994 жылғы шілдеде Қазақ­стан Республикасының Прези­денті Нұрсұлтан Назарбаев Жо­ғарғы Кеңестің жалпы отырысында елдің бұрынғы парла­мен­тін­де күтпеген ұсыныс жасады

«Сіздердің қарауларыңыз­ға республиканың өміріне, әсі­ресе алдағы болашағы үшін аса маңызды мәселені – еліміз­дің астанасын көшіру туралы мәсе­лені қойғалы тұрмын. Алматы тәуелсіз мемлекеттің талаптарына қазірдің өзінде-ақ жауап бере алмайды, – деді сонда Мемлекет басшысы – Сондықтан менің тапсырмам бойынша мемлекеттің жаңа астанасының орналасатын жерін анықтау мақсатында республиканың күллі аумағы егжей-тегжейлі тексеруден өткізілді. 32 параметр бойынша жүргізілген сараптама барлық нұсқалардың ішінде ең дұрысы Ақмола екенін көрсетті».

Сол кезде астананы көшіру идеясын кім әділ бағалай қойды дейсіз. Ол үшін саяси тәжірибе, ел ішінде болып жат­қан про­цестер­ді терең түсіну­шілік, бола­шақты нақты пайымдау­шылық, ақыр соңында, аса көр­некті мемлекеттік қайраткер­лерге тән батылдық қажет еді.

Бірталай адамдар үшін Прези­­денттің бастамасы түсінік­сіз болды. Экономикада дағ­да­рыс орын алған, инфляция. Ай­наланың бәрі күйзеліс, кәсіп­орын­дар тоқтаған, жалақы мен зей­нет­ақылар уақытында беріл­мейді. Мұндай кезде астананы көшіру туралы сөз қозғауға бола ма?! Мұндай ауыр міндетті көтере аламыз ба?!

Жоғарғы Кеңестің депутаттары қызу айтыс-тартыстан кейін Президенттің ұсынысына қолдау білдірді, бірақ олардың өздері көшіруге 30-40 жыл керек екеніне сенімді еді. Дегенмен Мемлекет басшысының күтіп оты­ратын ниеті де болмады. Уақыт батыл іс-қимылды талап етті.

Қазір, ондаған жылдар өткен­нен кейін, сол кезде қабыл­данған шешімнің дұрыстығы анық болып көрінеді. Әйтсе де 1994 жы­лы Президент аса үлкен тәуе­кел­ге бел буды. Іс жүзінде, ол өзі­­нің саяси болашағын жаңа ас­та­на­­ның табысты болуымен бай­­ла­­ныс­­тырды. Айтпақшы, ас­та­наны көшіруді сынай отырып, барынша ұпай жинағысы кел­ген түрлі айлакерлер мұны бір­ден сезе қойды. Олар немен қор­қытпады дейсіз болмай қой­май­тын орасан шығыстардың кесі­рінен экономиканың күй­реуі­­мен де, Астананың аш қас­қыр­дай ұлыған қысқы аязымен де, ызың қаққан бармақтай сары маса­сымен де.

Көп жыл өткеннен кейін Прези­де­нттен астананы көшіруге қалай ба­тылы барғаны, төпеген сын мен түсін­беу­шілікке, тіпті қарсылыққа қара­май, алға жылжу үшін соншама күш пен сенімді қайдан алғаны туралы сұрадым.

Нұрсұлтан Әбішұлы: солай істеуге тиіс болғасын істедім, өйткені ел тағды­рына жауапты болдым, деп жауап берді. Ал енді сынау жағын айтатын болсақ... Ештеңе істемесең – ешкім де сынамайды. Бірдеңені қолға алсаң – онда да сынайды. Сондықтан ең жақсысы, бір нәрсе істегенің дұрыс. Әйтпесе адам дегенің істей алмай кеткен нәрсесі туралы өмір бойы өкініп өтпей ме.

Тек Мемлекет басшысының ба­тыл­­дығының, батыл президенттік ре­фор­малардың арқасында, соның ішінде астананы көшірудің арқасында ғана, біз дағдарысты еңсеріп, дамудың тұрақты жолына түстік. Жаңа астана экономикада нақты жағымды алға жылжуды қозғап жіберген иін темірлердің бірі бол­ды. Құрылыс саласы еңсе көтере бас­та­ды, ал оның соңынан тізбек бойын­ша бүкіл елде басқа да өндірістер қар­қын алды. Мыңдаған жұмыс орны ашыл­ды. Дегенмен ең маңыздысы – ас­та­на халқымыздың өзіне деген сені­­мін ны­ғайтып, қанаттандырды, ел­дің жа­ңа­руы­ның, жаңа тәуелсіз Қазақ­стан­ның шы­найы рәмізіне айналды.

Тарихи оқиғалардың тікелей қатысу­шы­сы болу бақыты кез келгеннің маң­дай­ына жазыла бермейді. Сондықтан Нұрсұлтан Әбішұлына сенім білдіріп, республика астанасының құрылысына үлесімді қосуға мүмкіндік бергені үшін алғысым шексіз.

