Тренинг өткізу бойынша нұсқаулық: аитв-дан немесе басқа да созылмалы

1
Алматы, 2019

2
ӘОЖ 616
КБЖ55.148
О 64
Тренинг өткізу бойынша нұсқаулық: АИТВ-дан немесе басқа да созылмалы 
сырқаттардан  зардап шегетін балалар мен жасөспірімдерге психоәлеуметтік қолдау 
көрсету/ ҚДИАҒО, - Алматы, 2019, 127 б.
Авторлары – жұмыс тобының мүшелері:
Байсеркин Б.С. – м.ғ.д., Қазақ дерматология және инфекциялық аурулар ғылыми 
орталығының Бас директоры
Ахметова Г.М. – м.ғ.к., Қазақ дерматология және инфекциялық аурулар ғылыми 
орталығының клиникалық мәселелер жөніндегі маманы
Қасымбекова С.Ж. – Қазақ дерматология және инфекциялық аурулар ғылыми
орталығының клиникалық мониторинг бөлімінің меңгерушісі
Суханбердиев К.А. – ЮНИСЕФ денсаулық сақтау және тамақтану бағдарламаларын 
үйлестіруші
Каримов Н.И. – ЮНИСЕФ бағдарламалары жөніндегі маман 
Тихонова Л. С. –ЮНИСЕФ кеңесшісі
Левицкая Л.В. – отбасылық қамқорлық бойынша кеңесші,«Қазақстанның SOS Балалар 
ауылдары» КҚ
Кужелева А.А. – «Ана мен бала» оңалту орталығының бас дәрігерінің орынбасары, 
Шымкент қ.
Аманова М.Т. – «Ана мен бала» оңалту орталығының психологы, Шымкент қ.
Жазықбаева Ж.К. – «Балаларды ЖИТС-тен қорғайық» Қоғамдық қорының басшысы, 
Шымкент қ.
Масаурова А.С. – «Қазақстанның АИТВ шалдыққан балаларының аналарының одағы» 
Қоғамдық қорының басшысы, Шымкент қ.
Морланг С.Я. – Шығыс Қазақстан облыстық ЖИТС-тың алдын алу және оған қарсы 
күрес жөніндегі орталығының психологы
Қабдолда Г.А. – Алматы облыстық ЖИТС-тың алдын алу және оған қарсы күрес 
жөніндегі орталығының психологы
Наманова С.Р. – Алматы облыстық ЖИТС-тың алдын алу және оған қарсы күрес 
жөніндегі орталығының педиатр дәрігері
Джаншаева Г.А. – Атырау облыстық ЖИТС-тың алдын алу және оған қарсы күрес 
жөніндегі орталығының психологы

3
Шамсутдинова Э.М. – «Реванш» ҚҚ әлеуметтік қызметкері, Алматы қ.
Полякова Л.А. – «Реванш» ҚҚ әлеуметтік қызметкері, Алматы қ.
Рахимжанова К.Р. – Қарағанды облыстық ЖИТС-тың алдын алу және оған қарсы күресу 
жөніндегі орталығының педиатр дәрігері
Балгимбекова Д.М. – Қарағанды облыстық ЖИТС-тың алдын алу және оған қарсы күрес 
жөніндегі орталығының психологы
Кошерова Б.Н. – м.ғ.д., профессор, Қарағанды мемлекеттік медицина университетінің 
клиникалық жұмыс жөніндегі проректоры
Альтаева А. Ж. –Қарағанды мемлекеттік медицина университетінің докторанты
Мациевская Л.Л. – м.ғ.к., доцент, Қарағанды мемлекеттік медицина университетінің 
кафедра меңгерушісі
Кнаус А.А. – м.ғ.к., Қарағанды мемлекеттік медицина университетінің медициналық 
психология және коммуникативтік дағдылар кафедрасының доценті
Рецензенттер: 
1. Трумова Жанна Зияпеденовна, м.ғ.д., ҚР аккредиттелген тәуелсіз сарапшысы, «АИТВ
жұқпасын зерттеу қауымдастығы» ҚБ президенті, Қазақстандағы ECHO жобасының
клиникалық директоры;
2. Григолашвили Марина Арчиловна, м.ғ.к., Қарағанды мемлекеттік медицина
университетінің невропатология және психиатрия кафедрасының меңгерушісі.
Осы  Әдістемелік  ұсынымдар  АИТВ-мен  өмір  сүретін  балалармен  және 
жасөспірімдермен  жұмыс  істейтін  мамандарды  даярлау,  сонымен  қатар    балалар  мен 
олардың ата-аналарына  психологиялық қолдау көрсетудегі негізгі әдістерді  сипаттайды. 
Ұсынымдарды мүмкіндігі шектеулі балаларды және гепатит, диабет сияқты аурулардан 
зардап шегетін балаларды емдеуде және оңалтуда және басқа да әртүрлі жағдайларда  
қолдануға  болады.  Олар  жалпы  практика  дәрігерлерінің,  дәрігер-инфекционистердің, 
психологтардың,  әлеуметтік  қызметкерлердің,  медициналық  және  медициналық  емес 
мамандықтары  бар  басқа  да  мамандардың  біліктілігін  арттыруға,  сондай-ақ  жалпы 
денсаулық мәселелері бойынша ағарту-насихаттау  жұмыстарын жүргізуге арналған.
Қарағанды медицина университеті баспаханалық тәсілмен шығаруға рұқсат берді және 
бекітті, 2019 жылғы 28 ақпандағы №9 хаттама.  
© Байсеркин Б.С., Ахметова Г.М., Қасымбекова С.Ж. және бірлескен авторлар, 2019 жыл

