Оқуды білім әлеміндегі ең басты күре жолмен салысты-
руға болады. Әрі қарайғы оқу – математика, биология,
қоғамдық ғылымдар – баланың жазылғанды түсіну, тілді
пайдалана білу, жазбаша мәтіннің мәнін түсіну қабілеті-
не негізделетін болады.
Егер бала әңгімелесу, тыңдау, оқу күнделікті өмірде
қалыпты жағдай болып саналатын ортада өсіп, жетілсе,
онда мектепте де негізінен кітаптардан алуға болатын
мазмұнды және жан-жақты ақпаратқа қызығушылық
танытатын болады, одан әуесқой және табиғи жолмен
қалыптасқан оқырман өсіп шығады.
ТАНЫМНЫҢ ДАМУЫ
1.
Бала негізгі ұғымдарды меңгерген бе, мысалы: оң/сол,
үлкен/кіші, ішке/сыртқа?
2.
Бала қарапайым жіктеу жайттарын түсіне ала ма, мысалы:
домалай алатын заттар және домалай алмайтын заттар?
3.
Бала қарапайым оқиғалардың қалай аяқталатынын бол-
жай ала ма?
4.
Бала есінде кем дегенде үш тапсырманы сақтап, орындай
ала ма?
5.
Бала әліпби әріптерінің басым көпшілігін атай ала ма?
БАЛАНЫҢ БАСТАПҚЫ ТӘЖІРИБЕСІ
6.
Бала сізбен бірге поштаға, жинақ кассасына, дүкенге
барып көрді ме?
7. Бала кітапханада болып көрді ме?
8. Бала хайуанаттар бағына, ауылға, мұражайға барып көрді
ме?
9. Сіздің балаңызға үнемі кітап оқып беруге немесе әңгіме
айтып беруге мүмкіндігіңіз болды ма?
10. Бала әлденеге аса қызығушылық таныта ма, әуестене
айналысатын сүйікті ісі бар ма?
ОҚУҒА ДАЙЫНДЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІ
153
БАЛАҢЫЗ НЕГЕ КІТАП
ОҚЫҒЫСЫ КЕЛМЕЙДІ
23
ҚАРЫМ-ҚАТЫНАС ҚҰРУ
23. Бала басқа балалардың ойынына қосылып кете ала ма,
олармен бөлісе ме?
24. Жағдай талап еткенде кезек сақтай ала ма?
25. Бала өзгелерді сөзін бөлмей тыңдай ала ма?
ДЕНЕ БІТІМІНІҢ ДАМУЫ
26. Баланың құлағы жақсы ести ме?
27. Баланың көзі жақсы көре ме?
28. Ол біраз уақыт бойы тыныш отыра ала ма?
29. Оның қозғалыс дағдыларын үйлестіре білу қабілеті жақсы
дамыған ба, мысалы, доппен ойнай ала ма, баспалдақтан
секіре, түсіе және көтеріле ала ма?
30. Бала сергек және әуесқой болып көріне ме?
31. Бала дені сау, тоқ, тыныққан
болып көріне ме?
ЭМОЦИОНАЛДЫҚ ДАМУ ДЕҢГЕЙІ
19. Бала көңілді болып көріне ме (үйде және жолдастары
арасында)?
20. Баланың түсінігінде қолынан келері көп адам ретіндегі
бейнесі қалыптасқан ба?
21. Балақай үйреншікті күн тәртібі өзгергенде тез үйренісе
ала ма, жаңа тапсырмаға оңай көше ала ма?
22. Бала өз бетінше жұмыс жасай ала ма, тапсырма орын-
дағанда басқа балалармен жарыса ала ма?
ТІЛ ДАМУЫ
11. Бала өзін қоршаған негізгі заттарды атап, көрсете ала ма?
12. Бала ересектердің сұрақтарына қиналмай жауап бере ме?
13. Бала әртүрлі заттар қандай қызмет атқаратынын түсіндіре
ала ма: қылсап, шаңсорғыш, тоңазытқыш?
14. Бала заттар қайда орналасқанын түсіндіре ала ма: үстел-
дің үстінде, үстелдің астында?
