сүрақ-
жауап
түрінде жүргізіледі. Әңгімелесудегі ең басты нәрсе, сұрақтарды
жүйелі түрде қою аркылы жаңа түсінік қалыптастыру.
Жеке ғңгімелесу
көбінесе тэртіп бұзу, оқушылар арасында қайшылыктар туған сэтте
қолданылады. Бұл әдісті қолдану үшін алдын ала жоспар құрылып,
белгілі жүйемен жүргізілуі тиіс.
Әңгімелеу мен эңгімелесу эдістері
танымдық дәріс әдісіне
дая-
рлайды. Мектептегі
дәріс
көбіне эңгімеге жақын бола тұрып, акпа-
раттық-танымдық көлемі жагынан, қисынды құрылымы, дэлелді, жал-
пы қорытынды жасау жэне ұзактыгымен ерекшеленеді. Дэріс көбінесе
жоғары сыныптарда, оқу орындарында қолданылады. Дэріс жүйелі ау-
қымды түрде элеуметтік-саяси, адамгершілік, эстетикалық жэне басқа
да тэрбие түрлерінде, сыныптан жэне мектептен тыс оку-тәрбие жұмы-
сында кеңінен колданылады.
Пікірталас -
эдісі окушылардың таным-
дық жэне әлеуметтік белсенділіктерін арттырады. Пікірталас оқушы-
лардың назарын түрлі көкейтесті мэселеге аударып, оны ойланып не-
гіздеуге бағыттайды. Сонымен бірге оқушылардың кейбір құбылыстар
жайлы пікірін негіздеуіне мүмкіндік береді.
Пікірталас
эдісін ұйым-
дастыру үшін талқыланатын мәселеге міндетті түрде екі түрлі қайшы
пікір болуы абзал. Пікірталас нәтижесінде мұғалім тұжырымды қоры-
тынды жасауы тиіс.
Тэрбие эдістерінің Г.А.ІДукина жасаган жіктемесі кешенді си-
патқа бағытталып, тәрбие эдістерінің мақсаттык, мазмұндық, әдіс-
темелік жагын қарастырады. Осыған орай, тәрбие эдістері үш топқа
бөлінеді:
Жеке тұлғаның санасын қалыптастыру әдістері - сендіру (эң-
гімелеу, түсіндіру, түсініктеме беру, дэріс, этикалык әңгіме, иландыру,
нұскау беру, пікірталас, баяндама, үлгі көрсету).
Іс-ғрекет және қогамдық тэртіп тэжірибесін қалыптас-
тыратын эдістер -
жаттықгыру, үйрету, педагогикалық талап қою,
191
тапсырма беру, тәрбиелік жагдай тудыру. Тәртіпке, іс-әрекетке түрткі
тудырып, ынталандыратын әдістер - жарыс, мадактау, жазалау т.б.
5.3.
Оқушының жагымды тяжірибесі мен мэдени деңгейін
ңалыптастыру ядістері
Адам еңбек, таным, қарым-қатынас субьек-
тісі ретінде іс-әрекет барысында қалыптасады. Оқушыға субьект ре-
тінде шындықгың ғылыми негізін меңгертіп, қызығушылығы мен сезі-
мін арттырып, жаңа қажеттіліктер қалыптастырып, ерік пен күш-қуа-
тын белсендіретін жеке түлғанын сапалык қасиетін дамытып жетілдіру
көзделеді. Қоғамдық қатынастар мен қогамдық тэртіпті оқушылар іс-
әрекет арқылы меңгереді. Кез келген қызмет операция мен іс-әре-
кеттен түрады.
Операциялар -
іс-әрекет арқылы жүретін үрдістер. /с-
әрекеттер -
қызмет мотивімен анықталатын үдерістер. Тэрбие үде-
рісінде педагог басқару операцияларынан іс-эрекетті басқаруга, онан
кейін қызметті басқаруға көшеді.
Педагоғикада іс-эрекет пен қогамдык мэдени тэжірибені бас-
қарудың заңдылыктары бар:
- қоғамдық мақсаты бар эрекетгің бэрі, оқушыны дамытатын
жэне тәрбиелейтін мүмкіндіктерге ие. Сондай кез келген эрекеттің тек
өзіне тэн білім, біліктері бар. Бір әрекет түрімен бүкіл дүниені мең-
герту мүмкін емес, сондықтан да тәрбиеде кешенді эрекетгер жүйесі
колданылады;
- оқушының «жеке басы үшін манызды емес» кез келген қогам-
дық эрекет түрі (А.Н.Леонтьев) оның дамуына ықпал жасамайды. Ол
үшін когамдық катынас жеке бастық катынаска айналса гана өзінің
мэнін ашады;
- оқушыларға педагогикалық ықпал жасау, мақсат пен әрекет
түрін тандауды қалыптастырады. Мақсат үнемі нэтижені алдын ала
белгілеп отырады (П.К.Анохин). Адамның көздеген мақсаты оның
эрекет тэсілі мен сипатын анықтайтын күш болып саналады;
- окушы түлғасын калыптастыруга таңдалып алынған іс-әрекет
нэтижелі болуы үшін, педагогикалық қүралдарды қолдану тэсілдері
аныкталуы шарт. Педагогикалық қүралдарда қоғамдық мәдени тэжі-
рибені қалыптастыратын үйрету, жаттықгыру эдістері қолданылуы
Үйрету
балаларды дамыту үшін жас кезінен бастау керек. Бүл
эдісті қолдану үшін педагогикапық талаптаррды орындау қажет. Үйре-
тілетін нэрсе нақгы болуы тиіс. Кез келген эрекетті үйрету үшін оны
қыска жэне нақгы түрде көрсеткен жөн. Әр уақыт кезеңінде белгілі
әрекет түрі үйретілуіне оқушыңың іс-қылық формаларын қалыптас-
тыруға болады. Тәжірибелі педагогтар іс-қылық түрлерінің үлгілерін
көрсетіп, соған байланысты көңіл-күйді тудырады. Үйрету барысында
эдет қалыптасады, оны карқындатудың пайдасы жок. Бастапқыда қа-
жетті эдетгер қалыптастырғаннан соң оны жылдам орындауға дағды-
ландыруга болады. Үйрету эдісі үнемі тэрбиешіден бақылауды жэне
192
оқушыдан өзін-өзі бакылауды кажет етеді. Үйрету әдісі окушының жа-
сына, өскен ортасына жэне тэрбиесіне байланысты. Қоғамдық қылык-
тар формасы капыптаскан окушылар кез келген жағдайда өзін ұстай
Достарыңызбен бөлісу: |
