РеспубликалыҚ ҚоҒамдыҚ-саяси
аҚпаРаттыҚ газет
№192 (192)
30.10.2009 жыл, жұма
www.alashainasy.kz
2
e-mail: info@alashainasy.kz
? Б i л г i м к е л г е н Б i р с џ р а ћ
Б i л г i м к е л г е н Б i р с џ р а ћ
Уго Чавестің футбол ойнауға
тыйым салғаны рас па?
Су шаруашылығы агенттігі керек пе?
Венесуэла мемлекет басшысы жақында тұрғындарды душқа ұзақ түспеуге
шақырып еді, енді футболға тыйым салып жатқан көрінеді. Осы рас па екен?
Мереке САМАТҚЫЗЫ, Семей
Көрші елдермен су мәселесі бойынша жағдай ушығып кетті.
Іргедегі елдер, мәселен, Қытай, Түркіменстан, Тә жікстан,
Қырғызстан, Өзбекстан су шаруашылығы ми нистрліктері
арқылы су мәселесін шешіп отыр. Неге бізде су министрлігі
немесе су агенттігі құрылмасқа?
Құдияр ҚАМЗАБЕК, Оңтүстік Қазақстан облысы
СаяСи бюро
Семинар
Мигранттар үшін банк
құрылатын болды
Ауғанстандағы саяси ахуал аймаққа қалай әсер етпек?
жиын
нанотехнология
ШЫҰ мен ТМД жастары
«бастаңғы» өткізді
Ресей «позор» болды,
бізге де тезірек ойлану керек
Бұл шарада Әзірбайжан, армения,
Беларусь, Қырғыз республикасы, тә жік
стан, ре сей, молдова, моңғолия, Үн діс
тан, Пә кістан мемлекеттерінің үкі меттік
ор гандары мен саяси пар тия лары н ың
қыз меткерлері, тмД мен ШыҰға қа
тысушы елдер өкілдері бас қос ты.
аталмыш халықаралық кездесуге
қатысушылар жастар саясаты, кадрлық
ре зерв әлеуеті, еуразиялық деңгейде
жастардың ықпалдастығын дамыту та
қырыбында пікір алмасты. «алдымен
азия мен еуропа жастары арасында
көпір бола білген Қазақстанға үлкен
рақмет айтуымыз керек. Бүгінде әлем
де аймақтық қақтығыстар орын алуда.
Біздің алдымызда бейбітшілік, келісім
және үй ле сімділікті орнату мәселесі
тұр. осы тұрғыда біз халықаралық қа
рымқатынастың жаңа түрін қалып
тастыру қажеттігін түсінеміз. Әлем
халықтары тек экономикалық қарым
қатынастың арқасында үйлесім мен
бейбіт өмірге қол жеткізе алмасы анық.
Бұл қарымқатынас түрі өз негізін ерікті
түрде теңдік пен түсіністік жағ дайында
қалауы тиіс. түсіністік пен келісім, со
нымен қатар рухани бірлікті, ру хани
ал масуды қажет етеді. Шанхай ынты
мақтастық ұйымы бұл жөнінде үлгі
көр сетіп жүр. аталмыш беделді ұйым
дар жастардың белсенділігін арттыруға
үл кен мүмкіндіктер ашсын деп үндей
міз», – дейді Бүкілқытайлық жастар
феде рациясының бас хатшысы Дун
Ся.
Басы 1-бетте
Сондықтан да құзырлы органдарға
жыл соңына дейін 3G жүйесін енгізу
мә селесін шешуді тапсырды. ақпа рат
тан дыру және байланыс агенттігінің
төр аға сы Қуанышбек есекеевке бұрыл
ған күйі Кәрім мәсімов: «Бұл мәселені
Қорға ныс министрлігі мен сізге жыл
соңына дейін шешуді тапсырамын.
елімізде 3G желісі істейтін болсын!» –
деп жүктеді. оның айтуынша, 3G же
лісін енгізуге дайындық деңгейіміз жо
ғары. Бұған қатысты Қуанышбек есе
кеев: «Қазіргі кезде операторларға 3G
қыз мет көрсету лицензиясын беру ба
ғытында белсенді түрде жұмыс істеп
жа тырмыз», – деп мәлімдеп отыр.
