М-11. Физика. Күні

жүктеу 36,6 Kb.

Дата	16.01.2022
өлшемі	36,6 Kb.
	#32958

М-11. физика.

М-11. Физика.

Күні: 17.09.2020.

Тақырыбы: Динамика.

Классикалық механиканың заңдары Табиғаттағы күштері
Ньютонның бірінші заңы:

Егер денеге басқа денелер әсер етпесе немесе басқа денелердің әсері теңгерілсе, дене таңдап алынған санақ жүйесінде тыныштығын немесе бір-қалыпты түзу сызықты қозғалысын сақтайды.

Бұл заңды алғаш рет зерттеген Итальян ғалымы Г.Галилей болды : Бұл заң инерция заңы деп аталады.

Инерция-сыртқы күштердің әсері теңгерілсе, дене тыныштығының немесе бір қалыпты түзу сызықты қозғалысының сақталуы. Инерция күнделікті тұрмыста көп кездеседі.

Мысалы: Автобус удеумен қозғалғанда (жылдамдығы өзгергенде) жолаушының алға немесе артқа ығысуы.

Инерттілік- барлық денелерге тән қасиет, басқа денелердің әсерінен, дененің жылдамдығын белгілі шамаға дейін өзгерту үшін уақыт қажет. Уақыт көп болған сайын, дененің инерттілігі көп болады.

Мысалы: Жеңіл және ауыр автомобильдің жылдамдықтарының өзгерісін алатын болсақ, ауыр автомобиль жылдамдығын өзгерту үшін, жеңіл автомобильмен салыстырғанда көп уақыт қажет. Демек ауыр автомобильдің инерттілігі көп деп есептелінеді.

Инерциалды санақ жүйесі-Ньютон заңдары орындалатын санақ жүйесі.(кеңістік пен уақыт симметриялық болады: кеңістік және уақыт- біртекті.) Инерциалды санақ жүйесіне кез –келген денені алуға болады. Біз көбіне қозғалысты Жермен салыстырып қарастырамыз.

( Галилейдің салыстырмалы принціпі: Алғашқы шарттары бірдей болғанда, барлық механикалық құбылыстар бірдей өтетін санақ жүйелері.)

Масса-дененің инерттілік қасиетінің өлшемі.

Мысалы: массалары m₁ және m₂ екі дене әсерлессе, әсерлесу кезіндегі жылдамдық өзгерісінің қатынасы, массаларының кері қатынасына тең болады. (1)

Осыдан дененің жылдамдығын белгілі мәнге өзгерту үшін уақыт қажет. Уақыт- дененің “инерттілігін” анықтайды.

Күш-денелердің сандық әсерлесу өлшемі. ( бір дененің екінші денеге әсер ету өлшемі)

Ньютонның екінші заңы: Денеге әсер етуші күш, дененің массасы мен осы күштің әсерінен алған үдеудің көбейтіндісіне тең. Кұштің бағыты мен үдеудің бағыты әруақытта сәйкес.

(2). Өлшемі (Н=кг*м/с²)

Күш векторлық шама. Денеге бірнеше күш әсер етсе, денеге әсер етуші күштердің геометриялық қосындысына тең шаманы- тең әсерлі күш деп атайды.

күштердің әсері, бір-біріне тәуелсіз, күштердің осы қасиетін суперпозитивті прицип деп атайды.

Тең әсерлі күштің модулі:

(3) (егер кеңістікте болса, онда үшінші F_z прокцияны да ендіреміз)

( екі вектордың арасында бұрыш болса, қорытынды күштің модулін ,α екі вектор арасындағы бұрыш.сурет 1

Ньютонның үшінші заңы: денелер бір-бірімен модульдары бірдей, бағыттары қарама-қарсы күшпен әсерлеседі. (3)

Ньютонның үшінші заңы- денелердің әсері бір жақты емес, күштер жұбымен пайда болатындығын және пайда болған күштердің табиғаты бір екендігін дәлелдейді.

Мысалы орындыққа отырғанда, орындық пен дене деформацияланып, бір-біріне серпінділік күшімен әсер етеді.

осыдан

дене импульсының өзгерісі, күш импульсына тең және бағыты күш импульсының бағытына бағыттас.

Тұйық жүйе: жүйеге кіретін денелерге, сыртқы күштің әсері болмайды.( сыртқы әсерден оқшауланған жүйе) тұйық жүйеге кіретін денелер, тек бір-бірімен ғана әсерлеседі деп есептеген жөн.

Импульстың сақталу заңы:

Тұйық жүйедегі денелердің импульстарының өзгерісі нольге тең

Жүйенің ипульсы тұрақты болып қалады.

екі дене үшін импульстың сақталу заңы:

Ескерту: дене импульстарының геометриялық қосындысына!

Есептер шығару

1. Бір нүктеге түсірілген екі күштің арасындағы бұрыш 90⁰, теңәсерлі күшінің модулі 5 Н, ал F₁=3 Н болса, F₂ мәні

2. 4Н күштің әсерінен 0,5 м/с² үдеу алған дененің массасы

3. Массасы 8 кг дене 0,5 м/с² үдеу алғандағы әсер күші

4. Бір нүктеге түсірілген F₁=3Н және F₂=5Н күші векторлары арасындағы бұрыш 180⁰. Осы күштердің теңәсерлі күші

жүктеу 36,6 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: