Вестник таразского государственного педагогического института

108 
 
стандартында  жалпы  орта  білім  берудің  ұлттық  деңгейдегі  басты  мақсаты  –  еліміздің 
әлеуметтік,  экономикалық  және  саяси  ӛміріне  белсенді  қатысуға  дайын,  құзыретті 
тұлғаның қалыптасуына ықпал ету деп анық кӛрсетілген [2].   
Әлемдік тәжірибе мен ұлттық практикаға сүйеніп жасалған бұл ресми  құжатта әрбір 
оқушының жас ерекшеліктерін ескере отырып, білімнің мазмұнын меңгеруге бағытталған 
үш  түрлі  құзыреттіліктер  жиынтығын  игеруі  мақсат  етілген,  олар:  ӛзіндік  менеджментке 
жататын  ӛмірде  кездесетін  проблеманың  шешімін  табу  құзыреттілігі;  ақпараттық 
құзыреттілік;  білімді  игерумен  бірге  жүретін  қарым-қатынастық,  коммуникативтік 
құзыреттілік.  Дамыған  елдердің  оқу  жүйесінде  кеңінен  қолданыла  бастаған 
«құзыреттілік», «құзырет» терминдері жаңа білім стандарты ұстанған басты бағыт ретінде 
біздің  еліміздің  білім  беру  жүйесіне  ене  бастады.  Мұндай  аса  жауапты  білім  деңгейіне 
жету  үшін  оқу  үдерісін  соған  сай  ұйымдастыра  білетін,  мектеп  оқушыларына  білімді  ӛз 
бетінше еңбек етіп алатындай күйге жеткізе алатын, ӛзі  де осы аталған құзыреттіліктерді 
меңгерген, кәсіби құзыреттілігі  қалыптасқан мұғалімдер даярлау міндеті тұр. Жоғары оқу 
орындарында  болашақ  бастауыш  сынып  мұғалімдерді  дайындау  үдерісінде  олардың 
кәсіби  құзыреттілігін  қалыптастыру  мәселесі  соңғы  жылдары  ғана  қарастырыла  бастады. 
Осы  орайда,  психологиялық-педагогикалық  әдебиеттерді  талдау  мұғалімдерді  кәсіби 
дайындау мәселесінің жан-жақты зерттелгенін байқатты. 
Құзіреттілік  дегеніміз  -  оқушының  алған  білімі  мен  дағдыларын  тәжірибеде, 
күнделікті ӛмірде  қандай да бір практикалық және  теориялық проблемаларды  шешу үшін 
қолдана  алу  қабілеттілігі.  Бастауыш  сынып  оқушыларының  коммуникативтік 
құзыреттіліктерін қалыптастыруда қатысымдық әдістің маңызы зор. 
«Қҧзырет» 
білім 
беру 
үрдісі 
нәтижесіне, оқушының 
мінез-қҧлқына, 
әрекетіне қойылатын талап ретінде оның ӛз тілінде, ӛз деңгейінде  жатық сӛйлеуі, жатық 
іс-әрекеттер  жасауы  арқылы  анықталынатын  ұғым,  ал  құзыретті  адам  нақты  бір  аймақта 