оның да есептеуінше, биыл жыл со
ңына дейін Қазақстанда 3G техно
логиясы енгізіледі. жоспар бойынша,
3G желісі ірі облыс орталықтары мен
алматы және астана қалаларында
қолданысқа енгізілмек. ал астана мен
алматы аумағына жаңа буын жүйесін
енгізуге қажетті жиілік диапазонының
бір бөлігі – Қорғаныс министрлігінің
ие лігінде, қалған бөлігі кабельді теле
ар на операторларына берілгені бел
гілі.
Қуанышбек есекеевтің келтірген
мәліметі бойынша, бүгіндері елімізде
интернет пайдаланушысы ретінде 4,7
миллион адам тіркелген. олардың 3,1
миллионы ғаламторға ұялы байланыс
құралы арқылы кіреді екен. Соңғы төрт
жылдың ішінде осы саладағы табыстың
көлемі 100 миллионнан 400 миллиард
теңгеге дейін өскен. төрт мың есеге!
«Қазақстандықтар
бұрынғыдай
компьютер алуға емес, көбінесе ақпа
раттық бағдарламалар мен жаңа тех
нологияларды меңгеруге құмар. Біздің
болжауымыз бойынша, еліміздегі жаңа
технологиялар индустриясына тиісті
қолдау жасау арқылы табыс көлемін
25 пайызға дейін, яғни 1 миллиард
долларға дейін жеткізуге болады», –
деп қояды Қуанышбек есекеев. Бұл да
жаман нәтиже емес.
Ғаламторға ұялы байланыс құралы
арқылы кіретіндерді қоспағанда, дер
бес компьютермен кіретіндер саны әл
деқайда аз. Қуанышбек есекеевтің
есептеуінше, олардың саны 1 миллион
600 мың болса, Кәрім мәсімовтің мә
ліметінше, 1 миллион 200 мың адам
екен. Бұл аз ба, көп пе – оны Кәрім
мыр заның есебіне қалдырайық. «Соң
ғы халық санағы еліміздегі халықтың
55 пайызы компьютермен жұмыс істей
алатынын көрсетті. ал іс жүзінде 1 мил
лион 200 мың адам интернетке қо
сылған, яғни 12,5 пайызы ғана ғалам
тормен жұмыс істейді. Бұл деген – өте
аз көрсеткіш», – дейді Кәрім Қажым
қанұлы. «Сондықтан да кейінгі екіүш
жылда сапалы жұмыс істеуіміз ке рек»,
– деп ескертті ол.
ақпаратпен қамтамасыз етуді да
мы ту мен осы саладағы бәсекелестік
аясында алда әлі қыруар шаруа тұр
ғанын атап өткен Кәрім мәсімов: «Бұл
бағытта дамыған елдердің көрсеткіші
қатары нан көрінуіміз керек», – деді.
тағы бір аянышты мәселе, Қазақстан
халқының жартысынан көбі ресейлік
ақпарат кеңістігімен «сусындап» жүр.
«Қазақстан халқының 55 пайызы қа
зақ стандық емес, ресейлік ақпарат
кеңістігінде «өмір сүріп» келеді», –
деген Премьерминистр біздегі ақпа
рат айдынының бәсекеге қабілетсіз
екенін меңзеп отыр. Өзіміздің ақпарат
айды нымыз бәсекеге қабілетті болуы
тиіс», – деді ол.
Астана
Кеше Астанада «Жастар кадрлық резерві – Еуразиялық
интеграция септестігінің негізі» атты ТМД және ШЫҰ-ға мүше
мемлекеттердің жастар ұйымдары және саяси партиялардың
жастар қанаттары көшбасшыларының кездесуі өтті.
