84
7.
Двойметный
И.А.,
Лелеков
В.А
Влияние
семьи
на
преступность
несовершеннолетних // СОЦИС № 10, Моссква. 1993. С. 54 - 59
Аннотация
Бұл мақалада оқу процесінде жеткіншек кезеңіндегі девиантты мінез-құлықтың психологиялық
ерекшіліктерін анықтау
деңгейіне қойылатын қазіргі талаптар мен оны жүзеге асырудың ғылыми-
негізделген психологиялық шарттары мен әдістемесі туралы баяндалған.
Аннотация
В данной статъе рассмотрены научно- обоснованные психологические условия и методика
реализации современных требований, предъявляемых к уровню определения психологических
особенностей девиантного поведения детей подросткового возраста в учебном процессе.
Annotation
In this article are considered scientifically- based psychological positions and methodic of realization
of modern requirements for a level of definition of psychological peculiarities of deviant conduct of children
of juvenile age in teaching process.
ӘОЖ 526.49
МЕКТЕПТЕ ОҚУШЫ ОТБАСЫМЕН БАЙЛАНЫС
ЖАСАУДЫҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ - ПЕДАГОГИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Ашимбекова И.Ғ., Ашимбекова Г.Ғ.
А. Шынасилов атындағы ШЖМ Жамбыл облысы, Т. Рысқҧлов ауд.
Білім беру проблемаларына байланысты мектептердің оқу жұмыстарын дұрыс жолға
қою әр уақытта шешімін табуды керек ететін мәселе. Бүгінгі күннің талабы – білімді ұрпақ
тәрбиелеу. Мектеп - әлеуметтік мәселелердің ішіндегі ең ӛзектісі, ерекше мән беретін білім
ордалары. Мектептерге кӛңіл бӛлу, оларға жәрдем беру арқылы болашағымызды
бәсекелестікке лайықты тәрбиелеп, білім беріп дамытамыз, «Елді түзетуді бала оқыту ісін
түзетуден бастау керек» деп ұлтымыздың ұлы ұстазы Ахмет Байтұрсынұлы орынды
айтқанын қазір қазақ зиялылары ғана емес, бізбен отандас ӛзге ұлт ӛкілдері, солардың озық
ойлы, білімді азаматтары да толық мақұлдайды. Халқымыздың да ұлы мұраты жастарға
халықаралық деңгейде білім беру, ол мұратқа жетудің алғашқы баспалдағымектепте ӛркен
жаяды [1].
Қазақстан Республикасының сапалы білім беру жүйесі еліміздің экономикасын тұрақты
дамуын қамтамасыз ететін негізгі факторлардың бірі және мемлекеттің дамуының ӛзегі
болып есептеледі. Сондықтан сапалы білім беру, оқушылардың тұлғалық қасиеттерін
дамытуда мектеп педагогикалық ұжымы мен отбасының рӛлі үлкен.
Мектеп басшысы тәрбие процесін ұйымдастырушы болса, сынып жетекшісі, пән
оқытушылары – тәрбие процесін жүргізуші, іске асырушы болып табылады. Сынып
жетекшісі тәрбие процесін ұйымдастыруда ӛте маңызды да жауапты міндеттерді атқарады.
Олар сыныптағы оқу-тәрбие жұмыстарының ұйымдастырушысы, шәкірттердің, ата-
аналардың ақылшысы, қамқоршысы.
Сынып жетекшісінің шәкірттердің ата-аналарымен қызметі де үлкен ізденісті талап
ететін тақырып. Ата-аналарға шәкірттердің оқу жұмыстары, тәрбиесін мәлімдей отырып, ата-
аналармен бірлесіп сол кемшіліктерді жоюға атсалысады.
Қазіргі заманғы мектеп кӛпнұсқалы және ӛзін-ӛзі басқару тәсілімен жұмыс жасауда.
Білім беру жүйесінде ізгілендіру процесі жүруде, мұнда оқушы тұлғасын алдыңғы қатарға
шығару, оның талаптарын қанағаттандыру, жеке қабілеті мен дарынын, тұлғалық сапалық
қасиеттерін дамыту үрдісі болып саналады.
Оңтайланған педагогикалық жүйе мәнін кӛрсететін білім беру үрдісінің
ұйымдастырылуы ынтымақтасу педагогикасы идеясын жүзеге асырады. Бұл мектептегі
85
басты қиындықтың бірі – мұғалім мен оқушы қарым-қатынасында кездесетін қиыншылықты
жояды. Оқыту үрдісі тек психологиялық жағынан ғана емес, сыныптағы дәстүрлі сабақ
жүйесін айрықшалап ұйымдастырылуы да ӛзгеріске ұшырады. Оқыту үрдісін ӛзгертуде
ғылыми кӛзқарастарға ерекше мән беріледі. Мектеп мұғалімдері пайдаланатын
технологиялар негізіне ақыл-ойдың дамуын сатылы қалыптастыру, проблемалық оқыту,
дамыта оқыту сияқты психологиялық – дидактикалық теориялар т.б. жатады.
