
күннен күнге өсуде [1, 6]. Соның бірі ретінде  корей тілінде де қазіргі таңда фразеологияны 
кеңінен  зерттеу  қолға  алынып  отырғанын  айта  кеткен  жөн.  Өз    туған  тілінің  қыр-сырын  
қарастырып,  жан-жақтан  саралап  үлгерген  корей  тіл  мамандарының    корей  тілі 
фразеологизмдерін  тиянақты  түрде  қарастыруды  қолға  алғана  көп  уақыт  бола  қойған  жоқ. 
Сондықтан,  корей  тілі  фразеологизмдерінің  зарттелу  тарихы  мен  қалыптасуын  біз  осы 
мақалада айқындап , көрсетуге тырыстық.   
Фразеологиялық  бірліктер  корей  тіл  білімін  зерттеуші  ғалымдардың  зерттеушілік 
назарына  іліккеніне  көп  уақыт  болған  жоқ.  Кореяның  тіл  мамандары  корей  тілінің 
фразеологиялық  құрамы,  фразеологизмдердің  көлемі,  айрықша  белгілері  мен  жүйелі-
құрылымдық ерекшеліктері сияқты маңызды мәселелерді көтеріп, зерттеумен қазіргі кезде де 
белсенділікпен айналысып келеді [2, 217]. 
Соңғы  он  жылда    корей  тілінің  фразеологизмдері  мен  мақал-мәтелдерін  зерттеуде  тіл 
мамандарының  қызығушылығы  артып  отыр.  Жеке  корей  тілі  фразеологиясын  зерттеу  де 
қарқынды  жүргізілуін  тоқтатпаған.  Бұған  соңғы  он  жылда  жарық  көрген  көптеген 
монографиялар,  диссертациялар  мен  мақалалар  дәлел  бола  алады  және  оны  келесі 
себептермен  түсіндіруге  болады.  Фразеологизм  тілдің  айшықты    және    мәнерлі,    бай 
саласының  бірі  екені  бәрімізге  мәлім.      Әрбір    ұлттың  өзіне    тән  ерекшелігінің  айрықша  
көрінуін  фразеологизмдерден  байқауға  болады    деп  тұжырымдай  аламыз.  Мәдениет  іздері 
жатқан фразеологизмдер әлем тілдерінде дәл осы себепті кеңінен зерттеліп келеді . 
Қазіргі  таңда  корей  тілінің  бай  фразеологиялық  қоры  әртүрлі  деңгейдегі  сөздіктер, 
түсіндірмелі  сөздіктер  мен  екі  тілді  сөздіктерде  жинақталып,  жарыққа  шығарылған.  Бұл 
сөздіктер жыл сайын сөздк қорын толықтырып, қайта басылып шығарылады. 
«Фразеологизм»  сөзі  корей  тілінде    әртүрлі  мағынаны  беріп,  әртүрлі  терминдермен 
айтылады. Сонымен қатар, сол әртүрлі мағынаны беретін фразеологизмдердің корей тілінде 

7 
 
берілген нақты анықтамасы жоқ десек те болады.   Бізде фразеологизм деп бір атпен аталса, 
корей тілінде бұл бірліктер атауының бірнеше мағынасы бар. Мысалы Ким Джон Тэк ғалым  
фразеологиялық бірліктерге  ағылшын тіліндегі  «idioms»  деп атаса, Ким Мун Чхаль «
» 
/kyaneno/, «
» /sugo/, ал Хуан Хый Ен  тіл  маманы бастаған  топ «
» /ikkhimmal/  деп 
атаған.  «
»  /sugo/  терминімен  қатар  басқа  да  ұқсас  атаулар  жиі  қолданылады.  Сонымен 
қатар, ағылшын тілінен енген  «idioms» сөзі де нақты анықтамасыз жиі қолданыста жүреді [3, 
14].  Корей  тілінде  «
»  сөзінің  қызметі  мен  мағынасына  ұқсас  көптеген  тіркестер  бар  ( 
мысалы:  көпмағыналас  сөз,  метафоралық  сөз,  мақал-мәтелдер,  фразеологиялық  бірліктер 
және  тағы  да  басқа)  сол  себепті  корей  тіліндегі  фразеологизмдердің  шекарасын  белгілеп, 
көлемін анықтап  және шектеу қою мамандарға әзірше  қиындық туғызып  отыр. 
Корей  фразеологизмдері  лингвистиканың  дербес  бөлігі  болмас  бұрын  ұзақ,  әрі  қиын 
жолды бастан кешті. Ең бастапқы кезде  корей тіліндегі фразеологияға тіл маманы И Су Ен   
назар аударды. Ол  зерттеу нысаны, көлемі мен мақсат және міндеттерін белгілеп көрсетіп, 
фразеология  лингвистиканың  бір  бөлігі  екенін  анықтай  білді.  Ол  ең  алғашқы  мамандардың 
бірі болып  корей тілі фразеологиясының зерттеудің қажеттілігі жөніндегі мәселені көтерді. 