ЕКІ ЖАРЫМ АйДА –
ЕКІНШІ САйлАу
тамыздың 20сында өткен сайлаудың
бірінші кезеңінен бергі жағдай туталақай
тартысқа толы болды. х.Карзай 50 пайыз
дан астам дауыс жинағандығын айтып,
өзін жеңімпаз етіп көрсетіп жар салса,
а.аб долла оның әділетсіздік екенін «жыр
лаумен» келеді. Қазіргі жағдайға қара
ғанда, а.абдолла өз дегеніне жеткен тә
різді. ал екі ортада сайлау комиссиясы
кінәлі болып шықты да, х.Карзайдың тағы
да сайлауға қатысудан басқа шарасы
қалмай отыр. Сайлау комиссиясының
200ден астам қызметкері «дауысты бұр
малады» деген айыппен қызметтен кетті.
халықаралық қауымдастық болса,
оның ішінде аҚШ, Франция бастатқан
елдер х.Карзайға қысым жасай отырып,
екі ай өткен соң сайлауды екінші кезеңге
созуға мүмкіндік алды. тамыз айынан
бері, басқасын айтпаған күннің өзінде,
елдің қауіпсіздігі қыл үстіне тартылып, ел
астанасы Кабулдан бастап, негізгі аймақ
тарда тыныштық болмай тұр. тіпті сәрсенбі
күні Кабулдағы БҰҰ кеңсесі де шабуылға
ұшырап, соның кесірінен, арасында алты
БҰҰ қызметкері де бар, 20 адам мерт
болып кетті. елдегі нато күштері арасында
да шығын көп. аҚШ әскерінен ондап,
жиырмалап қырылған деректер тіркеліп
отыр. 2001 жылы аҚШ әскері ауғанстанға
енгеннен бері ауған топырағында 1000
қаралы әскерінен айырылды. Соның бә
ріне тәліптер факторы кінәлі дегенмен,
мәселенің ұшығы елдегі саяси тұрақсыз
дықпен байланысты болып табылады.
мұн дайда тәліптер тек саяси топтардың
бірбіріне қарсы әрекеті барысындағы
қол шоқпар бола кететіні көп жағдайда ес
керілмейді де. Бүгінде ауғанстанда «тәліп»
атану бір кездегі КСродағы «контрре во
люционер» немесе «басмашы» айдарына
ұқсап кеткен...
СЕНгЕН СЕРКЕ
САйлАуДАН БАС ТАРТСА...
Әуелде Б.обама бастап ауғанстандағы
сайлау ауғандықтардың ішкі мәселесі ре
тінде жарияланып, бірінші сайлауға сырт
тағылар бақылаушы ретінде қарап отыр
ды. алайда уақыт өте келе БҰҰ мен аҚШ
сайлаудың екінші кезеңіне жол тапты. осы
арқылы аҚШ кезекті мәрте ауғанстандағы
негізгі ойыншы екенін аңдатты.
Бұл сонымен қатар халықаралық
қауым дастықтың х.Карзайға деген сенімі
азайғандығын көрсетеді. Кезінде елде тә
ліптер тақтан тайған соң, уақытша үкіметті
бірге құрысқан, бірбіріне саяси серік бо
ла білген х.Карзай мен а.абдолла енді
бә секелеске айналып шыға келді. олар
дың қазіргі сыңайына қарағанда, ел аға
ларының елі үшін өздерін құрбандыққа
шалуға құлқы жоқ. Себебі екі үміткердің
бірі қазір сайлаудан бас тартатын болса,
саяси жағдай салыстырмалы түрде болса
да өз арнасын тапқан болар еді.
АМЕРиКА АйНЫМАС
Батыс ауғанстанда неліктен сайлаудың
созылуына мүдделі болып отыр? Біздіңше,
мәселе сайлауда емес, мәселе Батыстың
х.Карзайды қолдаудан айнуында болса
керек. Сондықтан ендігі сайлауда а.аб
долла жеңіске жетеді деп күтуге болады.
