[]

ОӘК 

042-18-12.1.55/3-2013

 

№1 басылым 18.09.2013ж  

50 беттің 8-сі   

 

байланыстар жиынтығы айтылады. 

Құрылымды  сипаттауда  объектінің  құрамдас  элементтері  мен  олардың 

қасиеттері кӛрсетіледі. 

Тілде  бұл  элементтер  мен  байланыстар:  электрон,  протон,  күш,  (атом 

сипатталуындағы) энергетикалық деңгей сияқты зат есімдермен ӛрнектеледі.  

Объект құрылымын модельдеу: 



 

Оның кӛрнекі бейнесі; 



 

Объект қасиеттерін оқып үйрену; 



 

Байланыстық бейнелерді айқындау; 



 

Объектінің тиянақтылығын оқып үйренуге қажет. 

Уақыт  ағымына  байланысты  шығатын  ӛзгерістер  объект  күйі  деп  аталады. 

Объект  күйінің  сипаттамасы  оның  сыртқы  түрі  мен  құрылымының  басқа 

объектілермен  ӛзара  әсерлерінің  уақытқа  байланысты  нәтижесінің  сипаттамасына 

келтіріледі. Тілде бұл сақтау, даму, айналу сияқты етістіктермен ӛрнектеледі. 

Объект күйін модельдеу: 



 

Болжауға; 



 

Басқа объектілермен байланыс орнатуға; 



 

Басқаруға; 



 

Техникалық құрылғыларды құрастыруға қажет. 

Объектілердің  кейбір  қасиеттерін  сандық  мән  қабылдайтын  шамалармен 

сипаттауға  болады.  Мысалы:  масса,  ұзындық  ӛлшемдері  бұл  жағдайдағы 

қасиеттердің параметрлері деп аталады. 

3.  Модельдеу мақсаты 

Кез-келген  практикалық  қолданбалы  есептердің  шешілуі  барлық  уақытта 

зерттеумен,  кейбір  объектілерді  (материалдық/ақпараттық)  түрлендірумен, 

басқарумен байланысты. 

Демек,  модельдеу  мақсатының  табиғаты  екіжақты:  бір  жағынан  зерттеу 

есебіне  байланысты  объективтілігі,  қызығушылыққа,  қызметтік  мотивке  тәуелді 

түзетілетініне байланысты субъективтілігі (2-сурет). 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-сурет. Модельдеу мақсатының модель субъектісіне және шешілетін есепке 

тәуелділігін кӛрсету схемасы 

 

Бір  объект  үшін  бір  субъектінің  түрлі  есептерді  шешуіне  және  модельдеу 

мақсатына байланысты бірнеше модель құруы мүмкін (3-сурет). 

С 

у 

б 

ъ 

е 

к 

т 

Есеп 

Модельдеу мақсаты 

Объект 

МОДЕЛЬ 

ОӘК 

042-18-12.1.55/3-2013

 

№1 басылым 18.09.2013ж  

50 беттің 9-сі   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3-сурет. Бір объектіге бір субъектінің бінеше модель құру 

мүмкіндігін кӛрсететін схема 

Бір  ғана  модельдеу  есебі  үшін  бір  объектінің  түрлі  субъектілерінің  түрлі 

модельдер құруы мүмкін. 

Модельдің түрі және оның құрылуы субъектінің біліміне, тәжірибесіне, жеке 

қызығушылықтарына байланысты (4-сурет). 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4-сурет. Бір объект үшін бір субъектінің бірнеше модель құру мүмкіндігін 

С 

у 

б 

ъ 

е 

к 

т 

Есеп 1 

Модельдеу мақсаты 1 

Модельдеу мақсаты 2 

Есеп 2 

Объект 

МОДЕЛЬ 1 

МОДЕЛЬ 2 

С 

у 

б 

ъ 

е 

к 

т 

С 

у 

б 

ъ 

е 

к 

т 

Модельдеу мақсаты 1 

Модельдеу мақсаты 2 

Объект 

Есеп 

МОДЕЛЬ 1 

МОДЕЛЬ 2 

ОӘК 

042-18-12.1.55/3-2013

 

№1 басылым 18.09.2013ж  

50 беттің 10-сі   

 

кӛрсететін схема 

Бір  объектінің  негізінде  түрлі  модельдеу  мақсатына  байланысты  түрлі 

есептерді  шешілетін  субъектінің  бірнеше  модельдер  құру  мүмкіндігі  бар.  Модель 

түрін  таңдау  құру  субъектісінің  біліміне,  тәжірибесіне,  жеке  қызығушылығына 

тәуелді (5-сурет). 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5-сурет. Бірнеше субъектілердің бір объектіге түрлі модельдер құру мүмкіндігін 

кӛрсететін схема 

Модельдеу  –  қазіргі  заманғы  ғылыми  танымның  басқарушы  принципі.  Адам 

таным  затын  оның  барлық  процесстерінде  толық  кӛре  алмайды.  Сондықтан  ол 

объектінің ӛзінің алдында тұрған мәселені шешуге қажетті жағын тануға ұмтылады.  

Модельдеу  субъект  алдында  тұрған  модельдеу  мәселесін  шешкенде  ғана  ӛз 

мақсатына жетеді. 

Модельдеу ғылымы келесі принциптерге сүйенеді: 



 

Редукционизм принципі – күрделіні қарапайымдандыру мүмкіндігі; 



 

Эволюция  принципі  –  барлық  формалар  біртіндеп  тӛменгі  формалардан 

дамиды. Тӛменгі формалар күйін талдау арқылы жоғарғы формалар күйін болжауға 

болады; 



 

Рационалдық  принципі  -  әлемнің  нақты  объектілерін  логиканың, 

математиканың кӛмегімен тануға болады. 

Ӛзіндік бақылау сұрақтары: 

1. Модель деген не? 

2. Модельдің негізгі қасиеттері 

 

 

 

С 

у 

б 

ъ 

е 

к 

т 

С 

у 

б 

ъ 

е 

к 

т 

Есеп 

Есеп 

Модельдеу мақсаты 1 

Модельдеу мақсаты 2 

Объект 

МОДЕЛЬ 1 

МОДЕЛЬ 2