1994 жылы мен Ақмолада тұрдым, бизнеспен айналыстым. Осы жерде өстім, менің туған қалам осы. Астананың көшірілетіні туралы жаңалықты менің жер­лестерім үлкен қуанышпен әрі үміт­пен қарсы алды. Бәрі де астана мәр­тебесімен бірге Ақмолаға жаңа өмір келеді деп күтті. Бірақ ол кезде мен, әри­не Мемлекет басшысы шешімінің ме­нің тағдырымды соншалықты өзгер­те­ті­нін білген жоқпын. Оны айтасыз, бүкіл елді, күллі қазақстандықтар тағдырын өзгертерін кім білген...

Біраз уақыт өткеннен кейін, Қазақстан кәсіпкерлерінің алғашқы буынының өкілі ретінде мен Сенат депутаты болып сайландым. Парламентте нарықтық реформаны заңнамалық тұрғыдан қамтамасыз етуде белсенді жұмыс істедім. 1996 жылғы қыркүйектің бір күні аяқ астынан Президент Әкімшілігіне шақырту алдым. Ақмола облысында әкімнің бірінші орынбасары лауазымы енгізіліп, ол жаңа астананың экономикасы мен құрылысына жауап беретін болды. Мемлекеттік қызметші ретінде бағымды сынап көруіме мүмкіндік берілді.

Көп ойланбастан, әрине келістім. Бұл ұлы іске өз үлесіңді қосу мүмкіндігі екені айдан анық еді. Мұндай мүмкіндік өмірде бір-ақ рет беріледі ғой.

Шайқалып жүрместен, жұмысқа бірден кірісіп кетуге тура келді. Астананы көшірудің мерзімі 1997 жылдың соңы деп нақты белгіленді. Ақмолада негізгі нысандардың ауқымды құрылысы бас­талып кетті. Мемлекеттік органдарды орналастыру міндеті шешілді, тұр­ғын үйлер салу керек болды. Қала инфра­құрылымы бойынша көптеген мәселе бар еді. Жолдар, коммуникация, энергетика – бәрі де өте нашар күйде-тін.

Мемлекет басшысы Ақмолада тұрақ­ты болып тұрды, құрылысқа тіке­лей басшылық жасады, әрбір жай­дың егжей-тегжейіне дейін ұғынды. Прези­де­нт­пен қатар жұмыс істеу мен үшін аса зор кәсіби әрі өмірлік мектеп болды. Нұрсұлтан Әбішұлы қарқынға қарқын қосты, ал біз бар күшімізбен одан қалмауға тырыстық.

Кедергілер мен қиындықтар, әрине әрбір қадам сайын кездесті. Оның үстіне, оларды – нысандардың ескілерін де, жаңадан қосылғандарын да энергиямен, телефонмен қамтамасыз ету, коммуникация құбырларын төсеу және басқа толып жатқан міндеттерді – қысқа мерзім ішінде еңсеру қажет болды. Сонымен бірге табиғаттың өзі де әуселеңді көрей­ін дегендей сынай түсті. 1996-1997 жылдардағы қыс аса суық болды. Алай­да сол аяздарға қарамастан, жұмыс бір сәт те тоқтаған емес.

Мынадай бір көрініс ойымда қалып­ты. Температура минус 30-дан асып кеткен, оның үстіне қатты жел. Бәріміз салынып жатқан тұрғын үй­дің жанында жел ызғарынан бүрісіп тұрмыз. Нұрсұлтан Әбішұлы келді, жан-жағына қарап: қалай-қалай соғады, ә! – деді. Біздің бәріміз бүрісіп: ой, айтпаңыз, айтпаңыз! – дедік. Ал ол дым болмағандай, біздің сөзімізді естімеген сыңай танытып: қалыпты жағдай, бұл жерлерде үнемі жел болып тұрады, сондықтан ауасы да таза! – деп сөзін жалғады. Осы сөздерден кейін бәріміз де жылынып сала бердік, әр жерден: соға берсін, бәрі де жақсы деген дауыстар шығып жатты.

Елорда тұрғындарының саны 20 жыл ішінде 3 еседен астам ұлғайд­ы. Астана миллион тұрғыны бар мегаполиске айналды. Осы уақыт ішінде шамамен жалпы саны 180 мың пәтерлі 1 300 көппәтерлі тұрғын үй салынды. Қала алаңы 500 шаршы километрге ұлғайды.

Дегенмен ең басты жетістік, Астана­ның басты құндылығы, шамасы, мате­ри­алдық затта емес шығар. Оны тұрғын үйдің шаршы метрімен, салынған инвес­тициялар көлемімен немесе эко­но­ми­калық өсім көрсеткіштерімен өлшеуге болмайды.

Ежелгі грек философы Архимедтің: «маған аяқ тірейтін нүктені тауып беріңдер, мен әлемді төңкеріп тастайын» деген қанатты сөзін білмейтін адам кемде-кем шығар. Нұрсұлтан Әбішұлы үшін мұндай нүкте Астана болды, оған табан тіреген біздің Президентіміз тарих дөңгелегін теріс айналдырды.