Батыс осы арқылы аймақта өз саясатын
жүр гізуге ыңғайлы тұлғаларды алмас ты
руға мүдделілік танытып отыр. х.Кар зай
дың әуелде Батыс діттеген межеден көрі
ніп жүргенімен, келекеле төңіректегі ел
дердің ықпалына иек арта бастағаны ақи
қат болатын. Басқасын былай қойғанда,
бір иранның өзі ауғанстан үшін үлгіге ай
налуға жарап қалған еді. Бұл, әрине, Ба
тыстың қытығына тиеді. иранды оқшау
лауға тырысып отырған Батыс әлемі осы
екі елдің іргесі жақындап кеткенін қала
майды. иранның араб елдерімен арасын
шекара дауы және діни мәселелерді ара
ластырып арандатып қойған Батыс иран
ды көршілерден аластату жолын саяси
фигуралар арқылы да жүзеге асырғысы
келеді. оған иракты федерация ретінде
жасақтап, билікке күрд жәлал талабаниді
әкелгені мысал бола алады.
осы арада Б.обаманың билікке келе
салып, ауғанстанға баса назар аударуы да
тегін болмаса керек. мұндайда аҚШ та
рапынан иракты реттеу республика шыл
дардың құзырындағы іс болса, ауған
станды алақанда ұстау демократтардың
еншісіне қалғанын байқаймыз.
ОРТАлЫҚ АЗияНЫ НЕ
ОйлАНДЫРАДЫ?
мына бір мәселенің беті ашық. х.Кар
зай Президент болып қалса да, а.абдол ла
билікке келе қалғандай болса да, ауған
станның орталық азия елдерімен байла
нысында пәлендей өзгеріс бола қояды деп
күту қиын. Өйткені х.Карзай өзінің дәурені
жүрген аралықта аймақтағы саяси баста
ма ларға шамасы келгенше атсалысып тұр
ды. Сондайда ауғанстан ШыҰға бақы
лаушы болса, Қазақстан көтерген аӨСШК
шараларына да атсалысып отырды. ал
а.абдолла тәліптермен тірескен ахмад
шах масъуд басқарған Солтүстік альянс
құ рамында орталық азия және ресеймен
оң бағыттағы байланысты өрбіте білген
бо латын. Сондықтан да орталық азия
үшін бастысы ендігіде ауғанстанды кім
бас қа рады деген мәселе емес, қалай бас
қарады деген мәселе маңызды болып
табылса керек. Бұл ретте екеуінің де саяси
әлеуеті бірдей екенін ескеру керек. Сон
дықтан х.Карзай мен а.абдолланың пре
зидент болғандағы салмағы қаншалық ты
Батыстан тәуелсіз саясат жүргізеді де генге
ғана барып тірелсе керек.
Ауғанстанда қарашаның
7-сінде президент
сайлауының екінші кезеңі
өтпек. Сайлауда қазіргі
Президент Хамед Карзай
мен елдің бұрынғы сыртқы
істер министрі Абдолла
Абдолла бақ сынаспақ. Бұл,
әрине, сайлаудың алғашқы
кезегіндегі отыздан астам
кандидаттың тартысына
қарағанда, таңдауды
жеңілдете түсері хақ.
С
ар
а
П
Қуанышбек ҚАРи
Венесуэла – президенттік басқа ру
дағы мемлекет. Сондықтан мемлекет
басшысының құзіреті кең десе де бо
лады. ал футболға тыйым салу туралы
үндеуіне келер болсақ, Уго Чавес елде
футбол ойынына мүлде тоқтау салу ту
ра лы тапсырма берген жоқ, тек кәсіби
клубтар арасындағы матчтарды кеш
құрым өткізуге тыйым салды. Бұрын
дары бұл елде ішкі біріншілік кез де
сулері 18:00де өтсе, бұдан былай са
ғат 15:00де болмақ. Бұл елдің электр
энергиясын үнемдеу саясатынан шығып
отыр. Себебі бұл ел өткен жылы электр
энергиясының
тапшылығын
қатты
сезінген болатын. Суды да үнемдеу ке
рек екенін еске салып, Чавестің ел тұр
ғындарын душта ән салып ұзақ жүр
мей, үш минуттан артық шомылмауға
шақырғаны да рас.
