ОӘК
042-18-12.1.55/3-2013
№1 басылым 18.09.2013ж
50 беттің 11-сі
Ұсынылатын әдебиет:
1.Компьютерная поддержка решений Л.А.Матвеев, С-Пб, 1998
2.Математическое моделирование в менеджменте В.М.Трояновский, Москва 2000
3.Практика примененеия экономико-математических методов и моделей
Н.Б.Кобелев, Москва, 2000
2-лекция. Модельдер классификациясы. Модельдер құру технологиясы
Соңғы кездері ғылым мен ақпараттық технологиялардың қарыштай дамуы
барлық дерлік ғылыми-зерттеу жұмыстарында зерттелетін объектіні модельдеу
жұмыстарын ӛз деңгейінде жүргізуді талап етуде. Модельдер барлық жерде дерлік
кездеседі. Олардың саны орасан зор. Олардың кейбірі ескіреді, ұмытылады,
жоғалады (7-сурет).
Ақпараттарды модельдеу түрлерін таңдауда және құруда (8-сурет)
зерттеушінің маман ретіндегі танымы мен біліктілік деңгейі, эстетикалық талғамы
кӛрінеді. Дұрыс таңдалған және ӛз дәрежесінде дұрыс құрылған модель түрлерін
зерттеу жұмыстары жеңілдетіп, объект туралы толығырық мәлімет алуға септігін
тигізеді.
сыртқы түр моделі
құрылым моделі
күй моделі
танымдық
коммуникативтік
практикалық қызмет
сферасында туындайтын
заттық-энергетикалық (табиғи)
идеалдық
ақпараттық
тіркелуші
эталондық
болжамдық
имитацмялық
оңтайланған
формалданған
М
О
Д
Е
Л
Ь
Т
Ү
Р
Л
Е
Р
І
Модельдеу объектісінің сипаты
бойынша
Модельдеу субъектісінің қызмет
сферасы бойынша
Модельдеу объектісінің басқару
рӛлі бойынша
Нақтылық бойынша
Формалдау дәрежесі бойынша
ОӘК
042-18-12.1.55/3-2013
№1 басылым 18.09.2013ж
50 беттің 12-сі
бӛліктей формалданған
формалданбаған
статистикалық
динамикалық
детерминацияланған
ықтималды
7-сурет. Модельдер классификациясы
Әрбір модель үшін оның кеңістіктегі «субъект-объект-нақтылық» орнын
анықтауға болады.
Таным қарым-қатынастың ажырамас бӛлігі, ал қарым-қатынас практикалық іс-
әрекетпен қабаттаса жүреді.
Ақпараттық модель әрқайсысын бейнелеуге таңдалған бейнелеу тілдерінің
формалдылығын сипаттай алады. Әрбір ақпараттық модельді кеңістіктегі «субъект-
объект-формалдау дәрежесі» нүктелеріне сәйкес қойып кӛруге болады.
Модельдеу тілі (simulation language) – зерттеліп жатқан объектіні үлгілеу үшін
қажетті бастапқы ақпарат берілетін жобалау тілі [1].
Уақыт
факторын
ескеру
бойынша
Ақпараттық модель түрлері
аралас
Сипаттау тілінде
ӛрнектеу
Кӛрнекі
графикалар
кестелер
ағаштар
желілер
Табиғи
тілде
Сӛздік сипаттау
Арнайы тілде
ғылыми
сызбалар
суреттер
графиктер
фотографиялар
ОӘК
042-18-12.1.55/3-2013
№1 басылым 18.09.2013ж
50 беттің 13-сі
8-сурет. Ақпараттық модель түрлері
Субъектінің практикалық қызметінің сферасы модельдеу объектісін басқару
процесіндегі модельдің қатысына байланысты нақтылануы мүмкін. Бұл жағдайда
модельдің келесі түрлері: тіркелуші, эталондық, болжамдық, оңтайланған,
имитациялық деп бӛлінеді.
Модельдеу құбылысының қосымша мүмкіндіктерін ашуға мүмкіндік беретін
модельдер кластарының басқалай да бӛліну түрлерін таңдауға болады.
Информатика курсында компьтер кӛмегімен құруға, зерттеуге болатын
модельдер қарастырылады. Ақпараттық модельдерді компьютерлік деп ерекше
класқа бӛлуге бола ма? Компьютер кӛмегімен мәтіндер, графикалар, кестелер,
диаграммалар сияқты кӛптеген объектілерді құруға, зерттеуге болады.
Бірақ бұл объектілердің басқа да орталардың кӛмегімен құруға, зерттеуге
болады. Демек, компьютер кӛмегімен жасалатын жұмыстардың барлығын
компьтерсіз де жасауға болады. Мұндағы негізгі мәселе жұмсалатын ресурстарға,
уақытқа, пайдаланылатын технологияларға байланысты.
Компьютерлік
модельдердің
ақпараттық
модельдерден
сапалаық
айырмашылығы жоқ. Компьютерлік модельдеуді ӛзіндік ерекшеліктеріне орай
ақпараттық модельдеудің ерекше түрі деп айтуға болады.
Компьютерлік модель (computer model) – 1) таңдалынған программалық
ортаға бейімделінген ақпараттық модельді ұсыну формасы;
2) программалық ортаның құралдарымен жасалынған модель [1].
Компьютерлік модельдерге байланысты бастапқы жұмыстар гидравлика,
жылу алмасу, қатты дененің механикасы т.с.с. есептер тобын шешуде жүргізіледі.
Блок-схемалар
схемалар
видеофильмдер
карталар
алгоритмде
р
техникалық
Математикалық
формулалар
бағдарламалар
техникалар