негізді  шешім  шығару, тиімді  әрекет жасауға мүмкіндік туғызатын білім мен қабілеттерді 
қамтиды. 
Әл-Фарабидің  «беделді  адам»  жӛнінде  айтылған  ойлары  құзыреттілік  ұғымына 
қатысты ойлармен, энциклопедиялық сӛздіктерде берілген түсініктемелердің астарын дәл 
мағынасында  ашады  деп  түсінеміз.   Психологиялық-педагогикалық  әдебиеттерге 
жүргізілген  талдау  құзыреттілік  ұғымының  педагогикалық  категория  ретіндегі  орнын, 
қызметін, оның негізгі  құрамдас  бӛліктері кәсіби  шеберлік пен тұлғаның жеке сипаттары 
арасындағы  байланысты  ашуға,  жалпы  құзыреттілікті  сегіз  қырлы  бір  сырлы  әлеуметтік 
феномен деген қорытынды жасауға мүмкіндік береді. 
Бастауыш  сынып  оқушыларының  коммуникативтік  құзыреттілігін  дамыту  үшін 
жүргізілетін  жұмыс  түрлері  яғни,  сұрақ-жауап  (мұғалім  мен  оқушылар);  диалог  (оқушы 
мен  оқушы,  мұғалім  мен  оқушы);  қатысым  (мұғалім  мен  оқушылар,  оқушы  мен  оқушы, 
мұғалім  мен  оқушы);  жазылым  (тақырыпқа  байланысты  мәтінмен  жұмыс).  Бұл  жұмыс 
түрлері  коммуникативтік  құзыреттіліктің  алашқы  баспалдағы  болып  есептеледі.  Себебі, 
бұл жұмыс түрлерін барлық сабақта мұғалім мүмкіндігінше қолдана алады.  
Коммуникативтік  құзыреттілікті  дамыту  үшін  жүргізілетін  жұмыс  түрлері 
оқушылардың қатысым және жазылым  қарым –  қатынасын қалыптастыруға;  сӛйлеу тілін 
дұрыс  меңгеруге,  жеке  тұлғаның  құзіреттілік  қатысымдылығын  жүзеге  асыруға  ерекше 
ықпал  ететінін  кӛруге  болады.  Бастауыш  сынып  оқушылары  коммуникативтік 
құзыреттілігі  қалыптасқан екінші адаммен, сыныптасымен белгілі бір  ақпаратты жеткізіп 
қана  қоймай,  ӛз  ойын  түсіндіре,  олардың  пікірін  ұға,  түсіне  білетініне  кӛз  жеткізілді. 
Коммуникативтік құзыреттілікті дамытуда диалогтік тіл- оқу үрдісіндегі қарым-қатынаста 
алдыңғы  орын  алады:  ол  оқытудың  негізгі  мақсаттарының  бірі  және  оның  маңызды 
құралы деп санаймын. 
Күнделікті  сабақта  жаңа  материалдарды  оқытқанда  және  бекіту  кезінде, 
жаттығуларды ұйымдастыруда, оқығанды және тыңдағанды тексеру үшін диалогтік әдісті 
қолданамыз.  Осының  бәрін  әңгіме  түрінде  іске  асырып  отырамын.  Әңгімелесе  білу 

