Уалиханова баян сапарбековна

14 
  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Сурет 1 - Медициналық физиканы жетілдірудің негізгі бағыттары 
 
Жоғары  білімді  мамандарды  іргелі  даярлаудың  кәсіби  бағытта  оқыту 
мәселесінің  мазмұндық  және  әдістемелік  аспектілерін  зерттеу  үшін 
Қазақстандағы  және  дамыған,  іргелес  елдердің  жоғары  кәсіби  білім 
беружүйесінің даму тәжірибесі мен келешегін, қазіргі күйіне талдау жүргізген 
дұрыс. 
Заманауи  әлемде  кәсіби  білім  берудің  жүйесін  жетілдіру  тенденциясы  – 
жоғары  технологиялардың  дамуымен,  ақпараттанумен  анықталады.  Қоғамда 
жоғары  деңгейлі  маманға  сұраныстың  артуы,  кәсіби  даярлықтан  өткен 
тұлғаның  қызығушылығын  ескеру  қажеттілігі,  білім  беру  саласы  бойынша 
әлемдік  қауымдастыққа  еліміздің  интеграциялау  мақсаты  –  білім  беру 
процесінің жан-жақты өзгеруін талап етеді. Соған сәйкес, бүгінде жоғары білім 
беру  жүйесінің  құрылымы  қайта  қарастырылуда,  білім  берудің  мазмұнын 
жаңарту  мен  өңдеу,  оқыту  технологиясын  жетілдіру  жұмыстары  алдыңғы 
орында. 
Жас  маманды  кәсіби  бағытта  оқыту  мектеп  сатысынан  бастау  алады  да, 
кейінен  жоғары  оқу  орнында  жалғасын  табады.  Және  де  тек  кәсіби  пәндерде 
ғана емес, сонымен қатар, міндетті базалық пәндерді өту барысында да кәсіби 
бағытта білім алуын дамыту басты мақсатқа айналады. 
Болашақ  мамандарды  даярлаудың  сапасын  арттыру  мақсатында  жоғары 
оқу  орындарының  тез  арада  шешімін  табуы  керек  мәселелердің  бірі  – 
студенттерді жалпы және арнайы оқытудың тиімді қатынасы болып отыр. «Бұл 
Медициналық физиканы жетілдірудің негізгі бағыттары 
Оқу курсының мазмұнын 
анықтау 
Кәсіби бағытта оқыту 
Оқу материалының 
әдіснамалық және 
дүниетанымдық аспектілерін 
жүзеге асыру 
Физикалық материалдарды 
топтау, түрлі деңгейдегі 
(клетка-тін-орган-орган жүйесі-
организм)адам организміндегі 
процестердің физикалық негізі; 
диагностика мен емдеудің 
физикалық негізі; медицинада 
қолданылатын диагностикалық 
аппараттардың физикалық 
негізі. 
Студенттерді: 
-  Зерттелініп  отырған  ағзаға 
түрлі физикалық факторлардың 
әсері; 
-  Нәтижені 
жалпылау 
мен 
салыстыру; 
-  Диагнозға 
қатысты 
болжамдық  гипотезаны  ұсыну, 
диагностика 
нәтижесімен 
салыстыру; 
-  Физикалық  білімді  болашақ 
мамандығының 
түрлі 
салаларында қолдана алу. 
 
-  Физикалық 
зерттеудің 
тәсілдері 
туралы, 
физика 
ғылымының 
динамикалық 
құрылымы  туралы  тарихи 
және  әдіснамалық  білімді 
қолдану; 
-  Студенттер 
үшін 
өз 
пікірінің 
дұрыстығын 
дәлелдеуге жағдай жасау. 