Ғалым корей тілі фразеологиясын дербес лингвистикалық ғылым ретінде бөліп қарастыруға 
талпыныстар  жасап,  фразеологияның  мақсаты  мен  міндеттерін  белгілеп,  тілдегі 
фразеологияның  пайда  болу  себептерін  көрсетті.  Ғалым  И  Су  Еннің  пайымдауынша,  корей 
тіліндегі  фразеологизмдердің  логикалық  грамматикалық  құрылымы жоқ, олар  тек  ұрпақтан 
ұрпаққа  беріліп  отырған  құнды  ақпарат  қана  [4,  225].  Ғалым  тілдегі  фразеологимдердің 
пайда болу себептеріне айрықша назар аударып,  зерттеуге көңіл бөлді.  
1930  жылдары  И  Су  Ен  бастап  кеткен  корей  тілі  фразеологизмдерін  зерттеу  бастау 
алған  соң,  біраз  жылдар  бойы  осы  саланың  зерттелуі  тоқырауға  ұшырапы,  тыныштық 
орнайды.  Алайда,  1961  жылы  тіл  маманы  И  Хун  Джон  «Фразеологизмдер  және  онымен 
байланысты  көне  аңыз-әңгімелер»  атты  еңбегінде  фразеологизмдер  туралы  төмендегідей 
анықтама  береді:  «Фразеологизмдер  –    бұл  ұрпақтан  ұрпаққа  беріліп  отырған  суреттелмелі 
тіркес». Кейіннен  мақал және мәтелдерді зерттеуді бастаған  тіл маманы И Ги Мун  зерттеу 
аясында  болған  мақал  және  мәтелдерді  жеке  лингвистикалық  пән  ретінде  көрсетіп,  оған 
паремиология  деген  атау  беріп,  оның  ішінде  фразеологиялық  бірліктерді  де  қосып 
қарастырады [2, 219].  
1970  жылдардың  басында  корей  тіл  мамандары  фразеологиялық  бірліктердің 
семантикалық аспектісіне көп назар аудара бастайды. Осы салада үлкен еңбек атқарған Ким 
Джон Тэк, Ким Мун Чхан, И Джэ Ин, Ян Дон Хви, Ким Гю Сон, Пак Ен Сон және тағы да 
басқа  тіл  мамандарын  атап  айтуға  болады.  1971  жылы  Ким  Джон  Тэктің  «Идиомаларды 
зерттеу»  атты  еңбегі  жарыққа  шыққан  соң  фразеологияның  жеке  лингвистикалық    пән 
ретінде  қалыптасуының  жаңа  кезеңі  басталады.  Тіл  маманы  Ким  Джон  Тэктің    аталмыш 
еңбегі  осы  лингвистикалық  саланың  қарқынды  дамуына  үлкен  ықпал  еттті  десек  те 
қателеспейміз.  
Ким  Джон  Тэк  фразеологизмдерге  жаңа  анықтама  беріп  өтеді.  Оның  айтуы  бойынша, 
фразеологизмдер бұл жалпы-ауыспалы мағынасы  және ерекше синтаксистік құрылымы бар 
сөйлем,  сөз  тіркесі  немесе  қнрделі  сөйлем.  Ол  идиомаларға  жан-жақты  сараптама  жасап, 
пайда болу себептерін анықтап, шекарасын белгілеп, тұрлері мен құрылымдарын  көрсетуге 
тырысады.    Американдық  фразеолог  Ч.Хоккейдің  теориясына  сүйене  отырып,    пайда  болу 
амалдары  бойынша  ол  фразеологизмдердің  алты  тобын  ерекшелеп,  көрсетеді.    Осылайша  , 
Ким  Джон  Тэк  фразеологизмдерді  еркін  сөз  тіркестері  мен  мақал-мәтелдерден  бөліп 
қарастыруға жол ашады [5, 198].  
Ким  Джон  Тэк  кәсіби  түрде  теорияны  қайта  өңдеп,    салыстырмалы  тестілеу  және 
қарама-қайшы тестілеу  сияқты өзінің тестілеу  әдісін ойлап табады.  Тіл маманы Ким Джон 
Тэктің  жаңадан  енгізген  тестілеу  әдісі  фразеологмздерді  дербес  бірлік  ретінде  анықтауға 
және  оларды  басқа  сөздерден  және  сөз  тіркестерінен  бөліп  қарастыруға  үлкен  мүмкіндік 
береді.  Бірақ  та  бұл  анықтау    жолдары  да  өзінің  кемшіліктерін  көрсете  бастаған.  Өйткені