Жалпы орта мектепте бала тұлғасының қалыптасуына ықпал ететін негізгі әлеуметтік-
экономикалық және мәдени-тұрмыстық ахуалы. Осыған байланысты орта мектепмұғалімінің
негізгі мақсаты - ӛмір сүру қажеттілігіне сенімділігі бар баланың жеке тұлғасын
қалыптастыру. Оқушының туған жеріне адалдығын сақтап, қоршаған ортаға белсенді
араласып, жалпы мәдени дамытып, білімге деген ынтасын арттыру, сӛйлеу мәдениетін
қалыптастыру, болашақта үлкен ортаға бейімделуге қабілетті тұлғаны қалыптастыру болып
табылады [2].
Сынып жетекшісінің тәрбиелік қызметінің жүйесі бар. Ол жан-жақты оқу-тәрбиесінің
мақсаты мен міндеттерінен туындайтын, ӛзара байланысты оқу-тәрбие шараларының
жиынтығы, сынып жетекшісінің оқушылармен жүргізетін барлық жұмысының бағыттарын
(саяси-идеялық,
адамгершілік, дене, эстетикалық,
еңбек тәрбиесі, т.б.) қамтиды.
Оқушыларды жан-жаақты тәрбиелеу үшін сынып жетекшісі оларды зерттеп білу қажет.
Оларды зерттеп білу, сынып жетекшісінің ӛз қызметін ойдағыдай атқарудың басты шарты.
Сынып жетекшісі балалар туралы мынандай мәліметтерді білуі қажет:
- оқушының денсаулығы;
- отбасындағы тұрмыс жағдайы;
- ішкі жан дүниесі,
рухани байлығы;
- мінез-құлқы, темпераменті,
қабілеті, еркі, зейіні, т.б.
- ата-ана, үлкендермен, құрбыларымен қарым-қатынасы;
- әдептілігі,
адамгершілігі;
- еңбекшілдігі;
- интеллектуалдығы;
- саяси сауаттыллығы;
Эстетикалық талғамы.
Осы айтылғанның бәрін сынып жетекшісі педагогикалық зерттеу әдісін қолдана отырып
жинақтайды (бақылау, әңгімелесу, эксперимент, т.б.). Сынып жетекшісі тек шәкірттермен
қызметтес болмай, сонымен бірге жалпы ұстаздармен де қызметтес болғаны дұрыс. Мұндай
жағдайда бала туралы пікір алмасады, дұрыс мәлімет жинақтауға болады. Сынып
жетекшісінің мақсаты – бала тәрбиесі мен білімін жетілдіру, іске асыру, ұйымдық қызмет
атқару [3].
Сынып жетекшісінің шәкірттердің ата-аналарымен қызметі де үлкен ізденісті талап
ететін тақырып. Сынып жетекшісі отбасымен жиі қарым-қатынас жасаушы тұлға. Ата-
аналарға шәкірттердің оқу жұмыстары, тәрбиесін мәлімдей отырып, ата-аналармен бірлесіп
сол кемшіліктерді жоюға атсалысады. Ата-аналармен жүргізілетін жұмыстың түрлері кӛп;
отбасына барып тұру, жағдайын білу, ата-аналармен сӛйлесу, пікір алмасу, педагогикалық
тұрғыда сауаттандыру, сұрақ-жауап кештерін ӛткізу, т.б.
Мектеп іс-әрекетінің ең бастысы – тәрбие түрлерінің (адамгершілік, ұлттық,
отансүйгіштік, дене, еңбек, эстетикалық, т.б.) байланыстылығын күшейту. Осының
нәтижесінде олардың кешенді түрде мақсаттары және міндеттері жүзеге асады. Мектеп
басшылығымен жүргізілетін тәрбие жұмыстарыныңформалары кӛптеп саналады. Мәселен:
- ата-аналар және олардың белсенділермен жұмысы;
- бастауыш сыннып мұғалімдерімен қатар сынып жетекшілерінің отбасымен жұмысы;
- мектептен, сыныптан тыс тәрбие жұмыстары,
- еңбек ұжымдарымен және жұртшылықпенбалалар тәрбиесінебайланысты жұмыстар:
түрлі іс-шаралар, ата-аналардыпедагогикалық тұрғыда сауаттандыру, т.б.
Осы жұмыстардың барлығына мектеп ұжымы басшылық жасайды, кӛмектеседі, тиісті