15 
мәселенің  шешімі  –  болашақ  маманның  бағытына,  арнайы  даярлығына 
байланысты» - делінген жоғары мектеп дидакттары еңбектерінде [62, с.28]. 
Жалпы  теориялық  дайындық  кәсіби  даярлық  базасы  болып  табылады, 
сондықтан ол болашақ мамандардың қалыптасуына ықпал етеді. 
Оқытудың 
практикамен, 
практикалық 
тәжірибелердің 
ғылыммен 
байланысы, кәсіби бағытталумен ғылымилық принциптерінің тоғысуына себеп 
болды.  
Студенттерді кәсіби бағытта оқытудың мәселесі - мазмұны мен құрылымы 
бойынша  күрделі  болады.  Ол  болашақ  маманның өз кәсібіне  деген  әлеуметтік 
және  психологиялық  бағытталуы  мен  жоғары  оқу  орнындағы  оқытудың 
пәнаралық байланысын ұйымдастыруды қамтиды. 
Енді  кәсіби  білім  мен  кәсіби  дайындау  деген  ұғымдарға  тоқталайық. 
Педагогикалық  ғылыми  зерттеулерде,  әдебиеттерде  бұл  ұғымдар  туралы 
көптеген  пікірлер  мен  көзқарастар  кездеседі.  Мысалы,  Ю.К.  Бабанский  «... 
кәсіби  немесе  арнаулы  білім  деп  -  оқушының  белгілі  бір  мамандық  саласына 
қажетті  білім,  ептілік  және  дағдылар  жиынтығының  белгілі  бір  мөлшерін...» 
атаса  [17,  с.107],  А.М.Новиков  «...оқу  мен  тәрбиелеу  нәтижесінде  жеке 
тұлғаның  маман  болып  қалыптасуына  ықпал  ететін...»  фактор  ретінде 
қарастырған  [18,  с.23].  Осы  мағынадағы  пікірлерді  Қ.Бөлеев,  А.П.Верхела, 
Ж.Ж.Наурызбай  және  т.б.  ұсынған  [63-65],  бірақ  олардың  ішінде  болашақ 
дәрігерлер үшін кәсіби білім туралы пікірлер кездеспеді. 
Мамандарды «кәсіби дайындау» ұғымы туралы да айтылған  пікірлер көп, 
бірақ  ол  пікірлер  негізінен  болашақ  педагог  мамандар  туралы  айтылған, 
мысалы  В.А.Сластениннің  жоғары  деңгейдегі  дайындыққа  жету  жолдарын 
кәсіби  педагогикалық  іскерлік  пен  шеберлікке  байланысты  деп  санап,  оның 
білімге көп байланысты екендігіне көңіл бөлген [66], С.С.Маусымбаев болашақ 
жаратылыстану  пәні  мұғалімдерін  кәсіби  даярлаудың  теориялық  негіздерін 
анықтаған  [67].  Болашақ  мамандарды  кәсіби  дайындау  мәселелерін 
Э.А.Байдалинова,  М.И.Дьяченко,  Л.А.Кандыбович,  Н.Б.Жаманқұлова  және 
басқалары зерттеген [68-71].  
Жалпы,  педагогикада,  кәсіби  бағытта  оқытуды  екі  тұрғыдан  қарастыруға 
болады.  Бірінші  тұрғыдан,  кәсіби  бағытта  оқыту  дегеніміз  –  ынта, 
қызығушылық  пен қабілет  жүйесінің  бағыты,  болашақ  мамандығына  деген  оң 
көзқарасы деп  түсіндіріледі.  И.Н.  Алешина  өз еңбегінде кәсіби  бағыттылудың 
келесі  белгілерін  ұсынады:  кәсіби,  қоғамдық  және  танымдық  бағытталудың 
өзара байланысы; іс-әрекет мәні мен кәсіби іс-әрекет арасындағы байланыс; өз 
іс-әрекетін  саналы  түрде  сезіну  және  психологиялық  даярлық;  икемділігі  мен 
қабілеті негізінде өз мамандығына ауқымды тұрақты қызығушылық [62, с. 53]. 
Ол өз зерттеулерінде, кәсіби бағытта білім беру процесі студенттердің өзіндік 
дамуындағы танымдық іс-әрекетке итермелейтін қозғаушы күш деп есептейді. 
Жеке  пәндерді  оқытуда,  кәсіби  бағыттау  екі  компонентке:  студенттің 
мамандыққа және пәнге деген қарым-қатынасына тәуелді болады.  
Кәсіби  бағытта  оқытудың  екінші  көрінісі,  жалпы  кәсіби,  жалпы  ғылыми 
және  арнайы  пәндердің  пәнаралық  байланысы  негізінде  білім  беру  мазмұнын 
құру  мен  өңдеу  мәселесі  болып  табылады.  А.Я.  Кудрявцев  өз  зерттеулерінде