15. Бала қандай да бір оқиғаны, өзі басынан кешкен жайтты
мазмұндап айтып бере ала ма?
16. Бала сөздерді анық айта ала ма?
17. Грамматика тұрғысынан бала дұрыс сөйлей ма?
18. Бала ортақ әңгімеге қатыса алама, қандай да бір оқиғаны
ойнап көрсете ала ма немесе үй қойылымында ойнай ала
ма?
154
БАЛАҢЫЗ НЕГЕ КІТАП
ОҚЫҒЫСЫ КЕЛМЕЙДІ
23
ЕСТУ ҚАБІЛЕТІ (естігенін ажырату, естігенін есте сақтау, есті-
генін түсіну):
40. Бала сөздерді өзара ұйқастыра ала ма?
41. Бала әртүрлі дыбыстардан басталатын сөздерді ажырата
ала ма, мысалы, тас/бас?
42. Бала ересек адамның артынан бірнеше сөзді немесе
санды қайталай ала ма?
43. Бала естігенін басты ойды және әрекеттер реттілігін
сақтай отырып, баяндап бере ала ма?
КӨРУ АРҚЫЛЫ ҚАБЫЛДАУ ҚАБІЛЕТІ
32. Бала ұқсас және ұқсас емес пішіндерді өзара ажырата ала
ма? Мысалы, басқаларына ұқсамайтын суретті таба ала ма?
33. Бала әріптерді және қысқа сөздерді ажырата ала ма, мыса-
лы, б/п, қыл/жыл?
34. Егер алдымен үш суретті көрсетіп, содан соң, біреуін алып
тастаса, бала бір суреттің жоқ екенін байқай ала ма?
35. Бала өз атын және оның күнделікті өмірінде кездесетін кем
дегенде 6–8 заттың атауын біле ме?
36. Бала бір топ суретті (алдын-ала белгіленген) тәртіппен
орналастыра ала ма?
37. Бала солдан оңға қарай оқылатынын түсіне ме?
38. Өз бетінше, өзгелердің көмегінсіз 15 бөліктен тұратын бас
қатырғышты құрай ала ма?
39. Бала «оқиғалық желісі бар суретті» түсіндіре ала ма: басты
ойды жеткізе ала ма, өзара
байланыстарды анықтай ала ма?
155
БАЛАҢЫЗ НЕГЕ КІТАП
ОҚЫҒЫСЫ КЕЛМЕЙДІ
23
Әртүрлі авторлардың мәліметтері бойынша ақыл-ой
дәрежесі қалыпты деңгейдегі балалар арасындағы оқу
қабілетіндегі бұзылушылықтардың кең таралғандығы
айтарлықтай ауқымды және жалпы балалар санынан
шамамен 10% құрайды. Тіл дамуының кешеуілдеуі –
оқуды үйрене алмаудың алғашқы жаршыларының бірі.
Егер мектепке барғанға дейін баланың ауызекі сөй-
леуде қиындықтары болса, он жағдайдың тоғызында
оның жазуда және оқуда қиындықтары болары анық.
Көбінесе, балалар айқын, оған қоса сөйлеудегі күрделі
кемшіліктерді табиғи жолмен жеңуге қауқарсыз: ол
үшін ата-ананың және тіл дамыту мамандарының көмегі
қажет.
КІТАПТАРҒА КӨЗҚАРАС
44. Бала кітаптарды өз бетінше көргісі келе ме?
45. Балаға біреу дауыстап оқиғанда мұқият және сүйсіне
тыңдай ма?
46. Бала сөздер және басқа да баспа таңбалар туралы
сұрақтар қоя ма?
Білген жөн, кейде балалардың оқу қабілетінде өзіндік
бұзылушылықтары болады, олар дислексия деп аталады.
Дислексия – оқу қабілетін меңгеру үдерісінің ішінара
бұзылуы, оқуды меңгеруге қатысатын психикалық қыз-
меттердің қалыптаспағандығынан туындайтын, тұрақты
сипатқа ие, қайталана беретін көптеген қателер.
156
БАЛАҢЫЗ НЕГЕ КІТАП
ОҚЫҒЫСЫ КЕЛМЕЙДІ
23
Достарыңызбен бөлісу: |