109 
 
диалогтік  тілді  үйретуде  соңғы  нәтижеге  жететін  біліктілік  болып  табылады.  Диалогтік 
әдісті  қолдана  отырып  оқушылардың  сұрақтарды,  ӛтінішті,  таңдануды,  бұйыруды 
қолданып, бір-бірімен әңгімелесе білуге, мәліметтерді нақтылауды сұрауға, келіспеушілік, 
толықтыру,  тілдік  материал  кӛлемінде  ӛзара  пікір  алыса  білуге  дағдыландырамын. 
Әртүрлі  типтегі  кішігірім  диалогтар  құрастыруды  тапсырамын.  Біліктіліктерді  жетілдіру 
мен  дамытуды  оқушылардың  еркіндігін  сақтау  жолымен  жүргіземін.  Тілдік  міндет  пен 
жағдаятқа  сәйкес  бастауыш  сынып  оқушыларының  еркін  түрде  тілдік  қарым-
қатынастарын дамытуда рӛлдік ойынның алатын орны ерекше деп есептеймін.  
Ролдік  ойын  кезіндегі  оқушылардың  коммуникативтік  құзыреттілігін  дамытуда 
сӛздік  қорларының  да  орны  ерекше.  Оқушылардың  диалогтік  ортасын  құруда  кесте 
мазмұнының  да  алатын  орны  ерекше.  Кестедегі  түйін  сӛздердің  кӛмегімен  оқушы  сұрақ 
қою  арқылы  диалогтік  ортаға  енеді.  Осы  жұмыстар  нәтижесінде  оқушылардың 
коммуникативтік  құзыреттілігі  қалыптасады.  Бұл  әдіс  оқушылардың  диалогты  қайталап 
айтуына  мүмкіндік  жасайды.  Диалогпен  жұмыс  істеген  кездегі  қолданылған  лексикалық 
материалдар  оқушылардың  сӛйлеу  тілінің  белсенді  қорына  айналады.  Жатталған 
диалогтар  оқушылардың  жаңа  диалогтар  құруының  негізі  бола  алады.  Бастауыш  сынып 
оқушыларының  білім  сапасын  арттыруда  және  оқу  тәрбие  үрдісінде  бастауыш  сынып 
оқушыларының  құзыреттілін  қалыптастыруда  жаңа  технологияны  тиімді  пайдалана  білу 
үлкен рӛл атқарады. Оқушыларға білім жүйесін терең әрі тиянақты беру үшін оқыту әдісін 
жетілдіру әр ұстаздың негізгі міндеті.  
Сонымен,  қорыта  айтқанда,  біз  мектепте  ӛз  оқушыларымыздың  бойында  жоғарғы 
дәрежелі  білім,  біліктілік  пен  дағдыны  қалыптастыруды  қамтамасыз  етеміз. 
Оқушыларымыздың  ӛмірлік  жағдаяттарда  ӛздерінің  алған  білім,  біліктілік,  дағдыларды 
дұрыс қолдана алуына жағдай жасау- біздің ұстаздық міндетіміз. Демек, бастауыш сынып 
оқушыларын  оқыту  барысында  ӛзіндік  ой-толғамын  жеткізе  алатын,  кез  келген  адаммен 
тілдік  қарым-қатынасқа  түсе  алатын,  коммуникабельді,  іскер  азамат  тәрбиелеп  шығару 
арқылы коммуникативтік  құзіреттіліктерін арттырудың тиімді жолында атқарар еңбектері 
әлі де алда деп есептеймін. Сонымен қатар егер мұғалім ӛзінің кәсіби ӛсу жобасын дұрыс 
жолға қоя отырып, ӛзінің кәсіптік  қызметіне нақты берілу арқылы тұлғаның алған білімін 
ӛмірде  қолдана  білетіндей  тапсырмалар  жүйесін  ұсына  алатын  жағдайда  болғанда  ғана 
оқушы құзыреттілігін қалыптастыруға мүмкіндік табады.  
 
Әдебиеттер тізімі: 
1.  Ф.Ш. Оразбаева, «Тілдік қатынас теориясы және әдістемесі», 2005, 272 б.  
2.  Ә. Әлметова, «Сӛйлеу әрекеттері түрлеріне оқыту», А. Арыс, 2007  
3.  «12-жылдық білім беру журналы», №8, 2012 ж. 
4.  Ж. Аймауытов, бес томдық шығармалар жинағы «Ғылым», 1998, 30 бет 
5.  М. Жұмабаев «Педагогика» А. «Рауан», 102 бет.  
 
Аннотация 
Ұсынылып  отырған  мақалада  бастауыш  сынып  оқушыларының  құзыреттілігін 
қалыптастыру  қарастырылады.  Құзыреттілік-  оқушының  алған  білімі  мен  дағдыларын 
тәжірибеде, күнделікті ӛмірде қандай да бір практикалық және теориялық проблемаларды 
шешу үшін  қолдана алу  қабілеттілігі.  Бастауыш сынып оқушыларының коммуникативтік 
құзыреттіліктерін  қалыптастыруда  қатысымдық  әдістің  маңызы  зор.  Бастауыш  сынып 
оқушыларының  коммуникативтік  құзыреттілігін  дамыту  туралы  барлық  ақпараттар 
мақалада қарастырылған.  
Аннотация 
В  данной  статье  расматривается  формирования  студентов  образовательных  начальной 
школы в процессе компетенции. Компетенция – включает совокупность взаимосвязанных качеств 
личности  (знаний,  умений,  навыков,  способов  деятельности),  задаваемых  по  отношению  к 
определенному  кругу  предметов  и  процессов  и  необходимых  для  качественной  продуктивной