Сіз сұрап отырғандай, жа
қында бір топ депутаттар Үкі
метке су мәселесімен айна лы
сатын агенттік құру туралы депу
таттық сауал жолдады. Үкімет
бұл сұраққа көп күт тір мей жауап
береді деп сене міз. Шынды ғын
да, Қазақстанды сумен қамта ма
сыз ету мә селесі күрделі болып
тұр. Соң ғы 50 жылда елді мекен
дерді су ресурстарымен қамта
масыз ету 3,5 есе азайып кетті.
жы лына бір адамға 1 мың текше
метр су ресурсы жұмсалатын
елдер – су ресурстары тапшы
елдерге, 1 және 1,7 мың текше
метр аралығындағылар су жетіс
пей тін елдерге жатқызылады, ал
1,7 мың текше метрден жоғары
көлемде су жұмсай алатын елдер
жеткілікті су ресурстары бар елдер
болып саналады. елде штаты 34
бірліктен тұратын ауыл шаруа шы
лығы министрлігінің Су ресурстары
комитеті ғана бар. ал израильдің
Су ресурстары комитетінің штаты
189 бірліктен тұрады. Сондықтан
трансшекаралық
мәселелерде
тәуел сіз мемлекеттік су саясатын
жүр гізу үшін уәкілетті орган – Су
ре сурстарын қорғауды және пайда
лануды реттеу жөніндегі агенттік
құрылса, құбақұп болар еді.
Экономиканың жаһандануы мен елдердің әлеуметтік –
экономикалық дамуының әркелкілігі дәл бүгінгі таңда халық
миграциясын бұрын болмаған үлкен маңызға ие етіп отыр.
Тәуелсіз ел болғаннан бері Қазақстан да әлемдік үдерістерге
белсенді атсалысуда. Әлеуметтік-экономикалық тұрақтылық,
экономикалық өсу және өмір сүру деңгейінің жоғарылауы,
ұлтаралық қақтығыстардың жоқтығы, ел аумағының үлкендігі,
сонымен қатар оңтайлы геосаяси жағдай қазақ елін мигранттар
ағынының орталығына айналдырып үлгерді.
Мұрат АлМАСБЕКҰлЫ
Сондықтан да Қазақстанға көшіқон
саласындағы сан қырлы мәселелерді бір
бағытқа түсіріп алған жөн. ол бағыт –
әри не, халықаралық заңдылықтар мен
өл шем дерге бірігу деген сөз. Бұл тұр ғыда
ғы еліміз жүргізіп отырған саясат ешкімді
енжар етпейтіні анық. мысалы, кеше ғана
Парламент мәжілісінде еңбек және ха
лықты әлеу меттік қорғау министрлігі бас
тамашы болып және министр гүлшара
Әбдіха лықова ханым ның қатысуымен өт
кен семинар бұл уә жі мізге дәлел бола
ала ды. оған халықара лық еңбек ұйымы
ның, еҚыҰның еліміз дегі өкілдері де
келіп, пікір білдірді. мә жілістің Әлеуметтік
мәдени даму комите тімен бірлесе жүзеге
асқан басқосудың басты мақсаты – көші
қон саласындағы заңнамаларды халық
аралық тәжірибе негізінде жетілдіру. жал
пы, көшіқон мәселесі – саясиэкономи
ка лық, әлеуметтік салаларды қамтитын
көп қырлы үдеріс. Себебі топтасып бір ай
мақтан екінші аймаққа немесе бір ел ден
басқа бір елге қоныс аударудың қабыл
дайтын тарапқа тигізер жағымды да жа
ғым сыз ықпалдары болатыны сөзсіз. Сол
үшін әр мемлекет өзінің ұлттық құндылық
тарын ескере оты рып, көшіқон саясатын
қа былдайды және оны өз жүйесінде жүр
гі зуге ұмтылады. Семинар барысында
баян дама жасаған еңбек және халықты
әлеуметтік қорғау министрлігінің жауапты
хатшысы тамара Дүйсенова мигранттар
үшін жасалатын жа ғымды жаңалықтар
туралы қадап ай тып берді. ең бастысы,
бұл құжат халық аралық стандарттарға әб
ден сай келеді.