4
МАЗМҰНЫ
Мазмұны....................................................................................................................................4
Қысқартулар және глоссарий...................................................................................................6
Кіріспе .......................................................................................................................................7
Әдістемелік құралмен қалай жұмыс жасау керек .................................................................8
I-ТАРАУ. ...........................................................................................................................................9
1.1 Тренинг мақсаттары мен міндеттері...................................................................................9
1.2 Тренингке дайындық. Негізгі оқыту әдістер....................................................................10
II-ТАРАУ: «АИТВ және басқа да созылмалы сырқаттармен өмір 
сүретін балаларды және жасөспірімдерді психоәлеуметтік 
сүйемелдеу жөніндегі нұсқаулықты» орындау бойынша тренингті 
дайындау...............................................................................................................................14
1. БІРІНШІ КҮН.........................................................................................................................15
1.1 ТРЕНИНГКЕ КІРІСПЕ...........................................................................................................15
1.2 ТАНЫСУ...............................................................................................................................16
1.3 БАЛАҒА АИТВ-СТАТУСЫН ЖАРИЯ ЕТУ ............................................................................20
1.4 АИТВ ТУРАЛЫ БІЛУ ЖӘНЕ ТҮСІНУ ...................................................................................29
1.5 АИТВ МӘСЕЛЕЛЕРІ ЖӨНІНДЕ КОНСУЛЬТАЦИЯ БЕРУ.......................................................36
2. ЕКІНШІ КҮН...........................................................................................................................39
2.1 ҚАЖЕТТІЛІКТЕРДІ КЕШЕНДІ БАҒАЛАУ..............................................................................39
2.2 КЕЙС-МЕНЕДЖМЕНТТІҢ МУЛЬТИДИСЦИПЛИНАЛЫ ӘДІСТЕМЕСІ..................................51
2.3 ҚАРЫМ-ҚАТЫНАС, ЖЫНЫСТЫҚ ЖЕТІЛУ  
ЖӘНЕ СЕКСУАЛДЫҚ ДЕНСАУЛЫҚ..................................................................................56
3. ҮШІНШІ КҮН.........................................................................................................................61
3.1 БАЛАЛАРДЫ ҚОРҒАУ ........................................................................................................61
3.2 СТИГМАНЫ ТҮСІНУ ...........................................................................................................66
3.3 ЕМДЕЛУГЕ ҚҰЛЫҚТЫЛЫҚ ЖӘНЕ ЕРЕСЕКТЕРГЕ  
ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ ЖҮЙЕСІНЕ  АУЫСУ ...........................................................................69
3.4 СТАНДАРТТАРДЫ ЕНГІЗУ...................................................................................................74
3.5. ТРЕНИНГТІ АЯҚТАУ...........................................................................................................75