КӨШІ-ҚОН ЖҰМЫСЫ
ЖүйЕлЕНЕ ТүСПЕК
Бұдан былай республика аумағындағы
еңбек мигранттарына қатаң қадағалау
жүргізіліп отырады. Бұл бағытта алдымен
өзге елдің еңбек күштеріне жұмыс беруші
тараптың жауапкершілігі жоғарылайтын
болады. Заңсыз түрде адам әкеліп, жұ
мысқа салатындарға тосқауыл қойылады.
еңбек және халықты әлеуметтік қорғау
министрлігінің жауапты хатшысы жеткізген
жаңалықтың бірі мигранттар үшін ар найы
банк құрылатыны туралы болды. яғни құ
рылмақ қаржылық мекеме кіріпшығу шы
көшіқон иелерін көшіқон ке зінде және
КӨрШі
Эмомали «шамының»
қызығын көреміз
Қазір тәжікстан мемлекеті құрылыс
жұ мыстары Кеңес одағының тұсында
бас талып, аяқсыз қалған рогун су
электр стан сасын өз күшімен іске қос
паққа ниеттеніп жа тыр. Бұған шамамен
2 млрд доллар кө лемінде қаржы жұм
салады. Стансаның үштен бір бөлігін
алдағы екіүш жылда іске қоспақшы.
«ол орталық азия тұрғындарын арзан
әрі экологиялық таза электрмен қам
тамасыз ететін болады. екінші жағы
нан, аймақтағы су ресурстарының да
ор ны мен бөліске түсуіне себеп бола
ды», – деді тәжік басшысы.
«Өзбектер қарсылық білдіріп отырған Тәжікстандағы Рогун
су электр стансасы көрші елдерге зиян келтіру үшін емес,
қайта Орталық Азия елдерінің ортақ игілігі үшін салынып
жатыр» деп мәлімдеді кеше Тәжікстан Президенті Эмомали
Рахмон.
тиісті әлеуметтік тұрғыдан де меу міндетін
атқарады. Банктегі ақпаратқа көшіқон
саласына қатысы бар өзге де өкілетті
органдар қол жеткізе алады. Со нымен
қатар енді Қазақстанда мигрант тарды
есепке алып отыратын біртұтас жаңа жүйе
құрылатын болады.
ШЕТТЕгІ ҚАНДАСТАР ДА
ҚАПЕРДЕ
Заң жобасының бір шеттегі қазақ аға
йынға да қолайлы жағы мол. мәселен,
келешекте өзге елде қоныстанған қандас
тарымыз квота алу мен оралман мәрте
бесіне қол жеткізу үшін Қазақстан тара пы
ның ше каралық мекемелеріне өтініш бе
руі не әбден болады. Бұл ғана емес, алда
орал мандарды орнықтыру аймақтарына
сәй кес оларға көрсетілетін көмектің көле
мін көбейту де қарастырылып отыр. негізі,
оралмандар тақырыбы кеше семинармен
қатар, Көшіқон комитетінің төрағасы Қа
был саят Әбішевпен өткен онлайнконфе
ренцияда да кеңінен айтылды. Ғаламтор
желісін пайдаланып, комитет басшысына
сауал қойған азаматтар қанағаттанарлық
жауап алды деуге болады. Қазір көшіп
кел ген ағайынның өз отанының ортасына
үйлесіп кетуі үшін қолайлы шаралар атқа
рылуда. ал әлеуметтік қолдауға келсек,
шеттегі ағайынға бөлінген квота жыл
сайын арта түсуде. Комитет төрағасы жет
кізген жағымды жаңалықтың бірі «нұрлы
көш» бағдарламасы бойынша Көкшетау
қаласының жанындағы Қызылжар елді
мекенінде салынып жатқан 276 үй құ ры
лысының аяқталғандығы болды.
м
ансұр
х
амит
(фо
то)